ابوبحر اَحْنَف بْن قِیْس بن معاویة بن حصین تمیمی سعدی بصری (۳ ق. هـ ـ ۶۷ هـ /۶۸۶ م) از رجال معروف صدر اسلام بود که در فتح ایران و وقایع مهم عصر خلافت امام علی (علیه‌السلام) و آغاز دولت اموی نقشی بس مهم داشت.
احنف از جنگ جمل کناره گرفت ؛ ولی در جنگ صفین و جنگ نهروان در سپاه امام علی (عليه السلام) بود. به امام حسین (عليه السلام) یاری نرساند و به عبیدالله بن زیاد اظهار وفاداری کرد.
از بعضی روایات به صراحت برمی‌آید که او پس از علی (علیه‌السلام) به معاویه پیوست و از جمله کسانی بود که در ۵۰ق، معاویه به تعبیر خود دینشان را به مال خرید. ابن جریر، محمد، تاریخ طبری، ج۵، ص۲۴۲-۲۴۳.
احنف بن قیس می‌گوید:
روزی به دربار معاویه رفتم، وقت نهار آن قدر طعام گرم، سرد، ترش و شیرین پیش من آوردند که تعجّب کردم.
آنگاه طعام دیگری آوردند که آنرا نشناختم.
پرسیدم: این چه طعامی است؟
معاویه جواب داد:
این طعام از روده‌های مرغابی تهیه شده، آنرا با مغز گوسفند آمیخته و با روغن پسته سرخ کرده و شکر نِیشکر در آن ریخته‌اند.
احنف بن قیس می‌گوید:
در اینجا بی اختیار گریه‌ام گرفت و گریستم.
معاویه با شگفتی پرسید:
علّت گریه‌ات چیست؟
گفتم: به یاد علی بن ابیطالب علیه السلام افتادم، روزی در خانه او بودم، وقت طعام رسید.
فرمود: میهمان من باش.
آنگاه سفره‌ای مُهر و مُوم شده آوردند.
گفتم: در این سفره چیست؟
فرمود: آرد جو «سویق شعیر»
گفتم: آیا می‌ترسید از آن بردارند یا نمی‌خواهید کسی از آن بخورد؟
فرمود: نه، هیچ کدام از اینها نیست، بلکه می‌ترسم حسن و حسین علیهما السلام بر آن روغن حیوانی یا روغن زیتون بریزند.
گفتم: یا امیرالمؤمنین مگر این کار حرام است؟
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:
لا وَ لکِنْ یجِبُ عَلی اَئِمَّةِ الْحَقِّ اَنْ یقَدِّرُوا اَنْفُسَهُمْ بِضَعْفَةِ النَّاسِ لِئَلاَّ یطْغِی الفَقیرَ فَقْرُهُ
(نه، بلکه بر امامان حق لازم است در طعام مانند مردمان عاجز و ضعیف باشند تا فقر باعث طغیان فقرا نگردد).
هر وقت فقر به آنها فشار آورد بگویند: بر ما چه باک، سفره امیرالمؤمنین نیز مانند ماست.
معاویه گفت: ای احنف مردی را یاد کردی که فضیلت او قابل انکار نیست
نثر الدر ١ : ٣٠٥.
أصل الشيعة وأصولها نویسنده : كاشف الغطاء، الشيخ محمد حسين جلد : 1 صفحه : 199
شبیه این روایت را قندوزی عالم سرشناس اهل تسنن در ینابیع الموده ج 1 ص 199 می اورد .
