(ونريد ان نمن على الذين استضعفوا فى الارض ونجعلهم ائمه ونجعلهم الوارثين).(1)
ولادت
دوازدهمين حجت خدا، حضرت صاحب الامر، امام زمان (عجل الله تعال يفرجه الشريف) منجى امت واميد جهانيان است که خداوند به وسيله ياو حق وعدل را زنده مى سازد وآزادى وکرامت را به بشريت باز مى گرداند وزمين را پساز غوطه ور شدن در ظلم وجر، از بقسط وعدل پر مى کند. آن حضرت در نيمه ى شعبان سال 255 ه. ق قدم به عرصه ى وجود گذاشتند. حکيمه خاتون، دختر امام محمد تقى، عمه ى امام حسن عسكرى جريان ولادت آن حضرت را چنين شرح مى دهد: امام حسن عسكرى عليه السلام مرا خواست وفرمود: عمه، امشب نيمه ى شعبان است، نزد ما افطار کن؛ خداوند در اين شب فرخنده مولودى به ما عطا مى کند که حجت او در روى زمين خواهد بود. عرض کردم: مادر اين فرزند مبارک کيست؟ فرمود:نرجس. گفتم: فدايت شوم، اثرى از حمل در او نديده ام! فرمود: از نرجس است، نه غير او.
حکيمه در ادامه مى گويد: پس از نماز وافطار در کنار نرجس خوابيدم وتا سپيده دم مراقب او بودم ولى او با آرامش خوابيده بود. سحرگاه براى نماز (شب) برخاستم، نرجس خوابيده بود واثرى از وضع حمل در او نبود. پس از نماز مجددا خوابيدم. اندکى بعد بيدار شدم، نرجس نيز بيدار شده بود ولى هيچ گونه علامتى در وى مشهود نبود. نزديک بود در وعده ى امام ترديد کنم که از اتاق مجاور با صداى بلند مرا مخاطب قرار داد: لا تعجلى يا عمه فان الامر قد قرب؛ عمه، تعجيل مکن که وقت نزديک است.
من مشغول خواندن سوره الم سجده ويس شدم، در اين موقع نرجس هراسان از جاى برخاست، من او را در آغوش گرفتم ونام خدا را بر او خواندم. امام عليه السلام - از اتاق ديگر - صدا زد سوره ى انا انزلنا را بر او بخوان ومن خواندم واز نرجس وحالش جويا شدم. گفت آنچه مولاى من به تو خبر داد نزديک شده است، من همچنانکه امام فرمان داده بود به خواندن سوره ى قدر ادامه دادم. در اين هنگام مولود نيز با من هم صدا شد وهمراه من او نيز سوره ى مبارکه انا انزلناه را تلاوت مى کرد. من سخت هراسان شدم، امام صدا زد عمه از امر خداى متعال تعجب مکن. خداى تعالى ما را در کوچکى به حکمت گويا مى سازد ودر بزرگى حجت در زمين قرار مى دهد. هنوز سخن امام به پايان نرسيده بود که نجرس از برابرم ناپديد شد، چنانکه گويى پرده اى ميان من واو آويخته اند که او را نمى ديدم. فرياد کشيدم وبه سوى امام حسن دويدم. امام فرمود: عمه باز گرد، او را در جاى خويش خواهى يافت. بازگشتم وطولى نکشيد که حجاب بين من واو برطرف شد ونرجس را ديدم که چنان غرق در نور است که چشمم را از ديدنش مى پوشاند وآن ماه پاره را ديدم که در سجده است وانگشت سبابه را بلند کرده ومى گويد: اشهد ان لا الا الا الله وحده لا شريک له ان جدى محمدا رسول الله صلى الله عليه وآله وان ابى اميرالمومنين... وآنگاه بر امامت يکايک امامان تا خودش گواهى داد.
در اين هنگام امام عسكرى صدا زد عمه جان،فرزندم را نزد من بياور، او را نزد پدر بزرگوارش بردم، او را به سينه چسبانيد وزبا در دهانش گذارد ودست بر چشم وگوش او کشيد...(2)
حکيمه خاتون مى گويد: فرداى آن روز نزد امام حسن آمدم اما کودک را نديدم وقتى از امام درباره ى آن حضرت پرسيدم فرمود: او را به همان کسى سپرديم که مادر موسى فرزندش را بدو سپرد. هفت روز بعد به دستور امام به خانه ى آن حضرت رفتم، امام فرزند خود را در آغوش گرفته بود، بدو گفت فرزندم سخن بگو. امام زمان عليه السلام لب به سخن گشود؛ شهادتين را گفت وبر ولايت ائمه، يک يک تصريح کرد وآنگاه آيه ى زيرا را خواند:(3)
(ونريد ان نمن على الذين استضعفوا فى الارض ونجعلهم ائمه ونجعلهم الوارثين).(4)
مخفى کردن امام زمان عليه السلام با توجه به تلاش هايى بوده است که عباسيان در کنترل زندگى امام حسن عسكرى داشتند ومى خواستند به هر نحو ممکن راه امامت شيعه را مسدود سازند. شيخ مفيد در اين زمينه مى نويسد: ولادت آن حضرت به دليل مشکلات آن زمان وجستجوى شديد حکومت وکوشش آنان براى يافتن آن حضرت مخفى ماند.(5)
تلاش بنى عباس براى يافتن فرزند امام يازدهم در بيشتر منابع آمده است. در حديث مفصلى که احمد بن عبدالله بن خاقان نقل کرده درباره ى کاوش خانه ى امام حسن عسكرى مطالب دقيقى آمده است. او مى گويد: وقتى خبر بيمارى امام عسكرى به خليفه رسيد، به دنبال پدرم (که وزير خليفه بود) فرستاد... او به دارالخلافه رفت وبا پنج نفر از نزديکان خليفه که همه از معتمدان او بودند برگشت وبه آنها گفت تا خانه ى امام را در کنترل داشته باشند. پس از وفات امام، خليفه دستور داد خانه ى امام را جستجو کرده، همه چيز را مهر وموم نمايند وبه دنبال يافتن فرزند او باشند. خليفه همچنين دستور داد تا کنيزان امام عسكرى را کنترل کنند تا ببينند کدام يک باردار هستند وفرمان داد هر کنيزى که احتمال دارد حامله باشد به محل خاصى برده شود واز او مراقبت شود. اين نگهدارى تا زمانى ادامه مى يافت که مطمئن مى شدند او باردار نيست.
در ادامه ى روايت اشاره به فرصت طلبى جعفر براى جانشينى امام عسكرى شدهاست که براى اين کار از عبيد الله خاقان درخواست کمک کرد وعبيد الله او را طرد کرد.(6)
در روايت ديگرى نيز آمده است: عده اى از شيعيان قم براى دادن وجوه شرعيه به سامرا آمده بودند که خبر وفات امام عسكرى را شنيدند. کسانى آنها را نزد جعفر کذاب بردند. شيعيان خواستند او را امتحان کنند، پرسيدند آيا مى داند که چه مقدار پول آورده اند؟ او گفت نمى داند واين گونه علم تنها در انحصار خداوند است. آنان از دادن پول خوددارى کردند. در آن هنگام شخصى آنان را صدا زد وبه خانه اى راهنمايى کرد. در آنجا آنان حاضر شدند پول را به شخصى که گفت آنان چه مبلغ با خود دارند بدهند. جعفر خبر اين حادثه را به معتمد عباسى رساند واو نيز دستور داد تا مجددا به جستجوى خانه ى امام وحتى همسايگان امام بپردازند.(7)
پاورقی:
(1) ومى خواهيم بر کسانى که در زمين ناتوان شمرده مى شوند منت نهيم وآنان را پيشوايان ووارثان روى زمين قرار دهيم. قصص: 5.
(2) بحار الانوار، ج 51، ص 2 - 14.
(3) اکمال الدين، ج 2، ص 224 - 226.
(4) قصص: 5.
(5) الارشاد، ص 345.
(6) الغيبه، ص 131 132.
(7) اکمال الدين، ج 1، ص 473 - 474.
