چون بیان اتم نعم الهی فرمود اثر مرتب بر آن نعمت بیان می فرماید که مظهر اشیاء وجودیه منم چنانچه خواهم و چندانکه خواهم، و هرگاه که خواهم در هر دوره ای و نشئه ای که خواهم یعنی حب فرایض من در مرتبه ای است که اثر فعل و اسم و صفت و ذات من در آن تساوی یافته به موجب کریمه (و ما تشاؤن الا ان یشاء الله)(538)، چنان تحقق در تخلق دارم که مشیت من عین مشیت حق است و من از نسبت مشیت معری، چه وجود من نمانده و خلقی که داخل در خطایای عقلی و عرفی و قولی و حالی می شوند باب آن خطایا منم که از آن دری که من می دانم و بر آن متحققم از اسماء مربی هر طائفه و فرقه ای از همان در درون می روند و تخلف از آن در محال است ایشان را در درون رفتن بخطایا، پس در فعل مطلق جمالی و جلالی همه موجودات را بازگشت به من واقع است و نکته ای در این که ختم خطبه به ذکر خطیة و دخول در آن فرموده این است که، چون خاتم جمیع موجودات انسان است و فرد اولش که ابوالبشر است به جهت جامعیت کمالی اسمائی که انسان را است ارتکاب خطیة نموده تا به اثر آسمانی غفرانی متأثر آید و آخرین امم انسان امت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) است که قلم در شأن ایشان جاری شده که: امة مذنبة رب غفور پس این خطبه نیز که عالمی است روحانی که اشخاص آن همه کاملانند به جهت مطابقت به انواع انسانی به لفظ خطیة و دخول در آن ختم فرموده و سری نازک اینجاست و آن آن است که انجام هر مرتبه سابق دخول در مرتبه لاحق سری است پس انجام این خطبه اول وجود مرتبه دیگر از کمال است(539) مر آن را که بعد از مطالعه ادراک تأویلات این کلام و غور در آن نموده باشد و کمالی وجودی تازه آن را به حصول پیوسته باشد پس ختم این با لسان کمالی می گوید با آن کس که از این خطبه کمال وجودی در خود یافته که هر چند وجود کمالی ترا حاصل شده به این خطبه اما بدانکه وجودک ذنب لایقاس به ذنب پس به صلح مثال شد که از باب این خطیه در آمد و در خطیة و گناه نیست وجودی کمالی که او را حاصل و از این خطبه شد بخود وفیه غنیمة للمتأهل المتفطن الذکی الجلیل (والله یقول الحق وهو یهدی السبیل.(540)
والحمدلله رب العالمین علی ما انعم من اتمام هذه الارقام الصماة بخلاصة الترجمان فی تأویل خطبة البیان و چون بر نعمت شکری واجب پس از حمد و شکر الهی، صلوات و سلام بر حضرت رسالت پناه و اهل بیت او، سیما صاحب الخطبة البیان صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین(541).
حرره راقم الحروف ابن عبدالله زین العابدین نقیب قد التمس الدعاء 1254 ق.
537) و از در توبه درآمدن.
538) انسان / 30.
539) رض: از کمال باشد و کمال و، وجودی.
540) احزاب / 4.
