بعد از روشن شدن حقيقت توبه و مراتب و شرايط قبولى آن ، چون توبه يكى از چيزهائيست كه خداوند به آن امر كرده پس ، از اعمال صالحى است كه براى آن آثارى است لكن هر گناهى اثر خاصى دارد از اين جهت به اندازه توان آثار آن را بحول و قوه الهى ذكر مى كنيم تا انشاء الله رغبت بيشترى براى اين عمل صالح پيدا شود و خداوند ما را بر آن توفيق و تاءييد كند.
1- زدوده شدن ظلمت دل : بر اثر گناه ، جان انسان و ظلمتى پيدا مى كند كه حجا بين او و پروردگارش مى شود و بر اثر توبه آن ظلمت برطرف مى شود امام باقر عليه السلام مى فرمايد: ما من عبد الا فى قلبه نكتة بيضاء، فاذا اذنب ذنبا خرج فى النكتة نكتة سوداء، فان تاب ذهب تلك السواد و ان تمادى فى الذنوب زاد ذلك السواد حتى يغطى البياض فاذا غطى البياض لم يرجع صاحبه الى خير ابدا و هو قول الله عز و جل : كلا بل ران على قلوبهم ما كانوا يكسبون (1286)، (هيچ بنده اى نيست مگر اينكه در دلش نقطه سفيدى است پس وقتى گناه كرد نقطه سياهى در آن نقطه سفيد وارد مى شود و اگر توبه كرد آن نقطه سياه از بين مى رود و اگر فرو رفت در گناهان توبه نكرد - آن سياهى زياد شده تا اينكه سفيدى را مى پوشاند و وقتى سفيدى پوشيده شد صاحبش هيچ گاه به خوبى برنمى گردد و اين سخن خداوند عز و جل است : نه چنين است بلكه آنچه را كه انجام مى دادند بر دل ايشان پرده زده است ). تعبيرات اين روايات تعبيرات تمثيلى است و كنايه از نورانيت دل است به واسطه اعمال صالحه كه توبه يكى از آنهاست و به واسطه آن ، ارتباط قلبى انسان با حق تعالى و عوالم غيبى برقرار مى شود.
2- تجديد تاءييد روح : در روايات است كه : (هر كسى در باطنش دو گوش ‍ دارد بر يكى از آنها فرشته اى است كه او را راهنمايى مى كند و بر ديگرى شيطانى است كه او را اغواء مى كند، يكى امر مى كند و ديگرى نهى مى كند، شيطان او را امر به معصيت مى كند و فرشته او را از آن نهى مى كند و اين همان سخن خداوند عز و جل است كه : آن دو گيرنده اعمال از راست و از چپ بنده نشسته اند، هيچ سخنى نمى گويد مگر اينكه نزد او مراقب آماده اى است (1287)) در بعضى از روايات به جاى فرشته روح الايمان را ذكر كرده است ، و در بعضى از روايات امام مى فرمايد: (خداوند تبارك و تعالى مؤ من را به واسطه روحى از جانب خودش تاءييد مى كند، كه هر وقت كار نيكى انجام دهد و متقى باشد نزدش حاضر مى شود و هر وقت گناه كرد و از حدش تجاوز كند از او غايب مى شود پس آن با اوست كه هنگام نيكى كردن از خوشحالى به حركت مى آيد - و در انسان مستقر مى شود - و هنگامى كه كار بدى انجام مى دهد و در خاك فرو مى رود، پس بندگان خدا متعهد شويد كه نعمتهايش را در راه اصلاح خويش به كار بنديد تا يقينتان زياد شود و سود گران قدرى كنيد، خدا رحمت كند كسى را كه قصد خير كرد پس آن را عمل كرد يا قصد بدى كرد و آن را انجام نداد، سپس فرمود: ما روح را به طاعت براى خدا و عمل براى او تاءييد مى كنيم (1288)) از جمع بين اين روايات به دست مى آيد كه خداوند در هر كسى گرايش به خوبيها و بديها را قرار داده است همان طور كه از آيات (1289) قرآنى نيز استفاده مى شود و براى امتحان بشر به شيطان قدرت داده است تا او را وسوسه كند و ملائكه را هم كه وسايط فيض او هستند موكل كرده تا او را بطرف خيرات راهنمايى كند، لكن مؤ من مؤ يدهاى والا مقامى دارد كه خود خدا(1290) باشد با وسايط از فرشته و ائمه عليهم السلام ، وقتى كار نيكى انجام دهد تاءييد الهى بر او نازل مى شود و وقتى گناه كند آن تاءييد از بين مى رود و چون گناه تاءييد از بين مى رود، با توبه كه كار نيكى است ، تاءييد الهى تجديد مى شود در اين هنگام موفقيت براى كارهاى خيرى كه از آن محروم شده بود، پيدا مى شود مانند محروميت (1291) از نماز شب .
3- گشايش در رزق : امور اين عالم مبتنى بر اسباب و مسببات است لكن اين اسباب و مسببات گاهى عادى است و همگان مى توانند آنها را درك كرده و بشناسد و گاهى غيرعادى است ، از نظر(1292) كتاب و سنت ايمان و تقوى يكى از اسباب گشايشهاى مادى و نزول بركات از آسمان و زمين است و در برابر، گناه يكى از اسباب باطنى محروميت از رزق و ممنوعيت از بركات آسمان و زمين است همان طور كه امام باقر عليه السلام مى فرمايد: ان الرجل ليذنب الذنب فيدرا عنه الرزق و تلا هذه الآية : اذ اقسموا ليصر منها مصبحين و لايستثنون فطاف عليها طائف من ربك و هم نائمون (1293)، (همانا انسان گناهى انجام مى دهد و رزق از او دفع مى شود، و اين آيه را خواندند: هنگامى كه قسم خوردند - صاحبان باغ - صبحگاهان حتما درختها را قطع مى كنيم و استثنا نكردند - انشاء الله نگفتند يا سهم فقرا را جدا نكردند - پس ‍ در حالى كه خواب بودند آتشى از طرف پروردگارت بر باغ گردش كرد) اين آيه كه حضرت استشهاد كردند دنباله دارد.(1294) خلاصه آنكه همان طور كه گناه نوعا موجب محروميت از رزق مى شود، ايمان و عمل صالح يكى از اسباب گشايش در رزق مى شود و توبه يكى از آنهاست از اين جهت حضرت هود عليه السلام به قومش مى فرمايد: و يا قوم استغفروا ربكم ثم توبوا اليه يرسل السماء عليكم مدرارا و يزدكم قوة الى قوتكم (1295)، (اى قوم ، طلب مغفرت كنيد از پروردگارتان سپس به او رجوع كنيد تا آسمان بارانش را بر شما سرازير كند و بر قوتتان افزوده شود) و در آيه ديگر مى فرمايد: (با استغفار و توبه به بهره مندى نيكو مى رسيد و به امور زيادتر نيز نايل مى شويد(1296)) البته گناهان اجتماعى نوعا موجب اين محروميتها مى شود - همان طور كه در بحثهاى گذشته متذكر شديم -، توبه اجتماعى نيز لازم دارد مانند قصه بالا كه امام عليه السلام به آن استشهاد كردند هر چند يك نفر از صاحبان باغ آنها را ارشاد كرد لكن چون باغ براى هر پنج نفر بود و آنها چون تصميمى گرفتند بلا به طور عموم آمد و براى جبران ، توبه تمامى آنها لازم بود و از عبدالله بن مسعود نقل شده كه گويد: (به من خبر رسيده است كه ايشان اخلاص پيدا كردند و خداوند صدق ايشان را شناخت صدقشان را ظهور دادند - و باغ آنها را به باغى تبديل كرد كه درخت انگور داشت و به گونه اى رشد داشت كه يك شاخته آن را شترى حمل مى كرد(1297)).
4- قطع عذاب دنيايى : آن طور كه از كتاب و سنت استفاده مى شود، خداوند براى تنبه و بيدارى بشر از خواب غفلت و رجوع به خودش و پيدا كردن شخصيت حقيقى دوباره انسانى ، عذابها و عقوبتها را در دنيا براى گناهان مقرر فرموده است چه عقوبتهاى فردى يا اجتماعى ، كه پس از اتمام حجت ، آن عقوبتها نازل شده و آن افراد يا افراد ديگر آنها را ديده و عبرت بگيرند و براى برطرف شدن اين عقوبتها نيز راهكارى مقرر فرموده و آن گشودن در توبه بروى بندگان مى باشد - البته ارتباط هر گناه با عقوبت خاص ‍ را ما نمى دانيم و با اين علوم عادى نيز نمى توان فهميد فقط خداوند متعال و هر كس كه او تعليمش دهد مى دانند - نزول عذاب گاهى به گونه اى بوده است كه يك قوم را از بين مى برده كه به آن عذاب استيصال گويند مانند قوم عاد(1298) و ثمود و اين قسم از عذاب در امتهاى قبل از اسلام به صورت سنت الهى درآمده بود و گاهى قرآن كريم براى هشدار اين امت ، مى فرمايد: (و اگر برگردند و طغيان كنند، پس يقينا سنت اقوام اوليه گذشت (1299)) و نيز مى فرمايد: (پس آيا جز سنت اقوام اوليه را انتظار مى كشند؟ پس هرگز براى سنت خداوند تبديل نمى يابى و هرگز براى سنت او دگرگونى نمى يابى (1300)) البته خداوند متعال به بركت وجود نبى اكرم صلى الله عليه و آله اين نوع عذابها را از اين امت برداشته است حتى از كفار و مشركين و منافقين ، مى فرمايد: و ما كان الله ليعذبهم و انت فيهم (1301)، (و خداوند ايشان را عذاب نمى كند در حالى كه تو در ميان ايشانى - پيامبر ايشانى -) در عين حال خداوند يك امان ديگرى براى تمامى ملتها و بويژه اين دين (1302) قرار داده است كه با تمسك به آن نه تنها از نزول عذاب پيشگيرى مى شود بلكه پس از وعده اجمالى به نزول عذاب نيز مى توان به واسطه آن ، عذاب را برطرف كرد و آن توبه و استغفار است ، از اين جهت نسبت (1303) به قوم حضرت يونس على نبينا و آله و عليه السلام پس از وعده اجمالى به نزول عذاب ، در آستانه آن : قومش توبه دسته جمعى كردند و خداوند عذاب را از ايشان برطرف كرد و پس از آن ، حضرت يونس ‍ عليه السلام برگشت و به هدايتش ادامه داد.
5- پوشيده شدن گناه : با توجه به اينكه خداوند متعال براى تحريك بندگان به اطاعت از دين و برحذر بودنشان از مخالفت با آن و نيز لغو نشدن دينش ، براى مطيعين ثوابهايى و براى متمردين از آن ، عقابهايى را در آخرت مقرر فرموده است و براى اتمام حجت و تثبيت عقاب بر آنها، كاتبانى را بر اعمال قرار(1304) داده است تا هنگام اعتراض انسان بر نزول عقاب و انكار اعمال قبيح ، آنها بر او شهادت دهند، در عين حال رحمت الهى بر بندگانش اقتضاء كرده است كه گناه سريعا بر او نوشته و ثبت نشود، بلكه به فرموده امام صادق عليه السلام : العبد المؤ من اذا اذنب ذنبا اجله الله سبع ساعات فان استغفر الله لم يكتب عليه شى و ان مضت الساعات و لم يستغفر كتب عليه سيئة ... (1305)، (بنده مؤ من وقتى گناهى كرد خداوند هفت ساعت به او مهلت مى دهد پس اگر از خدا آمرزش طلبيد چيزى بر او نوشته نمى شود و اگر هفت ساعت گذشت و استغفار نكرد يك گناه بر او نوشته مى شود...) و مطابق بعضى از روايات (1306) از صبح تا شب مهلت داده مى شود، به هر حال رحمت الهى براى بنده مؤ من از اين نيز وسيع تر است تا جايى كه اگر گناه هم ثبت شد در مواضعى كه ثبت مى شود، قابل پوشيده و محو شدن از آن مواضع مى باشد و آن به واسطه توبه است ، از اين جهت امام صادق عليه السلام مى فرمايد: اذا تاب العبد المؤ من توبة نصوحا احبه الله ، فستر عليه فى الدنيا و الآخرة قلت : و كيف يستر عليه ؟ قال ينسى ملكيه ما كتبا عليه من الذنوب ، و اوحى الى جوارحه : اكتمى عليه ذنوبه ، و اوحى الى بقاع الارض : اكتمى عليه ما كان يعمل عليك من الذنوب ، فيلقى الله حين يلقاه و ليس شى ء يشهد عليه بشى ء من الذنوب (1307)، (هنگامى كه بنده مؤ من توبه نصوح و خالص كند خداوند او را دوست مى دارد، پس در دنيا و آخرت بر او مى پوشاند راوى گويد: عرض كردم : چگونه بر او مى پوشاند؟ حضرت فرمودند: به فراموشى مى اندازد دو فرشته اش را گناهانى را كه بر او نوشته اند، و به اعضايش وحى مى كند كه گناهانش را بر او بپوشاند و به قطعه هاى زمين وحى مى كند كه گناهانى را كه بر رويت انجام داده است بر او بپوشان ، پس خداوند را ملاقات مى كند در حالى كه چيزى از گناهان نيست تا بر آن شهادت داده شود).

نوشتن دیدگاه