يكى از اوصاف ارزشمندى كه بايد انسان در تمامى فعاليتهايش داشته باشد تا به موفقيت دست يابد، حالت بين ترس و اميد داشتن است ، حالت ترس ‍ ممدوح ، يك ناراحتى درونى است از رسيدن امور ناگوار و دردناك در آينده به جهت احتمال انجام امور نامطلوب و ترك امور مطلوب ، حالت اميد، يك نشاط باطنى است براى رسيدن به امور خوشحال كننده به جهت توجه به لطف و رحمت بى پايان الهى ، هر كدام از اين دو حالت اگر به حد افراط برسد نامطلوب بوده و از اوصاف رذيله به حساب مى آيد و آثار نامطلوبى خواهد داشت . مثلا خوف بى حد منجر به ياءس از رحمت الهى شده و قدرت خداوند به نظرش محدود مى آيد و سرانجام از اعمال خوب بازمى ماند و همچنين اگر حالت رجاء به حد افراط باشد موجب مى شود كه انسان اعتقاد به بى ملاك بودن افعال الهى پيدا كرده : به اين صورت كه او بين افراد بدكار و نيكوكار تساوى برقرار كند و قهرا ملاك تشريع احكام لغو شده و در نتيجه ارسال رسولان الهى بيهوده خواهد بود و چنين شخصى ، فرد لاابالى و هرج و مرج طلب خواهد بود، لكن حالت ممدوح ، آن است كه انسان بين اضطراب و نشاط نسبت به آينده باشد و نشانه اش برنامه ريزى صحيح براى كارهاى نيك و دورى از كارهاى زشت خواهد بود و اين حالت از اعتقاد صحيح به قضا و قدر سرچشمه مى گيرد به گونه اى كه انسان خود را مستقل در رسيدن به نتايج حركتهايش نداند بلكه با تدبير صحيح در انجام كارهاى خير و دورى از شرور، حالت اضطراب از آينده داشته باشد كه شايد كارهايم نقصى داشته باشد و اين احتمال موجب مى شود هم به خويش اعتماد صد در صد نكند و خود را مستقل در امور نپندارد و هم در صدد رفع نواقصش برآيد، و پس از انجام مقدمات كار، چشم اميد به لطف الهى داشته كه او آثار مطلوبه را بر فعلش مترتب كند، از اين جهت در رايتى سائل به امام صادق عليه السلام عرض مى كند: (عده اى گناه مى كنند و مى گويند ما اميدواريم و اين گونه هستند تا مرگشان برسد حضرت فرمود: ايشان تمايل به آرزوها دارند دروغ مى گويند، ايشان ميل به رحمت الهى ندارند، زيرا كسى كه به چيزى اميدوار باشد آن را طلب مى كند و اگر از چيزى بترسد از آن فرار مى كند(152).)
امام حسين عليه السلام نيز در دعاى عرفه به خداوند عرض مى كند: الهى ان اختلاف تدبيرك و سرعة طواء مقاديرك منعا عبادك العارفين بك عن السكون و الياءس منك فى البلاء (153)، (بارالها پى در پى بودن - گوناگون بودن - تدبيرت و زودگذر بودن مقدرات مانع مى شود از اينكه بندگان عارف به تو، از حركت متوقف شوند و در گرفتارى از تو ماءيوس گردند).
پنجه در پنجه تقدير نشايد افكند
زانكه بازوى قضا سختتر از فولاد است

نوشتن دیدگاه