20«مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الاْخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِى حَرْثِهِ وَ مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِى الاْخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ»

ترجمه:
20. كسى كه اراده مى‏كند حَرثِ [= كِشتِ] آخرت را يعنى عمل مى‏كند براى آخرت،
زياد مى‏كنيم براى او نفع آخرت را و كسى كه اراده مى‏كند حرثِ [= كِشتِ ]دنيا را، يعنى
عمل مى‏كند براى دنيا، مى‏دهيم او را از دنيا آنچه حكمت اقتضا مى‏كند و نيست از
براى او نصيب و بهره‏اى در آخرت.
 
تفسير:
«حرث» در لغت به معنى زراعت است و زارع را حارث مى‏گويند كه به زبان ما
رعيّت مى‏نامند. «مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الاْخِرَةِ» چنانچه در حديث است:
«الدُّنيا مَزرَعَةُ الاْخِرَةِ»[1]. در دنيا بايد كشت كرد و در آخرت ضبط نمود و حَرثِ
آخرت، ايمان و عمل صالح و تقواى از معاصى و محرمات و جلوگيرى نفس از
مخالفت اوامر و نواهى خداى متعال است.
«نَزِدْ لَهُ فِى حَرْثِهِ» هم در دنيا فوايد و نتايج او را درك مى‏كند و هم در آخرت
به اضعاف مضاعف به او جزا مى‏دهيم. «وَ مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيا»[2] كه تمام

همّتش دنياست و زخارف آن و ابداً به فكر آخرت نيست. نه ايمانى و نه عمل صالحى
و نه تقوايى، بلكه غرق دنيا شده. «نُؤتِهِ مِنْها» «من» تبعيضيه است، يعنى بعض دنيا را
به او مى‏دهيم نه آنچه كه بخواهد، يعنى از دنيا بى‏نصيب و بى‏بهره‏اش نمى‏كنيم، آنچه
موافق حكمت و مصلحت است به او عنايت مى‏كنيم. «وَ ما لَهُ فِى الاْخِرَةِ مِنْ
نَصِيبٍ» هيچ‏گونه بهره و نصيبى ندارد، و اين‏ها كسانى هستند كه «باعَ آخِرَتَه بِدُنياهُ»[3]
مثل اكثر ابناى نوع امروزه. اما كفار امروزه كه تمام فكر آن‏ها در ترقى و تعالى و صنايع
مستحدثه و مال و منال دنيوى است و در مخيلؤ آن‏ها خطور نمى‏كند كه عالم ديگرى
هست و بايد براى آن هم فكرى نمود. و اما ملل مختلفه مثل يهود و نصارا و فرق عامه،
وَلَو يك اعمال براى آخرت خود انجام مى‏دهند، لكن چون ايمان ندارند كليّؤ اعمال
آن‏ها باطل است و ايمان شرط صحت كليؤ اعمال است و بدتر از همؤ اين‏ها، جوانان
روشن‏فكر امروزؤ ما كه مى‏گويند اين علما و آخوندها مانع از ترقى و تعالى ما شدند و
اين‏ها نه نمازى و نه روزه‏اى و نه خدايى و نه قرآنى و نه احكامى و نه مسائلى و نه دينى
و نه آئينى دارند. لكن در جواب آن‏ها اينكه: نه خداوند و نه علما و نه قرآن و نه دين و
نه آخوندها مانع از ترقى و تعالى شما شده‏اند، بلكه ترغيب و تشويق هم مى‏كنند و مانع
از ترقى و تعالى شما اشتغال به لهويات و تفريحات و خودسازى و به خودپردازى و
نگاه به يكديگر و هزار مفسدؤ ديگر است كه شما را هم از دنيا و هم از آخرت
بازداشته.

[1] .  دنيا مزرعه آخرت است. عوالى اللآلى: ج1، ص267؛ التحفة السَنِيّة: ص69 و بحار الأنوار: ج67، ص225.
 
[2] .  سنّت الهى درباره طلب دنيا و آخرت: سنّت الهى درباره طالبان دنيا چنين است كه هر چه خداوند مقدّر نموده، مى‏توانند به آن دست يابند، نه آنچه كه خود بخواهند و حريص آن باشند. چنانكه خداوند متعال مى‏فرمايد: كسى كه كشت اين دنيا را بخواهد به او از آن مى‏دهيم ولى در آخرت او را نصيبى نيست. همچنين مى‏فرمايد: هر كس خواهان دنياى زود گذر است به زودى هر كه را بخواهيم نصيبى از آن مى‏دهيم، آنگاه جهنم را كه در آن خوار و رانده خواهد شد، براى او مقدر مى‏داريمإسراء: 18.
          ديگر آنكه خداوند پاداش اعمالشان را در همين دنيا به تمام و كمال به آنان مى‏دهد. چنانكه مى‏فرمايد: كسانى كه زندگى دنيا و زيور آن را بخواهند جزاى كارهايشان را در آنجا به طور كامل به آنان مى‏دهيم، و به آنان در آنجا كم داده نخواهد شد (هود: 15). امّا سنّت الهى درباره طالبان آخرت كاملاً متفاوت است. چنان‏كه خداوند متعال مى‏فرمايد: و هر كس خواهان آخرت است و نهايت كوشش را براى آن بكند و مؤمن باشد، آنانند كه تلاش آن‏ها مورد حق‏شناسى واقع خواهد شد(اسراء: 19). يكى از اصلى‏ترين تفاوت‏هاى سنّت الهى درباره طالبان دنيا و طالبان آخرت آن است كه خداوند متعال به طالبان آخرت افزون مى‏دهد. چنانكه مى‏فرمايد: كسى كه كِشت آخرت بخواهد، براى وى در كِشته‏ اش مى‏ افزاييم(همين آيه مورد بحث فوق). امّا ممكن است اين پرسش پيش آيد كه آيا مى‏توان هم دنيا را طلبيد و هم آخرت را؟ از نگاه قرآن كريم پاسخ اين پرسش مثبت است، زيرا خداوند متعال مى‏فرمايد: و از مردم كسى است كه مى‏گويد: پروردگارا، به ما، در همين دنيا عطا كن. و حال آنكه براى او در آخرت نصيبى نيست. و برخى از آنان مى‏گويند: پروردگارا! در اين دنيا به ما نيكى و در آخرت نيز نيكى عطا كن، و ما را از عذاب آتش دور نگه دار. آنانند كه از دستاوردشان بهره‏اى خواهند داشت و خدا زود شمار است. (بقره: 200 ـ 202). همچنين روايت شده است كه پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله بيشتر مواقع به درگاه خداوند بدينسان دعا مى‏كرد. البته كسى كه دنيا را از خداوند مى‏خواهد، بايد آن را به عنوان پيش نيازى براى آخرت بخواهد. چنانكه خداوند متعال مى‏فرمايد: قارون از قوم موسى بود، پس بر آنان ستم كرد و از گنج‏ها به اندازه‏اى به او داديم كه كليدهاى آن بر گروهى توانمند سنگينى مى‏كرد، چنين بود كه قومش به او گفت: به مالت دلشاد مباش. همانا خداوند شادشوندگان را دوست نمى‏دارد. و در آنچه خداوند به تو داده است اصلاح سراى آخرت را بجوى و بهره‏ات از دنيا را نيز فراموش مكن و چنانكه خداوند به تو نيكى كرده است، نيكى كن و در زمين در پى فساد مباش كه خداوند فساد پيشگان را دوست نمى‏دارد. قصص: 76 ـ 77. در اينجا توجه به دو عبارت «و با آنچه خدايت داده سراى آخرت را بجوى». و «و سهم خود را از دنيا فراموش مكن»، بسيار در فهم درست جمعِ بين طلب دنيا و آخرت مهم است. ر.ك: دانشنامه قرآن: مدخل«سنّت الهى».
 
[3] .  آخرتش را به دنيايش فروخت.

نوشتن دیدگاه