إِنّا أَنْزَلْنا عَلَيْکَ الْكِتابَ لِلنّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدى فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ

ترجمه :
41. به درستى كه ما نازل فرموديم براى شما كتاب را به جهت انتفاع ناس، و انزال كتاب به حق است. پس كسى كه قبول هدايت كرد، پس به نفع نفس خود كرده و كسى كه گمراه شد، پس جز اين نيست كه گمراه شدن او بر ضرر نفس خود بوده و نيستى تو بر آن‌ها وكيل و عهده‌دار[1] .
 
تفسير :
]غرض از نزول قرآن[
(إِنّا أَنْزَلْنا عَلَيْکَ الْكِتابَ)؛ قرآن مجيد كه در مدت بيست و سه سال از اول بعثت تا حين رحلت نجوماً نازل شد، سوره به سوره، آيه به آيه، چنانچه مى‌فرمايد: (وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُوادَکَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلاً)[2] . و تعبير به «على»[3]  و نفرمود «لَکَ» براى اين است كه از عالم بالا نازل شده كه مفهوم نزول هم همين است و فرق بين «لام» كه از براى نفع است و «على» كه براى ضرر است در جايى كه متعلق تاب هر دو را داشته باشد، مثل نَفْس كه مى‌فرمايد : (فَلِنَفْسِهِ) و (عَلَيْها) و اما جايى كه متعلق نفع فقط دارد و هيچ ضررى ندارد به «على» هم تعبير مى‌شود، مثل «صلّ على محمد و آله» يا متعلق ضرر صرف دارد به «لام» هم تعبير مى‌شود، مثل (وَ لَهُمّ عَذَابٌ اَلِيم)[4] .
(لِلنّاسِ) كه غرض از نزول كتاب، هدايت ناس است كه (إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِى لِلَّتِى هِىَ أَقْوَمُ)[5]  به سعادت دارين[6]  و نجات نشئتين[7] . (بِالْحَقِّ) كه از جانب خدا آمده و موافق حكم و مصالح است و مشتمل بر جميع منافع و خالى از هر گونه عيب و نقص است. (فَمَنِ اهْتَدى فَلِنَفْسِهِ) هر كه بهره‌بردارى كرد از اين كتاب و به دستورات و فرامين او عمل نمود و از منهيّات او منتهى شد و به معارف او معتقد شد و به متشابهات او تفسير به رأى نكرد و بالجمله، متمسك به قرآن شد و او را احد ثقلين دانست[8]  و هدايت شد به اين كتاب، پس به نفع خودش تمام مى‌شود و سعادت دارين و نجات از مهالك نشئتين پيدا مى‌كند.
(وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها) و هر كه اين كتاب را مهجور كرد[9]  و عقب سر انداخت كه مى‌فرمايد: (وَ قالَ الرَّسُولُ يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِى اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً)[10]  و به آراى خود تأويلاتى نمود و به دستورات او عمل نكرد و از منهيّات او منتهى نشد و به فرامين و احكام او اعتنايى نكرد و در ضلالت افتاد، خودش خود را به ضلالت انداخته و بر ضرر نفس خود از اينكه در معرض عقوبات و مضار و عذاب‌هاى اخروى و محروم از منافع آن درآورده.
(وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ) تو به وظيفه خود ابلاغ فرمودى، ديگر عهده‌دار آن‌ها نيستى.
*    *    *
[1] .  ترجمه ديگر: ما اين كتاب را براى رهبرى مردم به حق بر تو فرو فرستاديم. پس هر كسهدايت شود، به سود خود اوست، وهر كس بيراهه رود، تنها به زيان خودش گمراهمى‌شود، و تو بر آن‌ها وكيل نيستى.
[2] .  و كسانى كه كافر شدند، گفتند: چرا قرآن يكجا بر او نازل نشده است؟ اين‌گونه ما آن را بهتدريج نازل كرديم تا قلبت را به وسيله آن استوار گردانيم، و آن را به آرامى برتو خوانديم.سوره فرقان: آيه 32.
[3] .  منظور، تعبير به «على» در جمله «عليهِ القُرآن» است.
[4] .  برايشان عذابى است درد آور. سوره بقره: آيه 10 و آيات بسيارى ديگر.
[5] .  قطعاً اين قرآن به آيينى كه خود پايدارتر است راه مى‌نمايد. سوره اسراء: آيه 9.
[6] .  دارين: دار دنيا ودار آخرت.
[7] .  دو آفرينش. منظور آن است كه انسان داراى دو خلقت است: خلقت ابتدايى در بدو تولد وخلقت ثانوى بعد از مرگ كه در قيامت است.
[8] .  اشاره به روايت مشهور پيامبر اسلام  9: «انى تارک فيكم الثقلين».
[9] .  مهجور كرد : ترك كرد، دور شدن از چيزى يا جايى مانند مهاجرت.
[10] .  و پيامبر خدا گفت: پروردگارا، قوم من اين قرآن را رها كردند. سوره فرقان: آيه 30.

نوشتن دیدگاه