9     «وَ الَّذِينَ تَبَوَّؤا الدّارَ وَ الاْءِيمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ وَ لا
          يَجِدُونَ فِى صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمّا أُوتُوا وَ يُؤثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ
          كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»

ترجمه:
9. و كسانى كه جاى دادند خانه و ايمان را از قبل از آن‏ها دوست مى‏داشتند
كسانى را كه هجرت كنند به سوى آن‏ها، و نمى‏يافتند در سينه‏هاى خود حاجتى از
آنچه داده مى‏شد به آن‏ها، و ايثار مى‏كردند بر نفوس خود، وَلَو اينكه بود به آن‏ها
اختصاص و حاجت، و كسى كه ندهد بخل نفس اوست، پس اين‏ها رستگاران
هستند[1].
 
بيان:] تمجيد خداوند از بعضِ انصار]
بعض انصار بسيار مايل بودند كه اين مهاجرينِ فقرا را منزل دهند و ايمان را به
آن‏ها تعليم دهند، با اينكه خود محتاج به آن منازل بودند. حاجت آن‏ها مانع نفوس
آن‏ها نشد و آن فقراى مهاجرين را بر خود مقدّم مى‏داشتند و به آن‏ها ايثار مى‏كردند بر
خود، وَلَو اينكه خود محتاج بودند، و كسى كه بخل كند و به آن‏ها ندهد براى بخل
نفس خود اوست، پس اين‏ها رستگاران هستند. خداوند تمجيد مى‏فرمايد بعض انصار
را كه منازل خود را به مهاجرين دادند و آن‏ها را اعانت كردند و بر خود مقدّم داشتند از
روى ميل و شوق كه اين‏ها رستگاران هستند و مذمّت مى‏كند كسانى را كه بخل كردند
و به مهاجرين اعانت نكردند.
 
تفسير:
[اوج فداكارى انصار نسبت به مهاجرين]
«وَ الَّذِينَ» از انصار اهل مدينه «تَبَوَّؤا الدّارَ» «بوء» به معنى منزل است،
چنانچه مى‏فرمايد: «وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِى اللّه‏ِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِى الدُّنْيا حَسَنَةً»[2]

الآية، يعنى در مدينه جاى خوب و منزل خوب به آن‏ها مى‏دهيم كه انصار منزل‏ها[ى]
خود را به آن‏ها دادند و اين جملؤ «وَ الَّذِينَ تَبَوَّؤا الدّارَ» را دو نحو تفسير شده: يكى
آنكه عطف باشد به «للفقراء المهاجرين» كه پيغمبر از اموال بنى نضير يك قسمت به
همين انصار داده به ازاى اينكه مهاجرين را منزل دادند[3]. ديگر آنكه جملؤ مستقلّه
باشد[4] و مبتدأ و خبرش «فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» و تفسير دوّم اقرب به نظر مى‏آيد.
«وَ الاْءِيمانَ» كه احكام ايمان را در قلوب آن‏ها جاى دادند، چون انصار خدمت
حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مشرّف بودند و آيات شريفؤ قرآن و دستورات اسلامى را فرا گرفته
بودند، به اين مهاجرين بيان مى‏كردند و آن‏ها در قلوب خود جاى مى‏دادند.
«مِنْ قَبْلِهِمْ» آنچه كه قبل از مهاجرين اخذ كرده بودند. «يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ
إِلَيْهِمْ» دوست مى‏داشتند كسانى را كه هجرت كرده بودند و بر آن‏ها وارد شده بودند
و از روى ميل و شوق و محبّت آن‏ها را پذيرايى مى‏كردند «وَ لا يَجِدُونَ فِى
صُدُورِهِمْ حاجَةً» نمى‏گفتند ما خود محتاج هستيم و آن‏ها را بر خود مقدّم مى‏داشتند
«مِمّا أُوتُوا» از هر چه به آن‏ها داده شده بود «وَ يُؤثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ» از خود باز
مى‏داشتند و به آن‏ها ايثار مى‏كردند «وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ» وَلَو اينكه خود آن‏ها
شدّت احتياج به آنچه مى‏دادند داشتند. «وَ مَنْ يُوقَ»ولى آن كسانى كه امتناع كردند
و مهاجرين را به خود راه ندادند. «شُحَّ نَفْسِهِ» از روى صفت بخل نفسانى خود بوده
با اينكه تمكّن داشتند. «فَأُولئِكَ» اين انصارى كه اين نحو محبّت كردند به مهاجرين
«هُمُ الْمُفْلِحُونَ» و چه فلاح و رستگارى.
*    *    *

[1].  ترجمه ديگر: و نيز كسانى كه قبل از مهاجران در مدينه جاى گرفته و ايمان آورده‏اند؛ هر كس را كه
به سوى آنان كوچ كرده دوست دارند؛ و نسبت به آنچه به ايشان داده شده است در دل‏هايشان حسدى نمى‏يابند؛ و هر چند در خودشان احتياجى مبرم باشد، آن‏ها را بر خودشان مقدّم مى‏دارند. و هر كس از خسّت نفس خود مصون ماند، ايشانند كه رستگارانند.
 
[2].  و كسانى كه پس از ستمديدگى، در راه خدا هجرت كرده‏اند، در اين دنيا جاى نيكويى به آنان مى‏دهيم. سوره نحل: آيؤ 41.
 
[3].  ر.ك: احكام القرآن«جصّاص»: ج3، ص580؛ تفسير سمرقندى: ج3، ص406؛ تفسير ثعلبى: ج9، ص278 و مجمع البيان: ج9، ص393.
 
[4].  ر.ك: تفسير ابى السعود: ج8، ص228.

نوشتن دیدگاه