خداوند تبارک وتعالى در قرآن کريم مى فرمايد: (وذکّر فان الذکرى تنفع المؤمنين).(1)
بر کسى پوشيده نيست که دانسته هاى انسان در برابر آنچه نمى داند همچون قطره اى در برابر درياست، مگر کسى که توجه خاص پروردگار شامل حالش شده وبه مقام خليفه ى اللهى مورد نظر در آيه ى (انى جاعل فى الارض خليفه)(2) رسيده ومقام ارتضا را که در آيه کريمه ى: (عالم الغيب فلا يظهر على غيبه احدا الا من ارتضى من رسول)(3) به آن اشاره شده درک کرده باشد که در آن صورت خدا از گنجينه هاى دانش وعلوم الهى او را بهره مند مى سازند.
براى کسى غير از انبياء واولياء عليهم السلام پسنديده نيست که جز به اندازه ى اندک ومحدود، آنهم فقط در چارچوب نيازمنديهاى زندگى مادى وامور عادى، ادعاى دانشمندى وچيز فهمى کند، اما در امور غير عادى وآنچه به فراتر از اين عالم وجنبه هاى نا آشکار هستى مربوط است حتى همين مقدار اندک هم بر بيشتر مردم پوشيده است واز همين روست که خداوند سبحان در آيات متعددى از قرآن از جمله (اکثرهم لا يعلمون)(4) و(اکثر الناس لا يعلمون)(5) بر نادانى وچيز فهمى اکثر مردم تاکيد فرموده است، چنانکه امير المؤمنين عليه السلام نيز در وصيتى که به فرزندش امام حسن مجتبى عليه السلام دارد مطالبى مى فرمايد که همين مضمون را در بردارد، آن وصيت چنين است: (فرزندم سفارش مرا به درستى درياب، وبدان که همان خدايى که مرگ در اختيار اوست صاحب اختيار زندگى نيز هست وهمان کسى که هستى را آفريده هم او موجودات را مى ميراند وهمان خدايى که به هستى آفريده ها پايان مى بخشد هم او درباره - انسان را- هستى مى دهد وبر مى گرداند، همان کسى که - به بلا ومصيبت- مى آزمايد هم او راحت وآسودگى مى بخشد، و- بدان که- دنيا شايستگى نداشت که جز به همين شکل که سرشار از نعمت وآزمايش ووعده ى پاداش در آخرت است يا به هر شکل ديگرى که نتيجه ى خواست واراده ى اوست- وتو از آن بى اطلاع هستي- به شکل ديگرى آفريده شود، پس بنابراين اگر چيزى به نظرت نادرست آمد، اين نادرستى را نتيجه نادانى خودت بدان، زيرا که تو در آغاز آفرينشت هيچ دانشى نداشتى وبعدا - به بعضى امور- آگاه شدى، وچقدر نادانيها وسرگردانيهايت در دايره ى علم وانديشه بسيار است، وچقدر زياد است مواردى که بينش نادرستى نسبت به آن دارى وپس از آن بدان بينا ودانا مى شوى. حال که چنين است به آن کسى متوسل شو - وفهم ودرک را از او بخواه - که تو را آفريد وروزى داد- وامور مادى ومعنوى ات را- هماهنگ کرد، بايد که خضوع، گردن کجى وکرنشت براى او باشد وبه او اميدوار ومشتاق واز هم او - وعدل وقطع عنايتش - بيمناک باشى.(6)
حقيقت مطلب همين است وجز اين نيست، علاوه بر اينکه ما خود وقايع شگفت آور علمى واجتماعى بسيارى را به چشم ديده ايم که هيچ کس احتمال پيدايش آنها را نمى داد، با اين وجود چطور ممکن است - بدون دليل وبى اعتنا به تجربه - پيدايش امور غير قابل پيش بينى ديگر را که تا آخر عمر جهان اتفاق خواهد افتاد انکار کنيم؟!
اينکه ما بعضى از پيشينيان چيزهاى زيادى را انکار کرده ومى کنيم نتيجه ى نادانى عميق وريشه دار بشريت است. خداى سبحان مى فرمايد: (بل کذبوا بما لم يحيطوا بعلمه ولما يأتهم تاويله)(7) امام سجاد عليه السلام در پاسخ سوال شخصى که علت پوشيده ماندن ذات پروردگار بر آفريده ها را جويا شده است مى فرمايد: (زيرا که خداوند تبارک وتعالى آفرينش انسان را بر گونه اى از جهل استوار فرمود).(8)
در وصف همين نادانى انسان است که جملاتى از اين قبيل از امير المؤمنين عليه السلام نقل شده است که فرمود: (مردم دشمن آن چيزى هستند که حقيقت آن را درک نکرده اند)،(9) (انسان دشمن چيزى است که حقيقتش را نفهميده است)،(10) (نادان از آنچه دانشمندان درست انديش به آن خو گرفته مى هراسد).،(11) (هر کس از دانشى بيخبر باشد با آن دشمنى مى ورزد)،(12) و(هر کس بالاترين حد دانش را براى خود ادعا کند، آخرين مرتبه نادانى را از خود بروز داده است).(13)
هدف اين مقدمه توجه دادن خواننده محترم به اين مطلب است که: بيشتر آنچه در اين کتاب عرضه شده است از چيزهايى است که آن طور که بايد، براى مسلمانان وحتى براى بيشتر شيعيان مذهب جعفرى عليه السلام روشن نشده است واز همين رو، هر کس آن گونه که خود مى فهمد ومى پسندد آن را سمت وسو داده وصورتبندى مى کند.
آرى، اين مسلم است که، ما شيعيان چون معتقديم که پيامبر وائمه - صلوات الله عليهم اجمعين - داراى مقام خلافت اللهى ومرتبه ى ارتضاء نزد پروردگار هستند،(14) - وحق هم هيمن است -، به طور قطع ويقين مى دانيم که گفتار آن بزرگواران بدون علت وساختگى نيست، بلکه سخنشان نور وروشنى بخش، کار وعملشان هدايت انسانها، رتبه ومنزلتشان حقيقت وراستى، گفتارشان حکمت ودرستى بدون ترديد وانديشه ونظرشان عين دانش ومتانت واطمينان ووقار است واز همين روست که کلامشان را کلامى راست ودرست مى دانيم وآنچه را نمى دانيم در پهنه ى وسيع دانش ايشان که به گنجينه هاى بيکران دانش پروردگار متصل است جستجو مى نماييم، هر چند که حقيقت بيان ودورنمايه ى اصلى مقصودشان را درست نفهميم والبته شکل کار در اين رجوع به دانش معصومين عليهم السلام اين است که در امور جزئي(15) به روايات متواتر(16) مستفيض(17) متکى هستيم.

پاورقى:
(1) ذاريات: آيه ى 55- آنچه را حق است يادآور شو، براى آنان که ايمان آورده اند- وسر لجاج ندارند- سودمند است.
(2) بقره: 30.
(3) جن: 26.
(4) انعام: 37.
(5) يوسف: 21.
(6) نهج البلاغه، نامه ي: 31.
(7) يونس: 39- چنين نيست بلکه آنچه را دامنه دانششان به آن نمى رسد وحقيقت وباطن آن را در نيافته اند دروغ ونادرست معرفى مى نمايند.
(8) بحار الانوار، ج 3، ص 15، روايت 2.
(9) غرر ودرر موضوعي، باب جهل.
(10) غرر ودرر موضوعي، باب جهل.
(11) غرر ودرر موضوعي، باب جهل.
(12) غرر ودرر موضوعي، باب علم.
(13) غرر ودرر موضوعي، باب علم.
(14) مقصود مقامى است که طبق آيه شريفه سوره ى جن - که قبلا مولف محترم اشاره فرمودند- خداوند صاحبان اين مقام را بر آنچه از اسرار غيب که بخواهد مطلع مى نمايد. مترجم.
(15) مقصود امورى است که عقل را هيچ راهى در اصل يا چند وچون آنها نيست، چه در عقايد، چه در احکام ودرغير آنها، نظير چگونگى بهشت ودوزخ وملائکه يا تعداد رکعات نماز يا نصاب زکات يا اسرار مسائل يا چگونگى عمل در سير ووصول به مقامات.مترجم.
(16) اگر در سلسله سند يک خبر، در هر طبقه، تعداد راويان به حدى باشد که همدستى واتفاق آنان بر دروغ بستن محال باشد آن خبر را متواتر گويند. مترجم.
(17) مستفيض خبرى است بين اخبار آحاد ومتواتر، که تعداد راويان در هر طبقه بيش از سه نفر هستند. مترجم.

نوشتن دیدگاه