همان طور كه بيان شد هر يك از مراتب ايمان آثارى را در ظاهر و باطن انسان به جا مى گذارد، بيشترين اثر براى روح و جان اوست كه مبداء نزديك تمامى فعاليتهايش مى باشد زيرا وقتى اعتقاد راسخ به ارتباط وجودى با خداوند متعال داشت و اين اعتقاد را در مرحله عمل نشان داد تدريجا عنايات الهى شامل حالش شده و مورد محبت مخصوص او قرار مى گيرد، همان طور كه خودش مى فرمايد: قل ان كنتم تحبون الله فاتبعونى يحببكم الله (1018)، (بگو اى پيامبر به مؤ منين ، اگر ادعا مى كنيد كه خدا را دوست داريد پس از من تبعيت كنيد تا خدا شما را دوست داشته باشد) محبت خداوند نسبت به بنده اى آثارى دارد و آن برطرف كردن موانع قلبى بين او و خودش مى باشد، اين موانع همان تعلقات قلبى به غير حق مى باشد و وقتى اين تعلقات از چهره دل زدوده شود تعلق به حق تعالى و كشش به سوى او در آن ظهور مى كند از اين جهت امام صادق عليه السلام مى فرمايد: اذا تخلى المؤ من من الدنيا سما و وجد حلاوة حب الله و كان عند اهل الدنيا كانه قد خولط و انما خالط القوم حلاوة حب الله فلم يشتغلوا بغيره (1019)، (هنگامى كه مؤ من از دنيا خالى شد بالا مى رود و شيرينى محبت خداوند را مى چشد و نزد اهل دنيا مانند آن مى ماند كه ديوانه شده است لكن شيرينى محبت خداوند ايشان را ديوانه كرده است پس به غير او اشتغال ندارند) همان طور كه در اين روايات و فرمايش على عليه السلام (1020) نيز درباره متقين آمده اثر محبت الهى نسبت به بنده اى شيرينى محبت و ارتباط با حق تعالى است كه چيزى جز او به اين بنده آرامش نمى دهد و اين ارتباط به گونه اى است كه حاضر نيست با ديگرى ارتباط برقرار كند و تحت فرمان غير او و اوليايش رود تا جايى كه ديگران كه حال او را مشاهده مى كنند خيال مى كنند ديوانه شده است چون مانند ديگران تابع هوى و هوس نيست و تمامى تعلقات خود را تابع تعلق به مولايش قرار داده به گونه اى كه جز به او اشتغال ندارد، از اين جهت على عليه السلام پس از سفارشات زياد به مراعات تقوا مى فرمايد: و كونوا عن الدنيا نزاها و الى الاخرة و لاها (1021)، (و از دنيا پاك و عفيف النفس باشيد و به آخرت مشتاق و شيفته باشيد) و تا از تعلقات مادى قطع علاقه نشود اين حالت حاصل نمى شود و قطع تعلقات مادى با جهت دادن آنها مطابق دستور دين حاصل مى شود از اين جهت آن موجوداتى كه اين تعلقات را ندارند سراپاى وجودشان حالت وجد و وله به حق تعالى است على عليه السلام درباره ملائكه مى فرمايد: و وقطعهم الايقان به الى الوله اليه ، ولم تجاوز رغباتهم ما عنده الى ما عند غيره ، قد ذاقوا حلاوة معرفته ، و شربوا بالكلاس الروية من محبته ... (1022)، (و يقين به خداوند ايشان را بريده است به شدت اشتياق به او و ميل ايشان تجاوز نكرده است از آنچه نزد او است به طرف آنچه غير اوست ، بتحقيق شيرينى معرفت او را چشيده اند و از كاسه سيراب كننده اى از محبتش نوشيده اند) البته انسانى كه داراى اين همه تعلقات است و با مجاهده آنها را جهت دهد تا آن تعلقات به يك تعلق حقيقى كه توجه خالص به خداوند متعال است مبدل شود و محبت الهى در آن دل ساكن گرديده و شيرينى محبت و معرفت او را بچشد قطعا اشرف از ملائكه اى خواهد بود كه اين مجاهدات عظيمه را لازم ندارند و اين حالات رفيعه را دارند از اين جهت حق تعالى در اوصاف اهل آخرت مى فرمايد: (چيزى ايشان را از خداوند به اندازه چشم برهم زدنى مشغول به خود نمى كند، زيادى خوراك و سخن گفتن و لباس را نمى خواهند، مردم نزد ايشان مرده هستند و خداوند نزد ايشان زنده كريمى است كه نمى ميرد، پشت كنندگان را از روى كرم مى خوانند، و روى آورندگان را لطف زيادى مى كنند، بتحقيق دنيا و آخرت نزد ايشان يكى شده است مردم يك دفعه مى ميرند ولى ايشان هر روز هفتاد مرتبه مى ميرند به واسطه مجاهده با خويش و هواهاى خويش و شيطانى كه در رگهاى ايشان جارى است ... در قلب او اشتغالى به مخلوقى را نمى بينم ، پس به عزت و جلالم سوگند او را حتما به زندگى پاكيزه زنده مى كنم تا وقتى كه روحش بخواهد از جسمش مفارقت كند ملك الموت را بر او مسلط نمى كنم و روح او را كسى جز من قبض نمى كند و تمامى درهاى آسمان را برايش باز مى كنم و تمامى پرده ها را از روى او برطرف مى كنم ... و بين من و روح او پرده اى نمى باشد و هنگام قبض روحش با آمدنش به نزدم به او خوش آمد مى گويم ... پس اى كاش مى ديدى اى پيامبر چگونه ملائكه آن روح را مى گيرند و دست به دست مى دهند(1023)) اين چنين اوصاف را خداوند متعال به عنوان بالا رفتن ايمان بيان كرده است ، اليه يصعد الكلم الطيب و العمل الصالح يرفعه ، (1024) (كلمات پاكيزه به سوى او بالا مى رود و عمل صالح آن را بالا مى برد) مراد از كلمات پاكيزه همان اعتقادات صالح است كه طبق موازين محكم عقلى باشد و اين اعتقادات با عمل صالح و پيروى دقيق از كتاب و سنت ، روشن تر شده به گونه اى كه دل انسان را دگرگون و متحول مى سازد تا جايى كه دل از غير حق تعالى بريده مى شود و جز به او شيفتگى و اشتياق نمى ورزد و چنين دلى اگر در هنگام مشكلات ، از خداوند متعال برطرف شدن آنها را طلب كند قطعا خداوند متعال آن را برآورده مى كند همان طور كه على عليه السلام مى فرمايد: ولو ان الناس حين تنزل بهم النقم ، و تزول عنهم النعم ، فزعوا الى ربهم بصدق من نياتهم ، و وله من قلوبهم ، لرد عليهم كل شارد، و اصلح لهم كل فاسد (1025)، (و اگر مردم هنگامى كه عذابها برايشان نازل مى شود و نعمتها از ايشان زايل مى گردد، با نيتهاى صادق و وله و اشتياق دل به پروردگارشان پناه مى بردند و زارى مى كردند حتما هر نعمتى را كه برطرف شده ، برمى گرداند و هر فسادى را برايشان اصلاح مى كرد)، بنابراين حالت اخبات يك نحوه شيفتگى و دلدادگى به حق تعالى براى شخص ايجاد مى كند كه در برابر او و دستوراتش هيچ وجودى از خود نشان نداده و جز آن را حق نمى داند، اين حالت شدت محبت به او را مى رساند كه از آن به وله تعبير شده است و گاهى به آن جنون هم گفته مى شود چون انسان مجنون به كارهاى عقلا اعتنايى نداشته ، دنبال كار خودش مى باشد و حركات خاصى از او ظهور مى كند، اين چنين شخص نيز به عقلايى كه در مسير واقعى عقل قرار نگرفته و عقل را تابع هوى و هوس ‍ خود كرده اند، نيز اعتنايى ندارد، دنبال حق و شيفتگى به او و دستوراتش ‍ مى باشد و همان طور كه در اوصاف اهل آخرت ذكر شد ايشان مردم را مرده حساب مى كنند و براى آنها و روشهايشان حسابى باز نمى كنند همان گونه كه انسان براى موجود مرده حسابى باز نمى كند و على عليه السلام درباره اين چنين انسانهايى مى فرمايد: و انى لمن قوم لاتاءخذهم فى الله لومة لائم (1026)، (و همانا من از قومى هستم كه در راه خدا به سرزنش كننده اى اعتنا نمى كند) و اين گونه بودن را نيز به فرزندش امام حسن عليه السلام وصيت مى نمايند.(1027)

نوشتن دیدگاه