حال پس از بيان اين امور به توضيح اين فرار از زيارت رسيديم ، اين دو حالت از حالات شريفه بندگان صديق است كه در رسيدن به آن روز و شب مجاهده نفسانى كرده و نفس خود را از فرو رفتن در دنيا و شئونش و اطمينان پيدا كردن به آن و خشنودى از آن ، با انجام وظايف بندگى در شئون مختلف زندگى ، منصرف كرده و از تسويلات (160) شيطان و نفس (161) اماره بسوء گذشته و به نفس لوامة (162) رسيده و از آن نيز فراتر رفته ، به گونه اى شده است كه از تحت سلطه شيطان بيرون رفته و به فرموده خداوند متعال : ان عبادى ليس لك عليهم سلطان (163)، (همانا تو - شيطان - بر بندگان من تسلط ندارى ) و ايمانش (164) به اندازه اى بالا رفته كه به آنچه خداوند متعال برايش مقدر فرموده - از امور تكوينى و وظايف مقرره - آرامش باطنى دارد و هيچ شكى و شبهه اى نسبت به مقدراتش ندارد و هيچ موجودى را موثر مستقل در عالم نمى داند زيرا فقط خداوند را غنى بالذات و حكيم على الاطلاق مى داند، بلكه بالاتر نسبت به آنچه تحقق پيدا مى كند به علت انتسابش به خداوند متعال رضايت باطنى دارد و سر تسليم نسبت به امور محققه فرود مى آورد.
رشته تدبير را دادم ز دست
رشته تقدير در پاى منست
او فقط در پى انجام وظايف بندگى است از پياده كردن دستورات حق و اوليائش و دعا كردن براى استمرار نعمتها و دفع بلاها، ديگر كارى به نتايج امور ندارد حتى خود را در انجام بندگى نيز مستقل نمى داند، در اين هنگام است كه به فرموده على عليه السلام اركان ايمانش كامل مى شود آنجا كه مى فرمايد: (اركان ايمان چهار چيز است : خشنود بودن به قضاى الهى و توكل بر خدا و واگذار كردن امور به او و تسليم شدن براى اوامرش (165))، از اين جهت چنين بنده اى هر چه برايش واقع شود خير(166) بوده و به آن خشنود است و هيچ نگرانى باطنى و اعتراضى (167) نسبت به آن ندارد و همچنان كه رسول خدا صلى الله عليه و آله وقتى چيزى واقع مى شد نمى فرمود: (اى كاش غير آن واقع مى شد(168)) و چنين كسى به قلب سليم نائل مى شود كه هيچ شركى در آن نخواهد بود به گونه اى كه موجودى را در وجود و افعال و آثار آن مستقل ببيند و نيز شك و تزلزلى در آن نمى باشد به گونه اى كه به غير حق تعالى اطمينان و آرامشش بيشتر از اطمينان به حق باشد همان طور كه امام صادق عليه السلام قلب سليمى كه در قيامت مفيد به حال انسان خواهد بود، اين گونه تفسير فرمودند: (آن قلبى است كه با خداوند ملاقات كرده در حالى كه چيزى غير حق در او نيست ، و هر قلبى كه در آن شرك يا شك بوده باشد آن ساقط است و همانا مقصود از زهد ورزيدن آن است كه دل انسان براى آخرت آماده شود(169))، در مقابل اين قلب ، قلبى است (170) كه به دنيا و شئون آن با ديد استقلالى مى نگرد و در عمل نيز اين چنين است ، به آن خشنود بوده و اطمينان قلبى به آن پيدا مى كند به گونه اى كه جز آن را نمى بيند و با عالم غيب ارتباط اعتقادى يا علميش را قطع كرده است ، اين چنين افراد از كرامات الهى محروم بوده و اميد به لقاى او ندارند.
و براى رسيدن به چنين آرامش و رضايتى از حق تعالى ، بايد به فرموده على عليه السلام گوش دل سپرده و به آن عمل كرد كه : (خوشا به حال كسى كه عبادت و دعا را براى خدا خالصانه انجام دهد و قلبش مشغول نشود به واسطه آنچه كه چشمانش مى بيند و ياد خدا را فراموش نكند به واسطه آنچه گوشهايش مى شنود و محزون نگردد به آنچه به غير او داده شده است (171)). در اين صورت است كه به فرموده (172) امام صادق عليه السلام كم كم توجه قلبيش به حق تعالى معطوف شده و از موجودات قطع علاقه كرده و به خداوند مهربان حكيم چنگ زده و به مقام امن نائل مى شود، و هنگام موت هم به اين خطاب بلند الهى مخاطب شده كه : يا ايتها النفس ‍ المطمئنة ، ارجعى الى ربك راضية مرضية ، فادخلى فى عبادى ، وادخلى جنتى (173)، (اى نفس مطمئن رجوع كن به پروردگارت در حالى كه از او راضى هستى و او نيز از تو راضى مى باشد پس در بندگانم داخل شو و در بهشتم وارد شو).
فرد كامل اين بندگان (174) محمد و آل او صلى الله عليه و آله مى باشد، آرى اين مقام والائى است كه آثار بلندى دارد و از جمله آنها هدايت قلب به امور مخفيه عالم مى باشد همان طور كه خداوند مى فرمايد: ما اصاب من مصيبة الا باذن الله و من يؤ من بالله يهد قلبه (175)، (هيچ مصيبتى نيست مگر اينكه به اذن خداوند واقع مى شود و هر كس به خدا ايمان داشته باشد او قلبش را هدايت مى نمايد) مراد از اين هدايت ، يافتن قلبى و به حقيقت رسيدن ايمان مى باشد به گونه اى كه دست خدا را در همه امور مى بيند و امام هادى عليه السلام نيز در اين رابطه مى فرمايد: المقادير تريك مالم يخطر ببالك (176): (مقدرات پروردگار چيزهايى را به تو نشان مى دهد كه به فكر تو خطور نمى كرد)، و مراد از اذن خدا در آيه منتهى شدن امور است به او و داشتن اين حالات منافات ندارد با اينكه از نظر شرعى موظف باشيم آن مصايب را در حد توان برطرف نمائيم ، مثلا مريض را نزد طبيب ببريم و در مقابل ظالم قيام كنيم ، همان طور كه اين امر را در سيره ائمه عليهم السلام مشاهده مى كنيم با اينكه ايشان عالم به قضا و قدر نيز بوده اند، قيام امام حسين عليه السلام و نيز اظهار ناراحتى (177) امام باقر و صادق عليهماالسلام نسبت به مرض فرزندشان و سپس حالت رضايت و تسليم ايشان نسبت به مرگ او، نمونه هاى آشكار اين حالات است . از اين جهت در دعاها به ما سفارش كرده اند كه چنين مقامى را از خداوند متعال طلب كنيم : اللهم انى اسئلك ايمانا تباشر به قلبى و يقينا صادقا حتى اعلم انه لن يصيبنى الا ما كتبت لى و رضنى من العيش بما قسمت لى يا ارحم الراحمين للّه (178): (بارالها از تو ايمانى مى خواهم كه تو با آن ، مباشر قلبم باشى و يقين راستى كه بدانم هرگز به من نمى رسد جز آنچه را كه تو برايم تقدير كرده و نوشته اى و مرا از زندگى به آنچه را كه برايم قسمت كرده اى راضى گردان اى مهربانترين مهربانها). اين دعا از مطالب بلندى برخوردار است به گونه اى كه در دهه آخر ماه مبارك رمضان كه از اشرف ايام اين ماه است تكرار مى شود. بنابراين ما بايد در مسير اتصاف به اين اوصاف عاليه انسانى قدمى برداريم تا خداوند راههاى بالاتر را به ما نشان داده و نفس ما را به اين كمالات متصف گرداند. لذا در تمامى آيات و روايات شرط اول را اقدام خود بنده مى داند و شاهدش در آيه بالاست كه فرمود: و من يؤ من بالله ، از اين جهت در اين زيارت از خدا مى خواهيم كه او نفس ما را مطمئن به تقديرات و خشنود به قضايش گرداند.

نوشتن دیدگاه