25 «وَ هُوَ الَّذِى يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ وَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ»
ترجمه:
25. و خداوند آن خدايى است كه قبول مىفرمايد توبه را از بندگانش و عفو
مىفرمايد از سيئات و مىداند آنچه عمل مىكنيد[1].
تفسير:
[خداوند سبحان پذيرنده توبه گناهكاران و شرايط پذيرش آن]
«وَ هُوَ الَّذِى يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ» اوّلاً، وجوب توبه به حكم عقل ثابت است،
زيرا دفع ضرر به هر نحوى كه ممكن باشد، وَلَو محتمل، عقل حكم مىكند به وجوب
آن و اما قبولى توبه از باب تفضل است و بر حسب وعدؤ الهى كه در آيات بسيار دارد
و خلف وعده بر خدا قبيح است. البته قبول مىفرمايد و گفتند توبه چهار شرط دارد:
اول، پشيمانى از كارهاى گذشته. دوم، عزم بر عدم عود و بر ترك معاصى. سوم، قبل
از معاينه[2] و حال احتضار به نص آيؤ شريفه «وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ
حَتّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ»[3] الآية. چهارم، اگر قابل تدارك است، تدارك كند، مثل
نماز و روزه قضا كند، مثل خمس و زكات رد كند، مثل حقوق الناس كه ادا كند يا عفو
نمايند و اگر كفّاره دارد، كفاره دهد[4]. «وَ يَعْفُوا عَنِ السَّيِّئاتِ» عفو الهى، گذشت
پروردگار است و سيّئات جمع محلاّ به الف و لام افادؤ عموم دارد، شامل جميع سيئات
مىشود و سيئه معناى عمل بد است مقابل حسنه كه كار خوب است و به عموم خود
شامل تمام معاصى صغار آنها و كبار آنها چه صفات ذميمه باشد و چه اعمال
جوارحيه و چه امور قلبيه.
[عدم تضاد علم الهى با اختيار انسان]
«وَ يَعْلَمُ ما تَفْعَلُونَ» علم الهى به افعال بندگان، قبل از صدور فعل و حين
الصدور و بعد از صدور يكى است.
اشكال:
اگر قبل الصدور مىداند، پس اين بنده مجبور است به صدور؟
جواب:
اين شبهؤ خيام است كه گفت:
مى خوردن من حق ز ازل مىدانست
گر مى نخورم علم خدا جهل بود
جواب آن اين است كه: چون تو به سوء اختيار خود مِى مىخورى، خدا
مىدانست، نه، چون خدا مىدانست تو مِىْ مىخورى، لذا در جوابش گفتند:
علم ازلى علت عصيان بودن
در نزد حكيم غايت جهل بود
* * *
[1] . ترجمه ديگر: و اوست كسى كه توبه را از بندگان خود مىپذيرد و از گناهان در مىگذرد و آنچه
مىكنيد مىداند.
[2] . معاينه: آشكار نمودن.
[3] . و توبه كسانى كه گناه مىكنند تا وقتى كه مرگ يكى از ايشان در رسد، پذيرفته نيست. سوره نساء: آيؤ 18.
[4] . ر.ك: رياض السالكين فى شرح صحيفة سيد الساجدين: ج4، ص380.
آیه 25 «وَ هُوَ الَّذِى يَقْبَلُ التَّوْبَةَ..»
- بازدید: 802