ابوعلى، محدّث شيعى،از اصحاب امام جواد و امام هادى عليهماالسلام ، ظاهرا در اواخر سده دوم هجرى تولّد يافت. اما آنچه مسلّم است اينكه وى در عصر امام رضا (شهادت: 203 ق) نوجوان بود. به همين دليل، صاحب‏ نظران نام او را در شمار اصحاب امام رضا عليه‏السلام ذكر نكرده‏ اند. تاريخ وفات او به درستى روشن نيست، ولى از برخى مكاتبات او با امام هادى عليه‏السلام ، كه پس از رحلت فرزند آن امام صورت گرفته است، برمى‏آيد كه وى تا اواخر عصر امام هادى(ع) (شهادت: 254 ق) حيات داشته و اندكى پس از نيمه نخست سده سوم درگذشته است. درباره نسبت او به «هاشمى»، با توجه به اينكه شرح حال او در هيچ‏يك از منابع نيامده است، نمى‏توان سخن قاطعى گفت، اما همين‏قدر مى‏توان احتمال داد كه وى با طايفه «بنى ‏هاشم»، كه گروهى از آن‏ها در كوفه سكونت داشتند، بى‏ارتباط نبوده است.
وى در محيطى علمى و مذهبى پرورش يافت و بيشتر دوران تحصيلى او در شهرهاى كوفه و سامرّاء سپرى شد. فرزندش، محمّد بن ابراهيم يعقوبى، از راويان حديث است و احاديث متعددى از وى (يعنى از پدرش) نقل كرده. برادر بزرگ‏ترش، سليمان بن داود يعقوبى، نيز از عالمان زمان خود بود كه ابوعلى روايات متعددى از او فراگرفته است. از استادان او، كسى در منابع معرفى نشده است، اما احاديث بر جاى مانده از او، كه تماما از همين برادرش نقل شده‏اند، نشان مى‏دهند كه وى بيشترين معارف حديثى را نزد برادرش فراگرفته است.
همچنين وى مكاتباتى با امام هادى عليه‏السلام داشت و برخى از مسائلش را به طور مستقيم از آن حضرت مى‏پرسيد. در يكى از اين مكاتبه ‏ها، وى از امام هادى عليه‏السلام درباره وضعيت فارس بن حاتم قزوينى (م. حدود 258 ق)، كه پس از وفات فرزند امام هادى عليه‏السلام ادعاى امامت كرده بود، پرسيد و امام عليه‏السلام در اين‏باره نوشت: «لا تحفلنَّ به و اِن أتاك فاستخفَّ به»، با او محفل نگير و اگر نزد تو آمد او را حقير بشمار. اكنون در جوامع روايى شيعه، احاديث اندكى از او باقى مانده كه صاحب‏نظران درباره صحّت و درستى اخبار او سكوت كرده‏اند، اما از ارتباط او با امام هادى عليه‏السلام و حساسيت او در برابر شخصيت‏ هاى مطرود جامعه مانند فارس بن حاتم، استفاده مى‏شود كه وى فردى حقيقت‏جو بوده است.
از شاگردان او دو نفر را مى‏شناسيم كه يكى ابوسعيد سهل بن زياد آدمى (م. بعد 255 ق) است كه احاديثش ارزش سندى ندارند، و ديگرى سندى بن ربيع كوفى (م. حدود 260 ق) است كه ظاهرا فردى مورد اعتماد و راستگو بوده. از آثار او، جز روايات باقى‏مانده از او، چيزى معرفى نشده است.

نوشتن دیدگاه