أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسَلَكَهُ يَنابِيعَ فِى الاَْرْضِ ثُمَّ يُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَجْعَلُهُ حُطاماً إِنَّ فِى ذلِکَ لَذِكْرى لاُِولِى الاَْلْبابِ
 
ترجمه :
21. آيا نمى‌بينى اينكه خداوند نازل مى‌فرمايد از طرف بالا آب را باران و برف و تگرگ؛ پس روان مى‌كند آن آب را چشمه‌هايى در اطراف زمين، پس از آن خارج مى‌فرمايد به آن آب زراعت‌هايى مثل فواكه و حبوب و بُقول[1]  كه هر كدام با يكديگر اختلاف رنگ دارند؛ پس از آن خشك مى‌شود؛ پس مى‌بينى آن زرع را زرد شده؛ پس از آن قرار مى‌دهد او را خشك كه از هم پاشيده مى‌شود. پس محققاً در اين قدرت‌نمايى هرآينه يادآورى است از براى صاحبان عقل و رشد و ادراك[2] .
    
تفسير :
(أَ لَمْ تَرَ) ولو خطاب به پيغمبر است، ولكن مراد جميع ذوى‌العقول و مكلفين است: (أَنَّ اللهَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً) كه خداوند به واسطه اشعه شمس اَبْخره[3]  را از دريا به صورت ابر و به توسط باد در اطراف زمين كه از قسمت آب بيرون است حركت مى‌دهد و پس از سرد شدن بخار، آب‌ها را به نقاط مختلفه مى‌باراند و در تخوم زمين[4]  فرو مى‌روند (فَسَلَكَهُ يَنابِيعَ فِى الاَْرْضِ) چشمه‌ها و نهرها و رودخانه‌ها و چاه‌ها ظاهر مى‌شود و از همين آب واحد و زمين واحد (ثُمَّ يُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً) مثل گندم و جو، برنج، عدس، ماش، نخود، لوبيا و غير اين‌ها (مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ) بعضى گفتند: مراد انواع مختلف و اصناف مُتَشتّت[5]  و خواص متعدد و هر كدام طعمش متفاوت است[6]  و بعضى گفتند :
 
مراد همان رنگ‌هاى مختلف است[7] . (ثُمَّ يَهِيجُ) خشك مى‌شود و از حال  خضرويّة[8]  بيرون مى‌رود (فَتَراهُ مُصْفَرًّا) پس مى‌بينى او را زرد شده (ثُمَّ يَجْعَلُهُ حُطاماً) از هم پاشيده و جدا شده و ريخته شده كه موقع حصاد[9]  است.
(إِنَّ فِى ذلِکَ) در اين قدرت‌نمايى كه از يك آب و يك زمين چه اندازه حبوبات مختلفه خارج مى‌شود (لَذِكْرى) باعث يادآورى است و معرفت به خالق آن‌ها كه انسان هم مراتب سير دارد، از نطفه تا بعثِ قيامت[10]  لكن (لاُِولِى الاَْلْبابِ) نه كسانى كه تمام اين‌ها را مستند به طبيعت عادم الشعور مى‌دانند، بلكه خود طبيعت هم معدوم است و نيست نمى‌تواند هست كند.
ذات نايافته از هستى‌بخش         كى تواند كه شود هستى‌بخش
*    *    *
[1] .  بقول (جمع بَقِل): برخى سبزيجات دانه‌دار، مانند: باقلا، لوبيا سبز و... .
[2] .  ترجمه ديگر: مگر نديده‌اى كه خدا از آسمان، آبى فرود آورد، پس آن را به چشمه‌هايى كهدر طبقات زيرينِ زمين است راه داد. آنگاه به وسيله آن كشتزارى را كه رنگ‌هاى آنگوناگون است بيرون مى‌آورد، سپس خشك مى‌گردد، آنگاه آن را زرد مى‌بينى، سپسخاشاكش مى‌گرداند. قطعاً در اين دگرگونى‌ها براى صاحبان خرد عبرتى است.
[3] .  اَبْخره(جمع بخار): بخارها.
[4] .  داخل و باطن زمين.
[5] .  مُتَشَتِّت: گوناگون؛ از هر نوعى.
[6] .  ر. ك:  تفسير التبيان: ج9، ص20؛ مجمع البيان: ج8، ص772 و بحارالأنوار: ج56،ص369.
[7] .  ر.ك: تفسير التبيان: ج9، ص20؛ الكشاف «زمخشرى»: ج3، ص394؛ مجمع البيان: ج8،ص772 و تفسير رازى: ج26، ص264.
[8] .  سبزى و شادابى.
[9] .  حصاد : درو كردن.
[10] .  به تعبير ديگر: تا روز رستاخيز و برانگيخته شدن.

نوشتن دیدگاه