10  «وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِنْ شَىْ‏ءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللّه‏ِ ذلِكُمُ اللّه‏ُ رَبِّى عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ»

ترجمه:
10. و آنچه اختلاف كرديد در او از هر شيئى [= چيزى]، پس حكم او [= داورى‏اش]
به سوى خداست. اين است خداوندى كه پروردگار من است. بر او توكّل كردم و به
سوى اوست بازگشت من.
 
تفسير:
[داورى تمام مسائل مورد اختلاف، با خداست]
«وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِنْ شَىْ‏ءٍ» عموم دارد [و] مطلق اختلافات را شامل مى‏شود.
چه اختلاف در مذاهب و اديان باشد، مثل اختلاف يهود و نصارا و كفّار و مسلمين و
مشركين و موحدين و چه اختلاف بين مسلمين دربارؤ خلفاى حقه و باطله و چه
اختلاف در شيعه دربارؤ امامتِ واقفيه[1]، حنفيّه[2] و اثنى عشريه[3] و چه اختلاف در
احكام شرعيه باشد، مثل مذاهب خمسه: حنفى، مالكى، حنبلى، شافعى، اماميه كه در
نوع احكام اختلاف دارند و چه اختلاف در باب ترافعات. تمام اين‏ها [را شامل
مى‏شود]. «فَحُكْمُهُ إِلَى اللّه‏ِ» بايد رجوع كرد به فرمايشات او و بر طبق دستورات او
عمل كرد و اگر سر خود و پيش خود عملى انجام داديد و مذهبى اختيار كرديد و
طريقه‏اى اتخاذ نموديد، فرداى قيامت در محكمؤ عدل الهى بين حق و باطل حكم
مى‏فرمايد و هر كه را به جزاى خود مى‏رساند. «ذلِكُمُ اللّه‏ُ رَبِّى» اين است دستور و
فرمان خداى متعال، پروردگار من. «عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ» توكل، ايكال كليؤ امور است به
خداى متعال، چه امور شخصيه انفراديه باشد از امر رزق و صحت و سلامت و عزت و
غنا از توسعه و ضيق كه هر چه او تقدير فرموده و هر نحوى صلاح دانسته رفتار فرمايد.
به كلى نظر از اسباب و وسايط و وسايل بايد برداشت «وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللّه‏ِ فَهُوَ حَسْبُهُ
إِنَّ اللّه‏َ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللّه‏ُ لِكُلِّ شَىْ‏ءٍ قَدْراً»[4] و چه امور نوعيّؤ اجتماعيّه باشد و در باب
معاشرات و مراودات و معاملات، طبق تقديرات او تسليم باشد. خوديتى از خود نشان
ندهد قلبش آرام باشد.
 
تو كار خود به خدا واگذار و خوشدل باش
 كه رحم اگر نكند مدّعى خدا بكند
 
و اين توكل از شئون توحيد افعالى است. «وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ» انابه رجوع الى الحق
است و دو قسم رجوع داريم: يكى دربارؤ قيامت كه رجوع تمام بندگان است به سوى
او «إِنّا للّه‏ِِ وَ إِنّا إِلَيْهِ راجِعُونَ»[5] و يكى در مورد امور و پيشامدها. هر چه هست و هر كه
هست، بايد ارجاع كند به تقدير الهى.

[1] .  توضيح مختصرى درباره آن در همين تفسير: ج15، ص479، پاورقى 2 گذشت.
[2] .  توضيح مختصرى درباره آن در همين تفسير: ج15، ص480، پاورقى 1 گذشت.
[3] .  اثنى عشريه: گروهى از شيعيان كه معتقد به امامت اميرالمؤمنين و يازده فرزند معصومش عليهم‏السلام؛ كه طبق روايات رسول مكرم اسلام صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرقه ناجيه يعنى فرقه نجات يافته ناميده شده‏اند.
[4] .  و هر كس بر خدا اعتماد كند، او براى وى بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستى خدا براى هر چيزى اندازه‏اى مقرر كرده است. سوره طلاق: آيؤ 3.
[5] .  ما از آنِ خدا هستيم، و به سوى او باز مى‏گرديم. سوره بقره: آيؤ 156.

نوشتن دیدگاه