نامش جعده و نام پدرش هبیره است. تقریباً همه مورخان شیعه و سنی برآنند که جعده در روزگار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مکه چشم به جهان گشود. ابن حجر عسقلانی می نویسد: «ولد فی عهد النبی». بعضی از مورخان نوشته اند که آن بزرگوار در سال قبل از هجرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مکه پا به عرصه هستی گذاشت.

او از خاندان معروف و کهن قریش و از قبیله مخزوم است. پدرش «هبیره بن ابی وهب مخزومی قریشی» که در چند جنگ بر ضد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) شرکت فعال داشت و یکی از فرماندهان سپاه کفر بود. او در فتح مکه، این شهر را ترک کرد و به نجران گریخت و در همان سرزمین با حالت کفر مرد.
مادرش ام هانی، خواهر حضرت امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام) و یکی از زنان بزرگوار و صاحب نام صدر اسلام است که در فتح مکه اسلام آورد و از همسر مشرک خویش جدا شد. تمامی تاریخ نگاران او را به نیکی و عظمت ستوده اند.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) درباره این بانو فرموده اند : حسن و حسین؛ عموی آنان جعفر طیار است که در بهشت با فرشتگان الهی پرواز می کند و عمه آنان ام هانی، دختر ابوطالب است ... عمو و عمه آنان هر دو اهل بهشت هستند. این حدیث را شیعه و سنی نقل کرده است.

جعده از منظر مورخان
تمامی تاریخ نگاران اسلامی، جعده بن هبیره را ستوده اند. شیخ طوسی می نویسد: جعده بن هبیره در روزگار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دیده به جهان گشود ولی از اصحاب آن بزرگوار به شمار نمی آید. او ساکن کوفه بود . جعده بن هبیره پسر خواهر امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) ومادرش ام هانی، دختر حضرت ابوطالب امام علی (علیهماالسلام) است .
ابن عبدالبر، تاریخ نگار معروف می نویسد: جعده مردی دانشمند و دین شناس بود.
ابن ابی الحدید می نویسد: جعده مردی شجاع و دین شناس که از طرف حضرت امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) به حکومت خراسان برگزیده شد.
عجلی که یکی از عالمان اهل سنت است، می گوید: او مدنی، تابعی و فقیه بود.
میرخواند، تاریخ نگار برجسته عصر صفوی می آورد: در یکی از روزهای جنگ صفین، جعده، خواهر زاده امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) پرچم مردانگی برافراشت و با عتبه بن ابی سفیان رو در رو شد و با او نبرد کرد و او را شکست سختی داد.

جعده و امیرالمومنین امام علی (علیه السلام)
بعضی از مورخان نوشته اند که بعد از پایان جنگ صفین، جعده از طرف امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) به حکومت خراسان منصوب شد. بر این اساس، او به خراسان آمد و حوزه حکومت اسلامی را گسترش داد. بعضی از مناطق خراسان بزرگ که تا آن روزگار هنوز فتح نشده بود، به دست با کفایت جعده بن هبیره فتح شد و بر گسترۀ سرزمین های اسلامی افزوده شد. وی به فرماندهان خویش توصیه کرد که در قلمروهایی که فتح می کنند، با مردم خوش رفتار باشند. بدین خاطر بود که حاکمان غور بدون جنگ تسلیم جعده شدند و گروه گروه به دین مقدس اسلام مشرف شدند.
جعده مدتی از عمر خویش را در شهر کوفه به سر برد. او در آنجا مسکن داشت. هنگامی که حضرت امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) از جنگ جمل فارغ شد، به اتفاق جمعی از یاران خویش به کوفه وارد شد؛ مردم کوفه به استقبال حضرت شتافتند و دارالاماره را برای ورود حضرت در نظر گرفتند، ولی آن بزرگوار در آن موقعیت ویژه از رفتن به دارالاماره خودداری کرد و به خانه جعده تشریف برد و مدتی در آنجا سکونت گزید.

فرزندان
امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) از آنجا که علاقه ویژه ای به خواهرزاده خویش داشت و او را از منظر حسن خلق و صفات دیگر لایق و شایسته می دانست، دختر خویش، ام الحسن را به ازدواج جعده درآورد که خداوند از ام الحسن چهار فرزند پسر عنایت کرد که هر کدام از آنان از شجاعان روزگار خود بودند. نام آنان چنین است: عون، عقیل، فضیل و عبدالله.

رحلت
جعده بن هبیره در 68 سالگی در سال 66 ه.ق در کوفه از دنیا رفت و در قبرستان کوفه به خاک سپرده شد.
***********************
منابع :
یاران آفتاب (ابوالحسن ربانی سبزواری)
برگرفته ازسایت حوزه