قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قالَ يا لَيْتَ قَوْمِى يَعْلَمُونَ
              
ترجمه :
26. گفته شد به آن كه داخل بهشت شو، گفت: اى كاش قوم من مى‌دانستند اين نعمت عظمى را[1] .
 
تفسير :
]حبيب نجار وورود به بهشت برزخى[
از كلمه قيل و قال مى‌توان استفاده كرد كه اين جنّة، جنّت آخرت و قيامت نيست، چون به لفظ ماضى ادا شده، بلكه همان جنّت عالم برزخ است كه در اخبار دارد زمين وادى السّلام نجف است كه ارواح انبيا و ائمّه و صلحا آنجا متنعّم به نعم الهى هستند[2] .
 
مسئله مهمّه: ]درباره نسبت مرگ و زندگى[
اختلافى است كه نسبت موت و حيات چه نسبت است؟ بعضى گفتند: سلب و ايجاب، بعضى گفتند: عدم و ملكه، بعضى گفتند: تضاد. ما در كلم الطيّب گفته‌ايم كه نسبت به حيات حيوانى و نباتى، عدم و ملكه است و نسبت به حيات انسانى تضادّ است، انتقال نشئه است[3]  بناء على هذا مى‌گوييم آيه شريفه (لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ) مخصوص شهدا نيست، زيرا لفظ شهيد ندارد، بلكه هر كه در راه دين كشته شود مصداق (قُتِلُوا فِى سَبيلِ اللهِ) است، مثل ائمّه اطهار و بسيارى از علماى دين و مومنين كه در راه دين كشته شدند، بلكه به تنقيح مناط[4]  قطعى شامل كسانى كه در راه خدمت به دين از دنيا مى‌روند مى‌شود، بلكه اثبات شىء نفى ما عدا نمى‌كند، تمام مومنين، اين‌ها حيات ابدى پيدا مى‌كنند و متنعم به نعم الهى مى‌شوند و مرگ اول راحت آن‌ها مى‌شود، چنانچه اخبار بسيارى در اين باب داريم. حضرت ابا عبدالله الحسين7 مى‌فرمايد:
«خُطَّ الْمَوْتُ عَلَى وُلْدِ آدَمَ مَخَطَّ القِلاَدَةِ عَلَى جِيدِ الفَتَاة، ومَا أَوْلَهَنِي إلَى أَسْلاَفِي اشْتِيَاقَ يَعْقُوبَ إِلَى يُوسُفَ»[5] .
  مثنوى مى‌گويد :
مرگ اگر مرد است گو پيش من آى         تا در آغوشش بگيرم تنگ تنگ
من از او جانى ستانم جاودان         او ز من دلقى بگيرد رنگ رنگ
(قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ) ظاهراً قائل ملائكه باشند كه در حال احتضار بشارت مى‌آورند و پرده را پس مى‌كنند و جاى او را در بهشت به او نشان مى‌دهند.
(قالَ) در همان حال احتضار ]گفت[: (يا لَيْتَ قَوْمِى يَعْلَمُونَ) كه آن‌ها مى‌دانستند ثمرات و نتايج و فوايد توحيد و ايمان و تصديق انبيا را، لكن هيهات هيهات!

[1] .  ترجمه ديگر: بدو گفته شد: به بهشت در آى. گفت: اى كاش، قوم من مى‌دانستند.
[2] .  ر.ك: كافى: ج3، ص243، ح2؛ تهذب الأحكام: ج1، ص446، ح170؛ الفصول المهمّة «حرعاملى»: ج1، ص329 و بحارالأنوار: ج97، ص233، ح25.
[3] .  الكلم الطيّب: ص641.
[4] .  تنقيح مناط يعنى تعميم دادن ملاك و علت حكم، به عبارتى حكم معين و مشخصشود. براى يافتن علت (جهت قياس كردن)؛ بايد به «سبر و تقسيم» پرداخت. سبريعنى آزمايش و تقسيم يعنى مجتهد اوصاف متعددى را كه احتمال مى‌دهد يكى ازآن‌ها «علت» حكم در «اصل» باشد، برمى‌گزيند و هر وصف را در برابر حكم اصلمى‌گيرد و مى‌سنجد تا ببيند آيا تناسبى بين آن وصف و حكمِ اصل هست يا نه. هروصفى كه شايسته عليت را نداشته باشد، از گردونه علت خارج مى‌شود تا به وصفى منتهىشود كه چنين شايستگى‌اى را دارد. قياس به دست آمده از راه «سبر و تقسيم» را تنقيحمناط مى‌نامند. تنقيح مناط ممكن است قطعى يا ظنى باشد. ر.ك: فرهنگ تشريحىاصطلاحات: ص157 ـ 158.
[5] .  مرگ همچون گردن‌بند دختران، آويزه گلوى بنى آدم است و من چونان اشتياق يعقوب بهيوسف، ديدار گذشتگان خود را مشتاقم! مثير الأحزان: ص29؛  كشف الغمة: ج2، ص239 وبحارالأنوار: ج44، ص366.

نوشتن دیدگاه