14«وَ ما تَفَرَّقُوا إِلاّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِىَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِى شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ»

ترجمه:
14. و متفرق نشدند مگر بعد از اينكه آمد آن‏ها را علم از روى عداوت و تعدّى كه
بين آن‏ها بود و اگر نبود كلمه‏اى كه سبقت گرفته از پروردگار تو كه از براى هر يك
اجلى معيّن شده، هرآينه آن‏ها را هلاك مى‏كرديم و حكم به اهلاك بين آن‏ها مى‏شد و به
درستى كه كسانى كه به ميراث داده شده به آن‏ها كتاب [= تورات] از بعد آن‏ها، هرآينه در
شك و شبهه بودند از آن كتاب[1].
 
تفسير:
[ستمگرى و برترى‏جويى، عامل پيدايش فرقه‏ها]
خداوند حق را بر همه واضح و روشن فرموده و حجت بر همه تمام شده. آن‏هايى
كه قلب آن‏ها پاك بود و قابليت هدايت داشتند، خداوند هدايت فرمود و برگزيد آن‏ها
را و اما كسانى كه قلوب آن‏ها قاسيه و سياه و عناد و تجاوزات بود، متفرق شدند و هر
كدام يك طريقؤ باطل را اتخاذ كردند. «وَ ما تَفَرَّقُوا إِلاّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ» از
روى جهل و نادانى نبوده، بلكه حق بر آن‏ها مكشوف شده، لكن از روى عناد و
عصبيت و ظلم و تعدى مخالفت كردند و تفرقه پيدا كردند «بَغْياً بَيْنَهُمْ» چنانچه
مشركين اين همه معجزات را مشاهده كردند، ولى تن در ندادند براى اسلام. و همچنين
يهود كه قبلاً خبر مى‏دادند به آمدن پيغمبر، لكن پس از آمدن چون ديدند از بنى
اسرائيل نيست عناداً انكار كردند و همچنين نصارا كه حق بر آن‏ها مكشوف شد، لكن
ديدند كه اگر تصديق كنند از رياست و پاپ بودن و كشيش شدن و استفادات مالى
مى‏افتند، قبول نكردند و همچنين تفرقه بين مسلمين از اولين كه حقّانيت خلافت
على عليه‏السلام مثل آفتاب بر آن‏ها روشن بود، لكن به طمع رياست و همچنين بنى اُميه و بنى
عباس و من دونهم و اتباعهم و هكذا تفرقه بين شيعه، و مذاهب مختلفه محدثه بين
آن‏ها. «وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِىَ بَيْنَهُمْ» اين‏ها استحقاق
هلاكت داشتند، لكن چون اجل آن‏ها قبلاً تعيين شده بود براى حِكَم و مصالحى لذا به
عذاب مهلكه هلاك نشدند و از جمله حِكَم و مصالح اينكه در نسل آن‏ها مؤن صالح
به وجود مى‏آمد و از جمله آن‏ها اينكه بعض آن‏ها متنبه مى‏شدند و برمى‏گشتند به دين
حق و از جمله حِكَم و مصالح، مورث [= باعث ]زيادى طغيان آن‏ها و شدّت عذاب
آن‏ها باشد و غير ذلك.
«وَ إِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِى شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ» دو نحوه تفسير
شده: يكى آنكه مراد از «أُورِثُوا الْكِتابَ» يهود و نصارا هستند كه مسمّا به اهل كتاب
هستند و مرجع ضمير «مِنْ بَعْدِهِمْ» انبياى قبل از موسى مثل نوح، ابراهيم، لوط،
شعيب و قوم آن‏ها كه بعد از آن‏ها كتاب بر اين‏ها نازل كرديم و مرجع ضمير «مِنْهُ»
قرآن است يا وجود مقدس حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله. يعنى يهود و نصارا، هر آينه در شك
در حقّانيت قرآن و رسالت حضرت رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله هستند با اينكه بشارات زيادى در همين
تورات و انجيل به وجود مقدس او داده شده كه ما در كلم الطيّب در باب نبوت خاصه
مفصلاً بيان كرده‏ايم[2]. و مراد از ريب، شك بى‏جاست و بى‏مدرك[3]. ديگر مراد از
كتاب قرآن است[4] كه نازل شده بر كافّؤ جنّ و انس از روى اعجاز كه معجزؤ باقيؤ آن
حضرت است و مراد «مِنْ بَعْدِهِمْ» انبياى سلف كه قرآن بعد از آن‏ها نازل شده[5]،
مع ذلك در شك و ريب هستند، ولى تفسير اول به نظر اقرب مى‏آيد.
*    *    *
[1] .  ترجمه ديگر: و فقط پس از آنكه علم برايشان آمد، راه تفرقه پيمودند، آن هم به صرف حسد و
برترى جويى ميان همديگر. و اگر سخنى داير بر تأخير عذاب از جانب پروردگارت تا زمانى معيّن، پيشى نگرفته بود، قطعاً ميانشان داورى شده بود. و كسانى كه بعد از آنان كتاب تورات را ميراث يافتند واقعاً درباره او در ترديدى سخت دچارند.
[2] .  ر.ك: الكلم الطيب: ص208.
[3] .  ر.ك: تفسير مقاتل بن سليمان: ج2، ص185؛ تفسير سمعانى: ج4، ص343 و تفسير التبيان: ج9، ص151.
[4] .  ر.ك: مجمع البيان: ج9، ص38.
[5] .  ر.ك: تفسير مقاتل بن سليمان: ج3، ص766 و تفسير سمرقندى: ج3، ص227.

نوشتن دیدگاه