38  «وَ الَّذِينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلوةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَيْنَهُمْ وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ»

ترجمه:
38. و كسانى كه اجابت مى‏كنند فرمايشات پروردگار خود را، و به پا مى‏دارند نماز
را، و در كار خود مشورت مى‏كنند بين خودشان، و از آنچه روزى كرديم آن‏ها را انفاق
مى‏كنند[1].
 
تفسير:
[ويژگى‏هاى ديگر مؤمنان]
«وَ الَّذِينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ» هم عطف است به جملات سابقه، و استجابت قبول
اجابت است كه آنچه فرمان و دستورات از جانب حق آمده چه راجع به عقايد از ايمان
به توحيد، عدل، رسالت انبيا، خلافت ائمه اطهار و معاد و خصوصيات آن و چه راجع
به تكميل اخلاق حميده و ازالؤ صفات رذيله و چه راجع به احكام شرعيّه، تمام را
پذيرفتند و قبول نمودند و اطاعت كردند.
«وَ أَقامُوا الصَّلوةَ» از اتيان به آن در اوقات مقرره[2] جامع جميع اجزا و شرايط
و حفظ صلوات كه از ميان جامعه برداشته نشود، نه مثل زمان ما كه صد نود ناس يا
تارك الصلاة و يا ضايع الصلاة هستند.
«وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَيْنَهُمْ»[3] تا با عقلا و دانشمندان مشورت نكنند، خودسرانه و

سرخود كارى را انجام نمى‏دهند.
«وَ مِمّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ» چه انفاق مالى و چه انفاق بدنى و چه انفاق علمى چه
انفاقات واجبه و چه مندوبه و ممدوحه.
*    *    *

[1] .  ترجمه ديگر: و كسانى كه نداى پروردگارشان را پاسخ مثبت داده و نماز بر پا كرده‏اند و كارشان
در ميانشان مشورت است و از آنچه روزيشان داده‏ايم انفاق مى‏كنند.
 
[2] .  به تعبير ديگر: بر پا كردن نماز در وقت‏هاى آن.
 
[3] .  شورى: در لغت به معناى رايزنى و مشورت كردن است. در قرآن كريم نيز به همين معنى، يعنى مشورت پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله با مؤمنان و مشورت آنان با همديگر به كار رفته است، چنان كه خداوند متعال مى‏فرمايد: «پس به لطف رحمتى از سوى خدا با آنان نرمخو شدى... و در اين كارها با آنان مشورت كن و آنگاه كه قصدِ قطعىِ انجام كارى را كردى، بر خداوند توكّل كن، كه خداوند توكّل كنندگان را دوست مى‏دارد» آل‏عمران: 159. خداوند متعال به پيامبر بزرگوارش فرمان مى‏دهد كه با مؤمنان در امور مربوط به آنان مشورت كند، زيرا ضمن اينكه با اين كار بابِ سنّت حسنه‏اى گشوده مى‏شود و حاكمان اسلامى همواره به طريق اولى خود را موظّف مى‏بينند كه با مردم در امور، مشورت كنند، هميشه نظر جمع، استوارتر، درست‏تر و به صواب نزديك‏تر است و اگر امّت اسلامى زمام امور خود را به دست كسى داد، از آن بيمناك نيست كه وى گرفتار استبدادِ رأى شود يا اينكه به خطا افتد.
رسول خدا صلى ‏الله‏ عليه‏ و‏ آله بارها در زمان حيات خويش با مؤمنان و بزرگان مسلمانان مشورت مى‏كرد و اگر بيم داشت كه در اثر افشاى امرى، زيانى به اسلام و امّت اسلامى برسد، با خبرگان امّت اسلامى به مشورت مى‏نشست. چنانكه در جنگ بدر، وقتى آگاه شد كه قريش براى جنگ از مكّه بيرون آمده‏اند، با مهاجران و انصار مشورت كرد و چون توافق آنان حاصل شد، از مدينه بيرون آمد. در اُحُد و ديگر وقايع مهم نيز با آنان مشورت مى‏كرد. از آن روى كه شيوه انجام شورى به حسب زمان و مكان تغيير مى‏كند، در قرآن كريم و سنّت نبوى براى آن موازين كُلّى مقرّر نشده است. همچنين خداوند متعال مشورت در امور را از اوصاف نيك مؤمنان مى‏شمارد و آن را در كنار نماز و انفاق ذكر مى‏كند (شورى: 38). بر شورى فوايد بسيارى مترتّب است كه مهم ترينِ آن‏ها عبارتند از: 1. ميزان فهم و خرد، و همچنين اخلاص و وفاى هر شخص به هنگام شورى و گردن نهادن به تصميمات آن، آشكار مى‏شود. 2. از آن روى كه ميزان عقل و انديشه مردم با همديگر متفاوت است، نظر يك شخص همواره به رأى صواب منتهى نمى‏شود. در نتيجه، مشورت خلل‏ها را از بين برده و راه را براى دستيابى به رأى صواب هموار مى‏كند. 3. مشورت مايه وحدت رويه و اتّفاق قلوب مؤمنان است. زيرا كسى كه اصل مشورت را مى‏پذيرد، اذعان مى‏دارد كه قصد دارد از اين طريق كاستى‏هاى خود را جبران كند. در نتيجه غرور نفس را به كنارى مى‏نهد و تابع رأى و نظر جمع مى‏شود. از اين روى رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏فرمايد: «چون قومى مشورت كنند همواره به درست‏ترين شيوه كار خويش، راه مى‏يابند». ر.ك: دانشنامه قرآن: مدخل «شورى».

نوشتن دیدگاه