به این عبارت از کتاب نهج البلاغه توجه بفرمایید:
قال امیر المؤمنین عليه السلام : وَ لَقَدْ قُبِضَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ إِنَّ رَأْسَهُ لَعَلَى صَدْرِي وَ لَقَدْ سَالَتْ نَفْسُهُ فِي كَفِّي فَأَمْرَرْتُهَا فِي وَجْهِي وَ لَقَدْ وَلَّيْتُ غُسْلَهُ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ اَلْمَلاَئِكَةُ أَعْوَانِي فَضَجَّتِ اَلدَّارُ وَ اَلْأَفْنِيَةُ مَلاَءٌ يَهْبِطُ وَ مَلاَءٌ يَعْرُجُ وَ مَا فَارَقَتْ سَمْعِي هَيْمَنَةً مِنْهُمْ يُصَلُّونَ عَلَيْهِ حَتَّى وَارَيْنَاهُ فِي ضَرِيحِهِ فَمَنْ ذَا أَحَقُّ بِهِ مِنِّي حَيّاً وَ مَيِّتاً .
این عبارت در کتاب نهج البلاغه سید رضی، خطبه ۱۹۷ بخش دوم آن آمده است.
نهج البلاغة، تالیف سید رضی، خطبه ۱۹۷، صفحه ۳۱۱، چاپ دار الکتاب المصری
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

در منابع دیگر نیز همین خطبه آمده است مانند:
غرر الحکم و درر الکلم، تالیف عبد الواحد آمدی، صفحه ۷۳۲-۷۳۳، چاپ دار الکتاب الاسلامی
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

بحار الانوار، تالیف علامه مجلسی، جلد ۲۲، صفحه ۵۴۰، حدیث ۴۹، چاپ موسسه احیاء الکتب الاسلامیة
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

اما شاهد کلام جهت اثبات شهادت پیامبر صلی الله علیه و آله از این کلام مولا علیه السلام:
به این بخش از متن بالا توجه کنید:
«وَ لَقَدْ سَالَتْ نَفْسُهُ فِي كَفِّي»
هر کس ترجمه ظاهری آن را در نظر بگیرد خیال می‌کند که به این معناست که:
«جانش در کف من خارج شد و سپس روی صورتم را با آن مالیدم.»
که این اصلا معنی خاصی نمی‌دهد و دور از فصاحت است.
نفس علاوه بر «روح» به معنی «خون» نیز هست:
نفس ( اسم ):
الجمع : أَنْفُسٌ ، و نُفوسٌ/
النَّفْسُ : الرُّوحُ /
خرجت نفسُه ، وجاد بنَفْسِه : مات
النَّفْسُ : الدَّمُ
https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/النَّفسُ/
«وأَما النَّفْس الدم فشاهده قول السموأَل : تَسِيلُ على حَدِّ الظُّبَّاتِ نُفُوسُنَا ، ولَيْسَتْ عَلى غَيْرِ الظُّبَاتِ تَسِيلُ وإِنما سمي الدم نَفْساً لأَن النَّفْس تخرج بخروجه ...»
پس ترجمه صحیح این است که: «از دهان مبارک حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله مقداری خون خارج شد و امیر المومنین علیه السلام نیز آن خون مقدس را به صورت مبارکشان کشیدند.»
اما از کسانی که به این معنا توجه کرده‌اند می‌توان نام برد:
شارح متقدم قرن ۶ هجری به نام ابن میثم بحرانی در زیر عبارت گفته شده از خطبه ۱۹۷ چنین می‌نویسد:
«ثم سیلان نفسه فی کفه و إمرارها علی وجهه، و أراد بنفسه دمه یقال: إن رسول الله قاء وقت موته دماً یسیراً و أن علیاً مسح بذلک الدم وجهه ...»
منظور از قول امیر المومنین علیه السلام این است که هنگام فوت رسول خدا صلی الله علیه و آله مقداری خون از دهان آن حضرت بیرون آمد و امیر المومنین علیه السلام آن را به صورتش کشیدند.
شرح نهج البلاغة، تالیف ابن میثم بحرانی، جلد ۳، صفحه ۶۱۲-۶۱۳، چاپ دار الحبیب
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

جناب مرحوم میرزا حبیب الله خوئی نیر در کتاب منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة چنین مطلبی را با اشاره‌ای از شرح ابن میثم بحرانی و ابن ابی الحدید در ذیل خطبه مذکور می‌آورند:
«الرابعة ما أشار إلیه بقوله «و لقد سالت نفسه فی کفّی فأمررتها علی وجهی» قال الشارح البحرانی: أراد بنفسه دمه یقال: إنّ رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم قاء وقت موته دما یسیرا و إنّ علیا علیه السّلام مسح بذلک الدّم وجهه، و لا ینافی ذلک نجاسة الدّم لجواز أن یخصّص دم الرّسول کما روی أن أباطیبة الحجام شرب دمه صلّی الله علیه و آله و سلّم حین حجمه فقال صلّی الله علیه و آله و سلّم إذا لا ینجع بطنک، انتهی کلامه، مثله الشارح المعتزلی.
منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تالیف حبیب الله خویی، جلد ۱۲، ص ۲۴۰ چاپ منشورات المکتبة الاسلامیة
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

مختصر ترجمه‌اش این است: معنی جمله: «و لقد سالت نفسه فی کفی فامررتها علی وجهی» این است که مراد از نفس در اینجا خون است. (اشاره به مسمومیت ایشان و اینکه طبیعی است از دهان فرد مسموم خون خارج شود همانطور که در لحظات شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام چنین اتفاقی رخ داد)
از دیگران شارحان نهج البلاغه که بدین مطلب اشاره کرده است، مرحوم محمد جواد مغنیه می‌باشد.
ایشان در کتاب فی ظلال نهج البلاغة که به شرح این کتاب می‌پردازد، در ذیل این خطبه تصریح می‌کند که معنی «نفسه» در اینجا به معنای خون پیامبر صلی الله علیه و آله است:
«و لقد سالت نفسه فی کفی، فأمررتها علی وجهی. المراد بنفسه دمه صلّی الله علیه و آله و سلّم.»
«در قول امیر المومنین علیه السلام مراد از نفس، خون رسول خدا صلی الله علیه و آله است.»
فی ضلال نهج البلاغة، تالیف محمد جواد مغنیة، جلد ۳، صفحه ۱۸۹، چاپ دار العلم للملایین
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

سید عباس علی الموسوی در کتاب شرح نهج البلاغه خود نیز صراحتا می‌نویسد:
«أراد بقوله سالت نفسه في کفي أن رسول الله قاء وقت موته دماً یسیراً و أن علیاً تلقاه بیده مسح به وجهه.»
«قول امیر المومنین علیه السلام یعنی از دهان رسول خدا صلی الله علیه و آله مقداری خون بیرون آمد و امیر المومنین علیه السلام فرمودند آن را به صورتش کشید.»
شرح نهج البلاغة، تالیف سید عباس علی موسوی، جلد ۳، صفحه ۳۹۳، چاپ دار الرسول الاکرم صلی الله علیه و آله
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

آقای مکارم شیرازی نیز در کتاب پیام امیر المومنین که به شرح نهج البلاغه می‌پردازد در زیر این عبارت از خطبه ۱۹۷ این چنین می‌نویسد:
«نخست اینکه منظور از نفس خون است که در بسیاری از عبارات فقها و ادبا به این معنا آمده: «نفس سائله» در کتب فقهی به معنای خون جهنده است و اشعار عرب نیز به این معنا استعمال شده است. و گفته‌اند: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آخرین ساعت عمر، مقداری خون از حلق مبارکش بیرون آمد و از دهان بیرون ریخت و طبق این خطبه آن خون در کف دست مبارک علی علیه السلام قرار گرفت و آن حضرت به عنوان تبرک بر صورت خود مالید.»
پیام امام امیر المومنین علیه (شرحی تازه و جامع بر نهج البلاغه)، تالیف مکارم شیرازی، جلد ۷، صفحه ۶۶۰-۶۶۱، چاپ انتشارات دار الکتب الاسلامیة
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

اما در آخر کلام عبارت ابن ابی الحدید سنی را نیز جهت اختتام می‌آوریم.
او نیز در کتاب شرح خود بر نهج البلاغه در توضیح خطبه ۱۹۷ همین مطلب را تصریح و بیان می‌کند:
«ثم ذكر (عليه السلام) فقال‌ لقد قبض و إن رأسه لعلى صدري و لقد سالت نفسه في كفي فأمررتها على وجهي يقال إن رسول الله (صلى الله عليه وآله) قاء دما يسيرا وقت موته و إن عليا (عليه السلام) مسح بذلك الدم وجهه .»
«قول امیر المومنین (علیه السلام) یعنی از دهان رسول خدا صلی الله علیه و آله در هنگام فوت مقداری خون بیرون آمد و علی (علیه السلام) این خون را به صورتش کشید.»
شرح نهج البلاغة، تالیف ابن ابی الحدید، جلد ۱۰، صفحه ۱۸۲-۱۸۳، چاپ موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان
اسکن کتاب:

برای دیدن تصویر در اندازه بزرگتر بر روی آن کلیک کنید

حال با این مطالب گفته شده سوالی که در ذهن باقی می‌ماند آن است که به چه سببی بوده که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در ساعت آخر عمر شریف، از دهان مبارکشان خون جاری شده است؟ کسانی که معتقدند حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله به مرگ طبیعی از دنیا رفته است‌، جواب این سوال و سوالات دیگر را بدهند!!!
مؤسسه فرهنگی مذهبی شعائر

نوشتن دیدگاه