مراد از زدن (که در حدیث قبلی به آن اشاره شده)، زدن سخت و دردآور نیست بلکه با وجود همه شرایط، باید زدن در حد معقول باشد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
فی أدب الصبی و المملوک خمسة أستة و أرفق.
(وسائل / ج 18، 581)
در تربیت کودک و برده، پنج یا شش ضربه بزن و با آنان مهربانی کن.
امام علی (علیه السلام) به کودکانی که به مکتب می رفتند فرمود:
... أبلغوا معلمکم ان ضربکم فوق ثلاث ضربات فی الأدب أقتض منه.
(وسائل / ج 18، 582)
... از قول من به معلم خود برسانید که اگر بیش از سه ضربه (برای تربیت شما) بزند، موجب قصاص است.
اسحاق بن عمار می گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم:
ربما ضربت الغلام فی بعض ما یجرم قال (علیه السلام): و کم تضربه؟ فقلت: ربما ضربته مأئة فقال (علیه السلام) مائة مائة؟! فأعاد ذل مرتین ثم قال: حد الزنا؟! اتق الله فقلت جعلت فداک فکم ینبغی لی أن أضربه؟ فقال: واحدا فقلت: والله لو علم انی لا أضربه الا واحدا ماترک لی شیئا الا أفسده قال (علیه السلام): فاثنین فقلت هذا هو هلاکی اذا قال: فلم أزل اماکسه حتی بلغ خمسة ثم غضب (علیه السلام) فقال: یا اسحاق! ان کنت تدری ما اجرم فأقم الحرفیه ولا تعد حدود الله.
(وسائل / ج 18، 331 ط - آل البیت)
گاهی پسر بچه ام را به خاطر بعضی جرم ها می زنم (چه حکمی دارد؟) فرمود: چقدر می زنی؟ عرض کردم: گاهی صد تا (تازیانه یا سیلی) می زنم حضرت با تعجب فرمود: صدتا! صدتا! و دوبار آن را تکرار کرد. سپس فرمود: او را حد زنا می زنی!؟ از خدا بترس. عرض کردم: فدایت گردم چقدر مناسب است وی را بزنم؟ فرمود: یکی. عرض کردم: به خدا قسم اگر بداند که بیش از یکی نمی زنم، چیزی برایم باقی نمی گذارد مگر آن را خراب کند. حضرت فرمود: دو ضربه بزنید. دوباره عرض کرم: این مقدار باعث هلاکت من خواهد بود. اسحق گفت: دست برنداشتم تا حضرت به پنج تا رسید سپس امام خشمگین شد و فرمود: ای اسحاق اگر می دانی چقدر جرم مرتکب شده است به همان اندازه وی را تنبیه کن و از حدود خدا تجاوز نکن.
با اینکه اسلام در قوانین خود، بین پسران و دختران به برابری تأکید دارد، ولی پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیثی می فرماید:
من دخل السوق فاشتری تحفة فحملها الی عیاله کان کحامل صدقة الی قوم محاویج ولیبدا بالاناث قبل الذکور فانه من فرح ابنته فکأنما اعتق رقبة من ولد اسماعیل. و من أقرعین ابن فکأنما بکی من خشیة الله، و من بکی من خشیة الله أدخله جنات النعیم.
(مکارم الاخلاق / 114)
کسی که وارد بازار شود و هدیه ای بخرد و برای خانواده اش ببرد، پاداش وی در پیشگاه خدا مانند پاداش کسی است که به مستمندان کمک کرده است (سپس در تقسیم هدیه فرمود:) اول به دخترها بدهید بعد به پسرها. هر کس دختر بچه خود را شاد کند، اجر آزاد کردن بنده ای از فرزندان اسماعیل را دارد. و هر کس دیده پسر بچه خود را روشن کند، مانند کسی است که از خوف خدا گریه کند. و اجر گریه از خوف خدا، بهشت نعیم است.
اسلام برای دختران ارزش فراوان قائل شده است و اخبار صریح به حد تواتر در این باره وارد شده است.
در روایت آمده است: به مردی از مسلمانان در مسجد مدینه خبر دادند که: دختری برای تو متولد شده است. صورت آن مرد تغییر کرد و دگرگون شد پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
مالک؟ فقال: خیر. فقال صلی الله علیه و آله قل. قال: خرجت والمرأة تمخض فأخبرت أنها ولدت جاریة فقال صلی الله علیه و آله الأرض تقلها، والسماء تظلها، والله یرزقها، و هی ریحانه تشمها.
(وسائل / ج 15، - فروع کافی / ج 6 / 6)
تو را چه شده است؟ عرض کرد: خیر است. فرمود: بگو چه شده؟ عرض کرد: یا رسول الله! هنگامی که از خانه بیرون آمدم زنم در حال زایمان بود. پس با خبر شدم که دختر به دنیا آورده است. حضرت فرمود: زمین او را حمل می کند و آسمان بر سر او سایه می اندازد و خدا روزیش می دهد و او گل خوش بویی است که تو او را می بویی.
دین اسلام در تربیت فرزندان، توجه و دقت کامل مبذول فرموده است که از ابتدای ازدواج شروع می شود و تا هنگام زایمان و راه رفتن کودک و جوانی و بلوغ و پیر شدن او ادامه دارد. حتی اسلام به مراحل بعد از مرگ نیز توجه دارد. ما این گفتار را با وصیت لقمان حکیم به پایان می بریم که قرآن از قول وی نقل می کند:
و اذ قال لقمان لابنه و هو یعظه: یا بنی لا تشرک بالله ان الشرک لظلم عظیم. یا بنی انها ان تلک مثقال حبة من خردل فتکن فی صخرة اوفی السموات اوفی الارض یأت بها الله. ان الله لطیف خبیر. یا بنی أقم الصلوة و أمر بالمعروف و انه عن المنکر واصبر علی ما اصاتک ان ذلک من عزم الأمور. ولا تصعر خدک للناس ولا تش فی الارض مرحا ان الله لا یحب کل مختال فخور. واقصد فی مشیک واغضض من صوتک ان انکر الا صوات لصوت الحمیر.
به خاطر بیاور هنگامی را که لقمان در مقام پند و موعظه به فرزندش گفت:
1 - پسرم! چیزی را شریک خدا قرار مده که شرک ظلم بزرگی است.
2 - پسرم! اگر به اندازه سنگینی دانه خردلی (عمل نیک یا بد) باشد و در دل سنگی و یا در گوشه ای از آسمان ها و زمین قرار گیرد، خداوند آن را در قیامت برای حساب می آورد.
3 - بدان که خداوند دقیق و آگاه است (پس در اعمال خود دقت کن.)
4 - پسرم! نماز را برپا دار (و آن را زنده نگهدار.)
5 - امر به معروف کن و نهی از منکر نما.
6 - در برابر مصیبت هایی که به تو می رسد، با استقامت و شکیبا باش که این از کارهای مهم و اساسی است.
7 - پسرم! با بی اعتنایی از مردم رو مگردان.
8 - و مغرورانه بر روی زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبر مغروری را دوست ندارد.
9 - پسرم! در راه رفتن اعتدال و میانه روی را رعایت کن.
10 - پسرم! سخن را آرام بگو و هرگز فریاد مزن که زشت ترین صداها صدای خران است.