وجوب امر به معروف و نهی از منکر و شرایط آن
عن مسعده بن صدقه، عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: سمعته یقول: و سئل عن الامر بالمعروف و النهی عن المنکر اواجب هو علی الامه جمیعاً؟ فقال: لا، فقیل له: و لم؟ قال: انما هو علی القوی المطاع العالم بالمعروف من المنکر، لاعلی الضعیف الذی لایهتدی سبیلاً الی ای من ای یقول من الحق الی الباطل، و الدلیل علی ذلک کتاب الله عزوجل قوله: ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر(1)، فهذا خاص غیر عام، کما قال الله عزوجل: و من قوم موسی امه یهدون بالحق و به یعدلون(2) و لم یقل: علی امه موسی و لاعلی کل قومه و هم یومئذ امم مختلفه، و الامه واحدء فصاعداً، کما قال الله عزوجل: ان ابراهیم کان امه قانتاً لله(3) یقول: معیعاً لله عزوجل، و لیس علی من یعلم ذلک فی هذه الهدنه من حرج اذا کان لاقوه ولا عدد ولاطاعه.
قال مسعده: و سمعت اباعبدالله (علیه السلام) یقول: وسئل الحدیث الذی جاء عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم): ان افضل الجهاد کلمه عدل عند امام جائر ما معناه؟ قال: هذا علی ان یامره بعد معرفته، و هو مع ذلک یقبل منه و الا فلا؛(4)
مسعده بن صدقه از امام صادق (علیه السلام) روایت کرد که شنیدم آن حضرت در حالی که درباره امر به معروف و نهی از منکر از ایشان سؤال شده بود که آیا بر همه امت واجب است یا خیر؟ فرمود: خیر بر همه واجب نیست، گفته شد چرا؟ آن حضرت فرمود: امر به معروف و منکر هم باشند و بر کسی که ضعیف است و چیزی نمی داند و راه به جایی نمی برد و حق و باطل از هم تشخیص نمی دهد، واجب نیست، دلیل این مطلب کتاب خداست آن جا که می فرماید: باید از میان شما دسته ای بوده باشند که مردم را به سوی خیر و نیکی بخوانند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند.
پس این خاص است و نه همگانی و عمومی؛ همان گونه که خداوند می فرماید: از میان قوم موسی دسته ای بودند که به سوی حق می خواندند و به آن هدایت شده بودند و نفرمود: همه امت موسی و همه قوم او، در حالی که در آن روز آنها امت های گوناگونی بودند، و امت یک نفر به بالا را شامل می شود، همان گونه که خداوند می فرماید: به درستی که ابراهیم امتی امیدوار و مطیع برای خد بود و اگر کسی معروف و منکر را بشناسد، ولی توان و قدرت نداشته باشد، بر او چیزی نیست.
مسعده گفت: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که در پاسخ کسی از آن حضرت پرسید حدیثی که از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رسیده مبنی بر این که برترین جهاد سخن و کلمه عدلی است که نزد پیشوا و حاکمی ستمگر گفته شود، معنایش چیست؟ آن حضرت فرمود: این در صورتی است که اول حق و عدل و معروف را بشناسد و آن گاه امر به آن کرده و آن حاکم هم از او بپذیرد و الا خیر.
تقیه و اهمیت آن
عن جعفر بن محمد، عن ابیه (صلی الله علیه و آله و سلم) قال: کان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یقول: لاایمان لمن لاتقیه له، و یقول: قال الله: الا ان تتقوا منهم تقاه؛(5)(6)
جعفر بن محمد از پدرش (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می گفت: آن کس که تقیه ندارد. ایمان ندارد و می فرمود: خداوند فرموده است: الا ان تتقوا منهم تقاه.
عن ابی ابصیر، قال: سمعت اباجعفر (علیه السلام) یقول: لاخیر فیمن لاتقیه له، و لقد قال یوسف: ایتها العیر انکم لسارقون(7) و ما سرقوا؛(8)
از ابوبصیر نقل شد که گفت از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که فرمود: کسی که تقیه نمی کند خیری در او نیست، و به تحقیق گفته بود یوسف (علیه السلام): ای کاروانیان، همانا شما از دزدان هستید و حال آن که دزدی نکرده بودند.
عن ابی بصیر، عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: التقیه من دین الله و لقد قال یوسف: ایتها العیر انکم لسارقون(9) والله ماکانوا سرقوا شیئاً و ما کذب؛(10)
هم چنین ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده که آن حضرت فرمود: تقیه از دین خداست، و به تحقیق یوسف گفت: ای کاروانیان، همانا شما از دزدان هستید و به خدا سوگند آنها چیزی سرقت نکرده بودند و یوسف (علیه السلام) نیز دروغ نگفته بود.
***********************************
1) آل عمران، آیه 104.
2) اعراف، آیه 159.
3) نحل، آیه 120.
4) وسائل الشیعه، ج 16، ص 126، ح 21152.
5) آل عمران، آیه 28.
6) تفسیر عیاشی، ج 1، ص 166، ح 24.
7) یوسف، آیه 70.
8) تفسیر عیاشی، ج 2، ص 184، ح 47.
9) یوسف، آیه 70.
10) تفسیر عیاشی، ج 2، ص 184، ح 48.

نوشتن دیدگاه