با توجه به مطالب گذشته ، نتيجه گرفته مى شود كه نيازمندى موجودات ، آنها را به طرف بى نياز مطلق مى كشاند و فهميده يا نفهميده (به حسب درك ابتدايى و الا به نظر قرآن (1449) تمامى موجودات از يك درك خاصى نسبت به حق تعالى برخوردارند ولكن انسان آن را نمى فهمد) فقط از او سؤ ال مى كنند و او پاسخ دهنده به نيازهاى آنها مى باشد، قرآن كريم مى فرمايد: يساءله من فى السموات و الارض كل يوم هن فى شاءن (1450)، (آنچه را كه در آسمانها و زمين است از او سؤ ال مى كند او هر روز در كارى است ) و امام سجاد عليه السلام نيز مى فرمايد: يا من لاتنقطع عنه حوائج المحتاجين (1451)، (اى كسى كه نياز نيازمندان از او بريده نمى شود) و تمامى آنها حتى ذرات وجود انسان خضوع تكوينى در برابر خداوند دارند هر چند كه به او كافر باشد، همان طور كه مى فرمايد: ان كل من فى السموات و الارض الا آتى الرحمن عبدا(1452)، (هيچ موجودى در آسمانها و زمين نيست مگر اينكه بنده خداوند مهربان مى آيد) لكن اين انسان است كه وقتى به خود مى آيد و به مرحله درك مى رسد و داراييهايى را نسبت به خود مى دهد، در اثر عدم دقت و تاءمل در آنها، خيال مى كند كه از خودش مى باشد و ادعاى استغناء مى كند يا اعتقادا بر اين خيال باقى مى ماند و منكر ارتباط وجودش ‍ را حق تعالى و غنى مطلق مى شود و يا عملا آن را دنبال مى كند از اين جهت به طغيان اعتقادى يا عملى مبتلا مى شود، همان طور كه مى فرمايد: ان الانسان ليطغى ان راه استغنى (1453)، (براستى انسان طغيان مى كند، اينكه مى بيند خود را كه مستغنى است ) يا درباره بخل مى فرمايد: و اما من بخل و استغنى و كذب بالحسنى فسنيسره للعسرى و ما يغنى عنه ماله اذا تردى (1454)، (و اما كسى كه بخل ورزد و - با آن - طلب بى نيازى كند و نيكوكارى را تكذيب كند پس او را بزودى به طرف دشوارى مى كشانيم ، و وقتى كه تباه شد مالش او را بى نياز نمى كند) و بخل از خويش ورزيدن كه قبل از اين به آن اشاره شد همان در تنگناى وجودى قرار گرفتن است به گونه اى كه دلش نمى آيد آنچه را به دست آورده در راه خدا خرج كند و همچنين درباره اين چنين انسانى مى فرمايد: و آتاكم من كل ما ساءلتموه و ان تعدوا نعمة الله لاتحصوها ان الانسان لظلوم كفار (1455)، (خداوند به شما داده است از هر چيزى كه از او سؤ ال كنيد و اگر نعمت او را بخواهيد شمارش كنيد نمى توانيد براستى انسان ستمگر ناسپاس است ) با دقت در اين آيه مطالبى فهميده مى شود كه اولا هر چيزى كه در وجود انسان قرار داده سؤ ال وجودى اوست از حق تعالى كه در برابرش نعمتى را اعطاء كرده است كه رافع آن نياز مى باشد و ثانيا همان طور كه نعمتهاى الهى بى حد است نسبت به انسان ، نيازهاى او هم به حق تعالى بى حد است به گونه اى كه تصور بى نيازى درباره او نمى توان كرد، و ثالثا انسان هر مقدار هم تلاش ‍ كند جز به نعمتهاى الهى نمى تواند دست يابد و خود تلاش و ابزار تلاش او نيز از نعمتهاى اوست ، و رابعا بعضى از نعمتها از جانب خداوند متعال مبتنى بر سؤ ال گردد، و خامسا نوع انسانها به علت فرو رفتن در نعمتها از صاحب نعمت كه با خود آنهاست غافلند و حد و اندازه وجودى خويش را كه شكرگزارى در برابر اوست فراموش كرده و از آن تجاوز مى كنند و صاحب نعمت را با نعمت نمى بينند و توجه به نعمت موجب پوشش ‍ صاحب نعمت از ايشان مى شود، بنابراين خداوند متعال با اين آيه و آيات ديگر تضمين كرده است كه هر سؤ الى كه از او بشود به شرط اينكه به مقتضاى وجودى انسان باشد به گونه اى كه از حدش خارج نباشد پاسخگوى آن نياز مستقلا خداوند است لكن به ملاحظه آيات ديگر و با توجه به ذيل آيه ذكر شده ، اگر به خداوند توجه داشته باشد و آن نعمتها را از او بداند و به مقتضاى آنها قدم بردارد، او نعمتهاى ديگرى را نيز اعطاء مى كند، لكن اگر از اين امور غفلت ورزد و صاحب نعمت از جلو ديدگان او پوشيده بماند، از آن نعمتها، جلوگيرى كرده و آنها را اعطاء نمى كند همان طور كه خودش فرموده است : و اذ تاءذن ربكم لئن شكرتم لازيدنكم ولئن كفرتم ان عذابى لشديد(1456)، (و ياد آور هنگامى را كه پروردگارتان اعلام كرد اگر شكرگزار باشيد حتما شما را زياد مى كنم و اگر كفر ورزيد براستى عذابم سخت است )، البته انسان موحد توفيق شكرگذارى را نيز از او مى خواهد همان طور كه قرآن كريم از زبان او نقل مى فرمايد: قال رب اوزعنى ان اشكر نعمتك التى انعمت على و على والدى و ان اعمل صالحا ترضاه و اصلح لى فى ذريتى انى تبت اليك و انى من المسلمين (1457)، (انسان گويد: پروردگارا؛ توفيقم ده تا تو را شكر كنم نسبت به نعمتى كه به من و پدر و مادرم دادى و اينكه عمل صالحى انجام دهم كه مورد خشنوديت باشد و ذريه ام را صالح گردان ، براستى به سوى تو، توبه كردم و از مسلمانان - تسليم شدگان - مى باشم ).

نوشتن دیدگاه