در پر تو سيرت فرهنگى مهدى عليه السلام روابط اجتماعى سامانى ديگر مى يابد. يکرنکى ويگانگى ميان مردمان جارى مى شود ودوستى ورحمت قلبها را پر مى سازد ومساوات ومواسات اجتماعى جلوه مى کند. کسى به کسى ستم روا نمى دارد ويارى ودستگيرى يکديگر، واجبى همگانى مى شود چنانکه در خبر اسحاق بن عمار از امام صادق عليه السلام آمده است: انما ذلک اذا قام قائمنا وجب عليهم ان يجهزوا اخوانهم وان يقووهم.(31) اين به هنگام ظهور قائم ما است که در آن روزگار واجب همگانى است که به يکديگر وسائل زندگانى برسانند ونيرو بخشند. در آن دوران حرص وبخل در روابط اجتماعى جايى نخواهد داشت ويکرنگى ويگانگى چنان بر رفتار اجتماعى حاکم شود که هر کس هر چه نياز دارد از جيب برادرش بردارد، نه اين شرمنده باشد ونه آن ناراحت. چنين رابطه وپيوندى ميان برادران ايمانى، از ويژگيهاى سيرت اجتماعى آن دوران است. بريد عجلى گويد به امام باقر عليه السلام گفته شد که در اين زمان شيعيان وپيروان شما در کوفه جمعيتى کثير محسوب مى شوند وچنانچه ايشان را فرمان دهى (تا قيام کنند وبه مبارزه برخيزند) اطاعت کنند وپيروى نمايند. امام عليه السلام فرمود: آيا روابط اجتماعى آنان بدين گونه است که کسى از ايشان (در وقت نياز) سر جيب برادرش رود ونياز خود برگيرد؟ گفتند: خير، چنين نيست. امام عليه السلام فرمود: پس آنان به خون خود بخيلتر خواهند بود. آن گاه امام عليه السلام درباره روابط اجتماعى در عصر امام زمان عليه السلام فرمود: اذا قام القائم... ياتى الرجل الى کيس اخيه فياخذ حاجته لا يمنعنه.(32) زمانى که قائم ما قيام کند، کسى (که نياز دارد) به سر جيب برادرش مى رود ونياز خود را بر مى گيرد واو نيز مانعش نمى شود. البته رسيدن به اين مرز از روابط اجتماعى، خود محصول رشد عقلى وتکامل روح آدمى است. اگر اهل ايمان به رشد وکمال برسند جز اين نخواهند بود. امام باقر عليه السلام به سعيد بن حسن فرمود: ا يجى ء احدکم الى اخيه فيدخل يده فى کيسه فياخذ حاجته فلا يدفعه؟ فقلت: ما اعرف ذلک فينا. فقال ابو جعفر عليه السلام: فلا شى ء اذا. قلت: لهلاک اذا؟ فقال: ان القوم لم يعطوا احلامهم بعد.(33) آيا اين گونه است که کسى از شما نزد برادر دينى خود برود ودست در جيب او ببرد وهر چه لازم دارد بردارد واو مانع نشود؟ راوى گويد گفتم: چنين چيزى را ميان خودمان نمى بينيم. امام فرمود: چيزى از حقيقت تشيع تحقق نيافته است. راوى گويد: آيا با اين وضع سرنوشت ما هلاکت است؟ فرمود: مردم هنوز به رشد عقلى نرسيده اند. يعنى عقلشن کامل نشده است وهنوز به آن مرتبه از کمال نرسيده اند که چنين تکليفى را حمل کنند،(34) ولى در دولت مهدى عليه السلام اين مرتبه از کمال انسانى واجتماعى تحقق مى يابد. اخلاق اجتماعى در آن زمان بر مبناى سلامت نفسها وپاکى دلها ظهور مى يابد.(35) امانتها به درستى ادا مى شود.(36) امنيت اجتماعى در حد نهايى فراهم مى شود.(37) مردم به عبادتهاى اجتماعى - از سر ايمان وتقوا - روى مى آورند.(38) حقوق اجتماعى در همه امور رعايت مى شود وهيچ گونه ستم اجتماعى بر کسى روا نمى شود.(39) حديث امام صادق عليه السلام گوياى اين حقيقت در سيرت اجتماعى مهدى عليه السلام است: اول ما يظهر القائم من العدل ان ينادى مناديه ان يسلم صاحب الناه لصاحب الفريضه الحجر الاسود والطواف.(40) نخستين ظهور عدالت قائم آن است که سخنگويان او در مکه فرياد مى کنند که هر کس نماز واجب خود را در کنار حجر الاسود ومحل طواف خوانده است ومى خواهد نافله بخواند، به کنارى رود تا حق ديگران پايمال نشود. وآنان که مى خواهند نماز واجب بخوانند، بيايند وبخوانند.
پاورقی:
(31) وسائل الشيعه، ج 8، ص 415.
(32) محمد بن النعمان البغدادى الملقب بالمفيد، الاختصاص، صححه وعلق عليه على اکبر الغفارى، منشورات جماعه المدرسين، قم، ص 24.
(33) الکافى، ج 2، ص 174، بحار الانوار، ج 74، ص255 - 254.
(34) ر. ک: محمد باقر المجلسى، مرآه العقول فى شرح اخبار آل الرسول، اخراج ومقابله وتصحيح السيد هاشم الرسولى، دار الکتب الاسلاميه، 1363 ش. ج 9، ص 46.
(35) ر. ک: الخصال، ج 2، ص 626، بحار الانوار، ج 52، ص 316، منتخب الاثر، ص 474.
(36) ر. ک: منتخب الاثر، ص 474.
(37) ر. ک: الارشاد، ص 343، الخصال، ج 2، ص 626، کشف الغمه، ج 2، ص 465، بحار الانوار، ج 52، ص338 ، 316، منتخب الاثر، ص 474.
(38) ر. ک: منتخب الاثر، ص 474.
(39) ر. ک: همان، ص 470.
(40) الکافى، ج 4، ص 427.
