1     «وَ الطُّورِ»
2     «وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ»
3     «فِى رَقٍّ مَنْشُورٍ»
4     «وَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ»
5     «وَ السَّقْفِ الْمَرْفُوعِ»
6     «وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ»
7     «إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ لَواقِعٌ»
8     «ما لَهُ مِنْ دافِعٍ»

ترجمه[1]:
 
تفسير:
«وَ الطُّورِ» واو قسم است و «طور» اسم كوه است و الف و لام از براى تعريف
است، كوه مخصوص و آن طور سيناء است كه خداوند با موسى تكلم فرمود، در آيؤ
شريفه كه وادى مقدس است، مى‏فرمايد: «إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوىً»[2] و وادى ايمن
است كه مى‏فرمايد: «فَلَمّا أَتاها نُودِىَ مِنْ شاطِئِ الْوادِ الْأَيْمَنِ فِى الْبُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ مِنَ
الشَّجَرَةِ»[3] و مى‏فرمايد: «وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَيْناءَ»[4].

[نظرات مختلف مفسران درباره اين آيه]
«وَ كِتابٍ مَسْطُورٍ» بعضى گفتند: لوح محفوظ است[5]، بعضى گفتند: تورات
موسى است[6]، بعضى گفتند: قرآن مجيد است[7]، بعضى گفتند: نامؤ عمل است[8].
 
اقول: ظاهر اين است وَلَو احدى از مفسرين برخورد نكرده‏اند كه اشاره باشد به آيه
شريفه «كَتَبَ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ لا رَيْبَ فِيهِ»[9] و شاهد بر اين
دعوى حديث شريف است كه از شرف الدين نجفى[10] به اسناد متصل از حضرت
صادق عليه‏السلام است، روايت كرده:
«قَالَ: كتابٌ كَتَبَهُ اللّه‏ُ عَزّ وَ جَلّ في وَرَقِ آسٍ وَوَضَعَهُ عَلَى عَرشِهِ قَبلَ خَلقِ الْخَلقِ بِألفَي
عَام: يا شيعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ، إني أنا اللّه‏ُ أجَبتُكُم قَبلَ أن تَدعُوني وَأعطيتُكُم قَبلَ أن تَسألُوني
وَغَفرتُ لَكُمْ قَبلَ أن تَستَغفِرُوني»[11] كه همين مفاد «كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ» است.

«فِى رَقٍّ مَنْشُورٍ»[12] «رق» در لغت جلد رقيق است كه روى آن كتابت مى‏كنند
و «منشور» باز و مفتوح است كه مشاهده مى‏كنند.
«وَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ»[13] مسجد ملائكه است كه گفتند در طبقه چهارم آسمان
است[14] و]در] ليلة المعراج پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در آنجا نماز كرد و جبرئيل اذان گفت و تمام
انبيا و ملائكه به او اقتدا كردند كه امام و پيشواى كل فى الكل و امام بر همه آن‏ها
شد[15] و در سورؤ اسراء گفتيم كه مسجد اقصى در آيؤ شريفه «سُبْحانَ الَّذِى أَسْرى بِعَبْدِهِ
لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى»[16] همين بيت المعمور است كه مطابق با
كعبه است، نه بيت المقدس كه مفسرين گفتند[17] و از اين جمله استفاده مى‏شود كه
پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهمستقيماً به طرف بالا عروج فرموده.
«وَ السَّقْفِ الْمَرْفُوعِ» كه طبقات آسمان‏هاست الى الكرسى و العرش و مى‏توان
گفت كه ليلة المعراج، پيغمبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله از عرش هم بالاتر رفت كه مى‏فرمايد: «وَ هُوَ
بِالْأُفُقِ الْأَعْلى * ثُمَّ دَنا فَتَدَلّى * فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى * فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى»[18]
و شرحش مى‏آيد إن شاء اللّه‏ تعالى در سورؤ بعد. و دليل بر اين دعوى اينكه «افق اعلا»
عرش است. و «ثم» براى تراخى است كه پس از عرش باشد و شاهد بر اين، حديث
شريف كه فرمود: جايى رفت كه هيچ ملك مقرّب و نبى مرسلى آنجا نبود[19]. زيرا
حمله عرش بر عرش هستند و از ملائكه مقربين هستند.
«وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ» و «مسجور»، مملو، كه تمام بحر تا سطح فوق مملو است،
و در قرآن مى‏فرمايد: «وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ»[20] يعنى پر كرده مى‏شود كه مَمْلُوّش گويند
و مى‏فرمايد: «يُسْحَبُونَ فِى الْحَمِيمِ ثُمَّ فِى النّارِ يُسْجَرُونَ»[21] كه جهنّم از آن‏ها پر
مى‏شود، چنانچه مى‏فرمايد: «لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النّاسِ أَجْمَعِينَ»[22] و خطاب به
شيطان شد: «لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعِينَ»[23].
«إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ لَواقِعٌ» جواب قسم‏هاست كه البته و صد البته عذاب قيامت
محقق و واقع شدنى است، و تخلف‏پذير نيست. «ما لَهُ مِنْ دافِعٍ» نيست چيزى كه
بتواند دفع عذاب كند. نه اصنام و نه اكابر و نه ارحام و نه اصدقاء[24]. نه جلوگيرى
مى‏توانند بكنند و نه پس از آمدن بر طرف كنند؛ نه دفعى و نه رفعى.
*    *    *


[1] .  سوگند به طور1 و كتابى كه نگاشته شده2 در طومارى گسترده3 سوگند به آن خانه آباد
خدا4 سوگند به بام بلند آسمان5 و آن درياى سرشار و افروخته6 كه عذاب پروردگارت واقع شدنى است7 آن را هيچ بازدارنده‏اى نيست8.
 
[2] .  تو در وادى مقدّس «طُوى» هستى. سوره طه: آيؤ 12.
 
[3] .  پس چون به آتش رسيد، از جانب راستِ وادى در آن جايگاه مبارك از آن درخت ندا آمد. سوره
قصص: آيؤ 30.
 
[4] .  و از طور سينا درختى بر مى‏آيد. سوره مؤنون: آيه 20.
 
[5] .  ر.ك: تفسير سمرقندى: ج3، ص322؛ تفسير قرطبى: ج17، ص59 و مجمع البيان: ج9، ص247.
 
[6] .  ر.ك: تفسير سمعانى: ج4، ص266؛ تفسير بغوى: ج4، ص236 و تفسير نسفى: ج4، ص183.
 
[7] .  ر.ك: تفسير ابن‏زمنين: ج4، ص293؛ تفسير بيضاوى: ج5، ص244 و مجمع البيان: ج9، ص247.
 
[8] .  ر.ك: تفسير مقاتل بن سليمان: ج3، ص282؛ مجمع البيان: ج9، ص247 و زاد المسير: ج7،
ص215.
 
[9] .  كه رحمت را برخويشتن واجب گردانيده است. يقيناً شما را در روز قيامت كه در آن هيچ شكّى نيست، گرد خواهد آورد. سوره انعام: آيه 12.
 
[10] .  سيد شرف الدين استرآبادى نجفى از فقها، محدثان و بزرگان علماى اماميه، ايشان ساكن نجف بودند. وى نزد بزرگ عصر خود، على بن عبدالعالى كركى تلمّذ نمود. او بر كتاب الجعفريه محقق كركى شرحى نوشت و آن را الفوائد الغروية ناميد. از آثار ديگر وى كتاب الآيات الظاهرة فى فضل العترة الطاهره يا همان تأويل الآيات مى‏باشد. همچنين وى كتاب نفحات اللاهوت استادِ خود را به فارسى ترجمه نمود. سال وفات وى معلوم نيست، لكن گفته‏اند كه در سال 965 يا 970 هجرى از دنيا رفته است. ر.ك: موسوعة طبقات الفقهاء: ج10، ص195.
 
[11] .  نوشته‏اى است كه خداوند عزوجل آن را در ورقه‏اى نوشت و بر روى عرش قرار داد دو هزار سال
قبل از خلق مخلوقات، اى شيعه آل محمد، من خداوند هستم، پيش از آنكه مرا بخوانيد اجابتتان كردم و قبل از آنكه از من بخواهيد به شما عطا كردم و شما را بخشيدم قبل آنكه از من طلب بخشش كنيد. تأويل الآيات: ج2، ص616.
 
[12] .  رقّ منشور: به معنى ورق سرگشاده. رقّ به معنى قطعه‏اى از ورق يا جلد است كه بتوان روى آن چيزى نوشت. همچنين مطلق هر آنچه كه روى آن چيزى مى‏نويسند ورق يا رقّ گفته مى‏شود. در معنى يا تأويلِ رقّ منشور، اقوال مختلفى است: آن را لوح محفوظ دانسته‏اند كه خدا هر آنچه بوده و مى‏باشد و خواهد بود، در آن نوشته و فرشتگان آن را مى‏خوانند. برخى گفته‏اند مراد از آن، پرونده اعمال است كه فرشتگان محافظ اعمال، آن را مى‏خوانند. و گفته شده قرآن است كه خدا آن را در لوح محفوظ نوشته است. برخى نيز گفته‏اند: آن تورات است كه در ورق رق نوشته شده و براى خواندن منتشر شد. علامه طباطبايى قول اخير (تورات بودن) را با توجه به آيات قبل مناسبت‏تر مى‏داند. ر.ك: دانشنامه قرآن، مدخل «رقّ منشور».
 
[13] .  شرح مختصرى درباره آن، در همين تفسير: ج18، ص486، پاورقى 1 گذشت.
 
[14] .  ر.ك: علل الشرايع: ج2، باب143، ص407، ح1؛ مناقب آل ابى طالب: ج3، ص299 و بحارالأنوار: ج5، ص330، ح4.
 
[15] .  ر.ك: علل الشرايع: ج1، باب7، ص5، ضمن ح1؛ تأويل الآيات: ج2، ص877 و بحارالأنوار: ج18، ص346، ضمن ح56.
 
[16] .  منزّه است آن خدايى كه بنده‏اش را شبانگاهى از مسجدالحرام به سوى مسجد الأقصى سير داد. سوره إسراء: آيه 1.
 
[17] .  ر.ك: همين تفسير: ج12، ص47، ذيل تفسير آيه 1 سوره اسراء.
 
[18] .  در حالى كه او در افق اعلى بود. سپس نزديك آمد و نزديك‏تر شد تا فاصله‏اش به قدر طول دو انتهاى كمان يا نزديك‏تر شد. آنگاه به بنده‏اش آنچه را بايد وحى كند، وحى فرمود. سوره نجم: آيات 7 - 10.
 
[19] .  ر.ك: بصائر الدرجات: ص210؛ تفسير عياشى: ج1، ص158، ضمن ح530 و بحارالأنوار: ج81، ص120، ضمن ح19.
 
[20] .  درياها آنگه كه جوشان گردند. سوره تكوير: آيؤ 6.
 
[21] .  كشانيده مى‏شوند در ميان جوشاب و آنگاه در آتش برافروخته مى‏شوند. سوره غافر مؤن: آيات 71 - 72.
 
[22] .  البته جهنّم را از جنّ و انس يكسره پرخواهم كرد. سوره هود: آيؤ 119.
 
[23] .  كه قطعاً هر كه از آنان از تو پيروى كند، جهنّم را از همه شما پرخواهم كرد. سوره اعراف: آيه 18.
 
[24] .  اصنام: بت‏ها. اكابر: رؤسا و بزرگان. ارحام: بستگان. اصدقاء: دوستان.

نوشتن دیدگاه