براى اين حالت نفسانى علاوه بر مزيت و شرافتى كه خودش دارد خداوند آثارى را بر آن مترتب مى كند كه برخى از آنها عبارتند از:
الف - ايمن بودن از عذاب و بديها: خداوند متعال نمى خواهد همواره بنده اش در سختى باشد و چنانچه در برهه اى از عمرش را - دنيا - در حالت خوف از عذابش بسر برد و آثارش را مترتب نمود به او بشارت ايمنى از عذاب را مى دهد از اين جهت رسول خدا صلى الله عليه و آله از خداوند متعال نقل مى كند كه مى فرمايد: (من بر بنده ام دو خوف و دو امنيت را جمع نمى كنم پس وقتى كه در دنيا از من ايمن بود، روز قيامت او را مى ترسانم ، و هنگامى كه در دنيا از من ترسيد روز قيامت او را ايمن مى كنم (1179)) على عليه السلام نيز مى فرمايد: ثمرة الخوف الامن (1180)، (نتيجه خوف امنيت است ) و در اين راستاست ، كسانى كه به لوازم خوف عمل كرده باشند خداوند متعال ايشان را از خوف و حزن در امان داشته و مى فرمايد: بلى من اسلم وجهه لله و هو محسن فله اجره عند ربه و لا خوف عليهم و لا هم يحزنون (1181)، (بله كسى كه خودش را تسليم خداوند كند در حالى كه نيكوكارست پس اجر او نزد پروردگارش مى باشد و خوف - ترس از آينده - و اندوهى - از گذشته - برايشان نيست ) و هنگام ورود به عالم برزخ موقع گرفتن (1182) جانشان ملائكه با سلامت از بديها با آنها مواجه مى شوند و همچنين (1183) هنگام دخول به بهشت ابدى ، و ملاقاتشان (1184) با خداوند و نيز ملاقاتشان (1185) با يكديگر در بهشت با سلام خواهد بود.
ب - ايمن بودن از غير خداوند: اگر براى انسان مؤ منى خوف از خداوند حاصل شود آن خوف موجب مى شود كه حالت بى اعتنايى به غير خداوند برايش پيدا شود به گونه اى كه در برابر دستورات او دستور ديگرى را قابل اجرا ندانسته و از تهديد غير او ترسى به دلش راه ندهد و همچنين وقتى دنبال رضاى الهى باشد و از غضبش دلهره داشته و فرار كند ديگر به غضب غير او آشنايى ندارد و در برابر مشكلاتى كه ديگران برايش فراهم مى كنند در مسير بندگى خداوند يا خود به خود فراهم مى شود، با قامتى راست در برابر آن ايستاده و از راه مستقيمش اعراض نكند زيرا به وعده هاى خداوند ايمان دارد قرآن كريم درباره ايشان مى فرمايد: يجاهدون فى سبيل الله و لايخافون لومة لائم (1186)، (در راه خدا مجاهده كرده و از سرزنش ‍ سرزنش كننده اى نمى ترسند) و او دلش را با بشارتهاى نازل شده بر آن تقويت مى كند، ان الذين قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل عليهم الملائكة الا تخافوا و لا تحزنوا و ابشروا بالجنة التى كنتم توعدون نحن اولياؤ كم فى الحيوة الدنيا و فى الآخرة و لكم فيها ما تشتهى انفسكم و لكم فيها ما تدعون (1187)، (همانا كسانى كه بگويند پروردگار ما خداست سپس استقامت داشته باشند ملائكه برايشان نازل شده كه نترسيد و اندوه نداشته باشيد و بشارت باد بر شما به بهشتى كه به آن وعده داده شده بوديد، ما ياور شما هستيم در زندگانى دنيا و در آخرت و براى شماست در آخرت آنچه را كه نفستان ميل داشته باشد و براى شماست در آن ، آنچه را كه بخواهيد) على عليه السلام نيز مى فرمايد: من خاف الله سبحانه آمنه الله من كل شى ء (1188)، (كسى كه از خداوند سبحان بترسد، خداوند او را از هر چيزى در امان قرار مى دهد)، البته درك ايمنى از اشياء به اندازه معرفت انسان به خداوند است و به حسب درجات بالاى از معرفت است كه حضرت موسى عليه السلام هنگام برخورد با ساحران و فرعون و ديدن مار شدن ريسمانهاى ايشان ، احساس ترسى كه در خود كرد كه يك وقت مغلوب ايشان نشود در اين هنگام خداوند متعال او را دلدارى داد و فرمود: قلنا تخف انك انت الاعلى (1189)، (گفتيم نترس زيرا تو برتر هستى ) - البته اين احساس ترس و همچنين واكنش ظاهرى آن حضرت از ديدن اژدها شدن عصا، منافات با مقام عصمت انبياء و مقام قربشان ندارد، زيرا در آن مقام براى ايشان تفاضل است و شاهدش آيه (1190) و روايات فراوان و روايتى است كه ذكر مى شود - از اين جهت وقتى سائل از امام صادق عليه السلام مى پرسد: (چگونه حضرت موسى عليه السلام وقتى ريسمانها را ديد در جانش احساس ترس كرد ولى وقتى حضرت ابراهيم عليه السلام در منجنيق قرار گرفت و در آتش پرتاب شد احساس ترس نكرد؟ حضرت فرمود: چون كه حضرت ابراهيم عليه السلام در آن هنگام ، تكيه كرد به انوار حجتهاى خداوند عز و جل - انوار ائمه عليهم السلام - كه در صلبش بود (توجه به مقام نورانيت و درجه قرب ايشان داشت ) ولى حضرت موسى عليه السلام اين گونه نبود از اين جهت احساس ترس كرد ولى حضرت ابراهيم عليه السلام چنين احساسى نكرد(1191)).
ج - ترسيدن موجودات از او: با توجه به اينكه ترس از خداوند متعال به گونه اى از درك عظمت او سرچشمه مى گيرد هر چند ترس از عذاب در برابر مخالفت او باشد، از اين جهت براى انسان خائف يك حالت عزتى به واسطه خداوند حاصل مى شود زيرا حالت خوف موجب مى شود كه مستقلا فقط در برابر او خضوع كند و چون ساير موجودات نيز در برابر حق تعالى اين چنين هستند و انسان اشرفيت وجودى بر آنها دارد، و وجودشان مقدمه وجود انسان است ، خداوند متعال عظمت او را بر موجودات ظاهر مى كند تا آنها در برابرش خضوع كه نتيجه خوف است داشته باشند از اين جهت امام صادق عليه السلام به معلى بن خنيس مى فرمايد: للّه للّه يا معلى اعتزز بالله بعززك الله ، قال : يا ابن رسول الله ؟ قال : يا معلى خف الله يخف منك كل شى ء (1192)، (اى معلى ؛ به واسطه خداوند عزت پيدا كن تا خدا تو را عزيز كند، عرض كرد: اى فرزند رسول خدا! به چه چيزت عزت پيدا كنيم ؟ حضرت فرمود: اى معلى ؛ از خدا بترس تا هر چيزى از تو بترسد) و در روايت ديگر امام باقر عع مى فرمايد: (كسى كه از خدا بترسد خداوند هر چيزى را از او مى ترساند(1193)) با بيانى گفته كه شد خداوند رعب و ترسى را در وجود ديگر موجودات هر چند انسانهاى جبار و ستمگر، از انسانى كه واقعا از او بترسد مى اندازد به گونه اى كه موجب خضوع آنها در برابرش مى شود هر چند كه آنها به اين امر توجه نداشته باشند يا شخص ‍ خائف به اين حقيقت توجه نداشته باشد، زيرا انسان جبارى كه در برابر انسان مؤ من خائف قرار مى گيرد همواره در فكر اوست و از او رعب و وحشت دارد كه در برابرش قيام نكند و ظلم و تجاوز و حكومتش را از بين ببرد، از اين جهت نقشه براى از بين رفتن او مى كشد و اگر هم به صورت ظاهر بر او غالب شود و او را از بين ببرد لكن همواره در التهاب و دگرگونى است كه فكر انسان مؤ من خائف رشد نكند و پيرو پيدا نكند تا موجب از بين رفتنش شود، همان طور كه سيره جباران عالم در برابر انسانهاى خائف از خداوند اين گونه بوده است علاوه بر اين ، كسانى كه به درجات بالاترى از معرفت و خوف حق تعالى رسيده باشند، حالت خوف موجودات را از خود، در حقيقت خوف از حق تعالى مى بينند و نيز خضوع در برابر خويش ‍ را خضوع در برابر حق تعالى مى يابند، چون خود و موجودات را فقير ذاتى نسبت به حق تعالى يافته و او را محيط به هستى و شئون هستى آنها مى بينند، و اگر به لحاظ مرتبه وجودى خود، خويشتن را در ارتباط با ساير موجودات مى بيند و قهرا در برابر تاءثر ظاهرى از آنها، در برابرشان خضوع مى كند، لكن اين شخص موحد و عارف ، خضوع را واقعا در برابر حق تعالى مى كند و ساير موجودات را نيز نسبت به خودش اين گونه مى بيند - كه اين گونه نيز مى باشند - همان طور كه در حديث معراج مى فرمايد: يا احمد صلى الله عليه و آله ما عرفنى عبد الا خشع لى و ما خشع لى عبد الا خشع له كل شى ء (1194)، (اى احمد، بنده اى مرا نشناخت مگر اينكه براى من خشوع كرد و بنده اى برايم خشوع نكرد مگر اينكه هر چيزى براى او خشوع كند).
د - ورود به بهشت : همان طور كه در مراتب خوف گفته شد از آثار ابدى اين حالت ، ورود به بهشت است البته هر مرتبه اى از خوف مرتبه خاصى را از بهشت اقتضاء مى كند به گونه اى كه مراتب پايين به مراتب بالا راه ندارند لكن مراتب بالا به پايين اشراف دارند و توضيح آن گذشت ، از اين جهت امام صادق عليه السلام مى فرمايد: (نگوييد يك بهشت است همانا خداوند مى فرمايد درجاتى است كه بعضى فوق بعضى ديگر است (1195)) و على عليه السلام نيز مى فرمايد: (درجاتى است كه بر يكديگر برترى مى جويند و منزلهاى متفاوتى است ...(1196)).

نوشتن دیدگاه