15     «أَ فَسِحْرٌ هذا أَمْ أَنْتُمْ لا تُبْصِرُونَ»
16     «اصْلَوْها فَاصْبِرُوا أَوْ لا تَصْبِرُوا سَواءٌ عَلَيْكُمْ إِنَّما تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ
          تَعْمَلُونَ»

ترجمه:
15. آيا پس اين سحر بوده يا شما چشم بصيرت نداشتيد؟
16. حال بچشيد طعم آن را. پس چه صبر كنيد بر آتش يا صبر نكنيد، مساوى
است بر شما. جز اين نيست كه جزا [= كيفر] داده مى‏شويد آنچه را كه عمل
مى‏كرديد[1].
 
تفسير:
«أَ فَسِحْرٌ هذا» كه مى‏گفتيد قرآن ـ كه سرتاسرش انذار مى‏كند و خبر از چنين
روزى مى‏دهد و شدت عذاب آن را ـ سحر است و پيغمبرى كه خبر مى‏دهد، ساحرش
مى‏گفتيد. «أَمْ أَنْتُمْ لا تُبْصِرُونَ» يا شما هم چشم بصيرت نداشتيد به واسطؤ قساوت
قلب و سياهى دل و حب شهوات و هواهاى نفسانى و كِبر و عُجب و نِخوت و عداوت
و تقليد آبا و اطاعت شيطان، چشم قلب شما كور شده و حقايق را درك نمى‏كند.
 
[حال وخيم گنهكاران در جهنم]
«اصْلَوْها» حال بچشيد و داخل شويد و مشاهده كنيد و ببينيد كه سحر نبوده
و حقيقت داشته، چنانچه مى‏گوييد پس از مشاهده كه خداوند بيان مى‏فرمايد: «وَ لَوْ
تَرى إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناكِسُوا رُؤسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنّا
مُوقِنُونَ»[2].

«فَاصْبِرُوا أَوْ لا تَصْبِرُوا سَواءٌ عَلَيْكُمْ» چگونه مى‏توان صبر كرد بر آتشى كه
مى‏فرمايد: «وَقُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِينَ»[3] و نيز مى‏فرمايد: «وَقُودُهَا
النّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللّه‏َ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤمَرُونَ»[4]
و در دعاى كميل:
«فَكَيفَ اِحتمالي لِبَلاءِ الاْخِرَةِ وَ جَلِيلِ وُقوعِ الْمَكارِهِ فِيها وَهْوَ بَلاءٌ تَطُولُ مُدّتُهُ وَ يَدُومُ
مَقامُهُ وَ لا يُخَفّفَ عَنْ أهلِهِ لِأنّهُ لا يَكُونَ إلاّ عَنْ غَضَبِكَ وَ انْتِقامِكَ وَ سَخَطِكَ وَ هذا ما لا تَقُومُ
لَهُ السّماواتُ والأرض»[5] چه صبر كنيد و چه نكنيد و جزع و فزع كنيد، همين آش است
و همين كاسه. هر چه به ملائكه و مالك و به خداى متعال، اِلْحاح و التماس و جزع
و فزع كنيد، نتيجه ندارد. به خداوند عرض مى‏كنند: «رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْها فَإِنْ عُدْنا فَإِنّا
ظالِمُونَ» جواب مى‏فرمايد: «قالَ اخْسَؤا فِيها وَ لا تُكَلِّمُونِ»[6]، به مالك مى‏گويند: «وَ
نادَوْا يا مالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنا رَبُّكَ قالَ إِنَّكُمْ ماكِثُونَ»[7]، به خزنؤ جهنم مى‏گويند: «وَ قالَ

الَّذِينَ فِى النّارِ لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّكُمْ يُخَفِّفْ عَنّا يَوْماً مِنَ الْعَذابِ * قالُوا أَ وَ لَمْ لَكُ تَأْتِيكُمْ
رُسُلُكُمْ بِالْبَيِّناتِ قالُوا بَلى قالُوا فَادْعُوا وَ ما دُعاءُ الْكافِرِينَ إِلاّ فِى ضَلالٍ»[8].
 
[خداوند به اندازه گناه عذاب مى‏كند]
«إِنَّما تُجْزَوْنَ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» خداوند خَردَلى زايد بر استحقاق، عذاب
نمى‏كند. هر كه را به قدر استحقاق عذاب مى‏كند. بالعكس، در ثواب و اجر داير مدار
استحقاق نيست، زيرا بنده اگر عمر دنيا عبادت كند برابرى نمى‏كند با نِعَمِ اِلهيه چه رسد
كه استحقاق اجر داشته باشد. تمام تفضّل الهى است، فقط ايمان و عبادت قابليت
تفضل مى‏آورد. بلى، چون وعده فرموده، البته خلف وعده نمى‏كند.
*    *    *

[1] .  ترجمه ديگر: آيا اين افسون است؟ يا شما درست نمى‏بينيد؟15 به آن درآييد، خواه بشكيبيد يا
نشكيبيد، به حال شما يكسان است. تنها به آنچه مى‏كرديد مجازات مى‏يابيد16.
 
[2] .  و كاش هنگامى را كه مجرمان پيش پروردگارشان سرهاشان را به زيرافكنده‏اند مى‏ديدى كه
مى‏گويند: پروردگارا، ديديم و شنيديم؛ ما را بازگردان تا كار شايسته كنيم؛ چرا كه ما يقين داريم. سوره سجده: آيه 12.
 
[3] .  از آتشى كه سوختش مردمان و سنگ‏ها هستند، و براى كافران آماده شده، بپرهيزيد. سوره بقره: آيؤ 24.
 
[4] .  از آتشى كه سوخت آن، مردم و سنگ‏هاست. بر آن آتش، فرشتگانى خشن و سختگير گمارده شده‏اند. از آنچه خدا به آنان دستور داده سرپيچى نمى‏كنند و آنچه را كه مأمورند انجام مى‏دهند. سوره تحريم آيه 6.
 
[5] .  پس من چگونه طاقت آرم و عذاب عالم آخرت و دردهاى سخت آن عالم را تحمّل كنم و حال آنكه مدت آن عذاب طولانى است و زيست در آن هميشگى است و هيچ بر اهل عذاب در آنجا تخفيفى نيست. چنانكه آن عذاب تنها از قهر و غضب و انتقام توست كه هيچ‏كس از اهل آسمان و زمين تاب و طاقت آن ندارد. ر.ك: مصباح المتهجد: ص847؛ اقبال الأعمال: ج3، ص334 و هدية الزائرين: باب13، دعاى كميل، ص622.
 
[6] .  پروردگارا، ما را از اينجا بيرون بر، پس اگر باز هم به بدى برگشتيم در آن صورت ستمگر خواهيم بود. مى‏فرمايد: برويد در آن گم شويد و با من سخن مگوييد. سوره مؤنون: آيات 107 - 108.
 
[7] .  و فرياد كشند: اى مالك، بگو پروردگارت جان ما را بستاند. پاسخ دهد: شما ماندگاريد. سوره زخرف: آيه 77.
 
[8] .  و كسانى كه در آتشند به نگهبانان جهنّم مى‏گويند: پروردگارتان را بخوانيد تا يك روز از اين
عذاب را به ما تخفيف دهد. مى‏گويند: مگر پيامبرانتان دلايل روشن به سوى شما نياوردند؟ مى‏گويند: چرا. مى‏گويند: پس بخوانيد. ولى دعاى كافران جز در بيراهه نيست. سوره غافر مؤن: آيات 49 ـ 50.

نوشتن دیدگاه