آنچه در تصویر می‌بینید مربوط می‌شود به حدود یک قرن پیش؛ اواخر دوره‌ حکومت قاجاریان. عکاس نامعلوم این عکس با دوربین خود، بافت قدیمی اطراف حرم را برای آیندگان نشانه گرفته است.
شاید با خود بگویید اینکه گنبد مسجد گوهرشاد نیست. شباهت کم میان این گنبد و گنبد زیبای فیروزه‌ کنونی حکایت از سرگذشت این گنبد طی سال‌های مختلف دارد.
مسجد گوهرشاد مسجدی کلاسیک به حساب می آید که به سبک مساجد چهار ایوانی ساخته شده است. صحن مسجد تقریبا به شکل مربع بوده و در اطراف آن چهار ایوان بزرگ تاریخی و در فواصل ایوان‌ها هفت شبستان وسیع و شش در ورودی و خروجی قرار دارد.
طول صحن مسجد حدود 56/13 متر و عرض آن 51/18 متر است و مجموعا حدود ۲۸۷۳ مترمربع مساحت دارد. ایوان‌های مجلل و مرتفع در اضلاع مسجد به قرینه‌ یکدیگر ساخته شده‌اند.
گنبد مسجد به بلندای ۴۱ متر بر بالای ایوان مقصوره جای دارد و سطح خارجی آن با آجر لعاب‌دار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شده است. در دو طرف این ایوان، دو مناره هر کدام به ارتفاع ۴۳ متر ساخته شده و کتیبه‌هایی نیز آن را تزئین کرده است. این مناره‌ها از روی زمین شروع می‌شوند و پیوسته به ایوان مقصوره بالا می‌روند و به شکل گلدسته درمی‌آیند.
محیط خارجی گنبد 61/85 متر است و به دلیل مشکلاتی که برای آن به وجود آمد در سال ۱۳۴۱ برچیده شد و دوباره گنبد فعلی با مصالح جدید ساخته و تزئین گردید.
طبیعی است که توجه به محور قبله در مساجد به تأکید بر محراب منجر شده و به این منظور در برخی از مساجد، سقف بالای فضای محراب را بلندتر از سایر بخش‌ها ساخته‌اند یا اینکه بر روی آن گنبدی قرار داده‌اند. در مسجد گوهرشاد، تأکید بر محور قبله با ایوانی بلندتر از ایوان‌های دیگر که در پشت آن گنبدخانه قرار دارد، نمایان شده و بر فراز محراب نیز نیم‌گنبدی قرار دارد که با مقرنس‌های گچی رنگین تزیین شده است.
در ایوان مقصوره صحن گوهرشاد قبله بین ایوان گنبدخانه و تورفتگی نیم‌گنبدی پشت آن فضایی تقریبا پیوسته وجود دارد. گنبدخانه اندکی به عقب کشیده شده و پهنا و تورفتگی جلو محراب با ورودی ایوان یکسان است.
گنبد مسجد گوهرشاد، گنبد دو پوسته گسسته با پوشش بیرونی نار (پیازی) است. پوسته بیرونی و داخلی گنبد امروز حدود ده متر با هم فاصله دارند. فاصله‌ دو پوسته به وسیله دیوارهایی که خشخاشی نامیده می‌شوند پر شده است.
گردنی (گریو) گنبد نسبت به دیگر گنبدهای روزگار تیموری از ارتفاع کمتری برخوردار است. در اینجا دنباله‌ پوسته بیرونی گنبد از پاکار به داخل متمایل شده و بعد سوار خشخاشی و گردنی می‌شود که به آن آوگون می‌گویند.
پوسته بیرونی گنبدهایی مانند مسجد گوهرشاد را آوگونه می‌نامند. پوسته داخلی گنبد به شکل عرقچین ساخته شده و گوشه‌سازی آن با سه کنج‌های کشیده و کاربندی انجام شده است.
گنبد ایوان مقصوره که به واسطه‌ وسعت دهانه در زلزله‌های شدید و با گذشت زمان آسیب دیده و چندین بار مرمت شده بود، در سال 1339 خورشیدی برای مرمت اساسی تخریب شد و ساخت آن مجددا توسط معماران ایرانی و با رعایت همان ویژگی‌های گذشته و حفظ مشخصات اصلی آغاز شد و در سال 1341 خورشیدی خاتمه یافت.
هم‌زمان سنگ‌های ازاره‌ داخل ایوان مقصوره نیز تعویض شد و کف ایوان با سنگ‌های مرمر مفروش گردید و در سال 1345 خورشیدی دور ساقه گنبد با کاشی معرق کتیبه‌ای مزین شد.
پیش از این مرمت‌کاری‌ها، این گنبد در جریان بمباران ارتش روس در سال ۱۳۳۰ هـجری قمری نیز آسیب دیده بود
منبع : سایت آستان قدس رضوی