27 «وَ لَوْ بَسَطَ اللّه‏ُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِى الْأَرْضِ وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما يَشاءُ إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ»

ترجمه:
27. و بر فرض محال اگر خداوند بسط بدهد روزى را براى جميع بندگانش هرآينه
سركشى مى‏كنند در روى زمين، ولكن نازل مى‏فرمايد به مقدارى كه مى‏خواهد و صلاح
مى‏داند. محققاً او به حال بندگان خود با خبر و بيناست.

تفسير:
[فرو فرستادن روزى، حكمت و مصلحت دارد]
«وَ لَوْ بَسَطَ اللّه‏ُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ» «لو» امتناعيه است، يعنى هرگز چنين نمى‏كند و
«لِعِبادِهِ» جمع مضاف است، افادؤ عموم مى‏كند به عموم جمعى و منافى نيست كه بر
بعضى بسط [= وسعت] دهد و بر بعضى تضييق [= تنگ ]فرمايد، چنانچه مى‏فرمايد:
«اللّه‏ُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ»[1]، «إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كانَ
بِعِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً»[2] و غير اين‏ها از آيات بسيارى. «لَبَغَوْا فِى الْأَرْضِ»، چنانچه
مى‏فرمايد: «كَلاّ إِنَّ الاْءِنْسانَ لَيَطْغى * أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى»[3]، «وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ» تمام
موافق حكمت و مصلحت است. «ما يَشاءُ» مشيت الهى موافق صلاح بندگان است.
«إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبِيراً بَصِيراً»كى صلاحش در توسعه است و كى در ضيق، چنانچه
در حديث قدسى است مى‏فرمايد:
«إِنَّ مِنْ عِبادِي مَنْ لاَ يُصْلِحُهُ إلاّ الْفَقْرُ، فَإنْ أغْنَيْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ، وَ إنَّ مِنْ عِبادِي مَنْ لاَ
يُصْلِحُهُ إلاّ الْغِنى فَإنْ أَفْقَرْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ»[4]، «مَنْ لَمْ يَصبِرْ عَلَى بَلائِي، وَ لَمْ يَرْضَ بِقَضَائي
فَلْيَطْلُبْ رَبّاً سِوايَ، و لْيَخْرُجْ مِنْ أَرضِي وَ سَمائِي»[5].
*    *    *


[1] .  خدا روزى را براى هر كه بخواهد وسعت مى‏دهد يا تنگ مى‏گرداند. سوره رعد: آيؤ 26.
 
[2] .  بى‏گمان، پروردگار تو براى هر كه بخواهد روزى را گشاده يا تنگ مى‏گرداند. در حقيقت او به حال بندگانش آگاه و بيناست. سوره إسراء: آيؤ 30.
 
[3] .  حقّاً كه انسان سركشى مى‏كند، همين كه خود را بى‏نياز پندارد. سوره علق: آيات 6 ـ 7.
 
[4] .  برخى از بندگان من هستند كه فقط ثروت باعث اصلاح آن‏ها مى‏شود و اگر آنان را به فقر مبتلا كنم باعث فسادشان مى‏شود. همچنين؛ برخى از بندگان من هستند كه احوال و اوضاع آنان فقط با ثروتمندى و توانمندى اصلاح مى‏شود، اگر آن‏ها را فقير و ندار كنم، فاسد و تبه كار مى‏شوند. ر.ك: مجمع البيان: ج9، ص46؛ كنزالعمال: ج1، ص229 و تفسيرالآصفى: ج1، ص678.
 
[5] .  هر كس بر بلاهاى من صبر نكند و به قضاى من راضى نباشد، پس بگردد و خداى ديگرى به جز
من پيدا كند و از زمين و آسمان من بيرون رود. عيون اخبار الرضا: ج1، ص129؛ كنزالفوائد: ص168؛ روضة الواعظين: ج1، ص30 و بحارالأنوار: ج5، ص95، ح18.