حجاب يكي از ضروريات دین می باشد،به این معنا که اگر کسی حجاب را انکار کند مرتد می شود.
خداوند تعالی در جای جای کتاب آسمانی ما که کتاب هدایت و سعادت بشر می باشد مسأله حجاب را با تأکیدهای فراوانی مطرح کرده است.اهمیت دادن خداوند تعالی به این مسأله نشانگر این واقعیت است که حجاب در به سعادت رساندن انسان ها نقش مهمی را ایفا می کند.
حجاب در لغت به معنای پوشش، مانع ، سد و پرده آمده است که در جامعه بیشتر به معنای پرده استعمال می گردد. دکتر حسن انوری در ترجمه کلمه حجاب اینگونه نوشته است : پرده و هر آنچه که شخصی یا چیزی را از چشم مخفی می کند[1]. خداوند تعالی در آیه ای خطاب به زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: در خانه‏ هايتان قرار گيريد و مانند روزگار جاهليت قديم زينت هاى خود را آشكار نكنيد[2]، که از این خطاب می توان همان معنای فوق را استفاده کرد.
شايد بتوان گفت به حسب اصل لغت ، هر پوششي را نمی توان حجاب نامید،چرا که برخی از بانوان لباس هایی با طرح ها ،نقش ها و رنگ های مختلف به تن می کنند در حالی که اینگونه لباس ها به صورت پوشش و پرده ای نیستند که آنان را از چشمان دیگران مخفی کند و چه بسا باعث جلب نظر بیشتر آنان می شود .ممکن است فلسفه تشبیه و ترجمه حجاب به پرده به همین خاطر باشدو به همین دلیل برخی گفته اند:آن پوششي حجاب ناميده مي شود که از طريق پشت پرده و جدا بودن زن و مرد از هم باشد به صورتی که همدیگر را نبینند.محدّثین از امیرالمؤمنین (علیه السلام)حکایت کرده اند که :روزى در جمع عدّه اى از اصحاب و یاران نشسته بودیم که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) سؤال فرمودند: بهترین چیز براى زن چیست؟ و هیچ یک از افراد جواب مناسبى براى آن نداشتند. هنگامى که من به منزل، نزد حضرت صدیقه کبری (علیها السلام) آمدم، موضوع را براى ایشان مطرح کردم . ایشان فرمودند: آیا هیچ کدام از اصحاب جواب آن را ندانستند؟ گفتم: خیر، کسى جوابى نداد. پس از او اظهار نمودند: بهترین چیزى که براى زن سعادت بخش و مفید مى باشد، آن است که او مردى را نبیند و هیچ مرد نامحرمى نیز او را نبیند. حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) افزودند: چون شب فرا رسید، در جلسه اى با حضور اصحاب و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مشارکت نموده و من عرض کردم: یا رسول اللّه، از ما سؤال کردید: چه چیزى براى زن بهتر است؟ اکنون جواب آن را آورده ام و آن این که بهترین چیز براى زن آن است که مردى را نبیند و هیچ مرد نامحرمى هم او را نبیند. ایشان فرمودند: چه کسى این پاسخ را گفته است؟ عرض کردم: فاطمه زهراء(سلام الله علیها). حضرت فرمودند: بلى، دخترم راست گفته است، همانا که او پاره تن من مى باشد.[3] البته نکته قابل توجه این است که ایشان در مقام بیان حکم شرعی پوشش نیستند بلکه بالاترین درجه پوشش و حجاب را بیان می کنند.
در یک دسته بندی کلی می توان حجاب را به 3 دسته تقسیم کرد:
1- حجاب در پوشش
2- حجاب در گفتار
3- حجاب در رفتار

حجاب در پوشش؛
همانطور که بیان شد بهترین پوشش و حجاب برتر برای بانواندر مقابل نامحرمان آن است که نامحرمی آن ها را نبیند. در اینجا سوالی مطرح می شود که در این حال اگر زنی از یک سو به ترک خانه نیاز پیدا کرد و از سوی دیگر بخواهد به واسطه حفظ بالاترین درجه حجاب به کمالات و سعادت دنیوی و اخروی خود برسد،چه باید بکند؟ آیا اساسا امکان دارد زنی بیرون از خانه باشد و نامحرمی او را نبیند؟در جواب این سوال باید گفت: بلی. زمانی که زن با پوششی همانند چادر مشکی( غیر چسبان و براق) از خانه بیرون آید و صورت خود را هم چشم دیگران مخفی نگه دارد دیگر هیچ مردی نمی تواند او را ببیند و این چادر بسان پرده ای عمل می کند که او را از مردان جدا می سازد .این روش و سبک از حجاب روش غریبی نبوده و امثال اینگونه رفتارها در سیره نوامیس اهل بیت علیهم السلام هم مشاهده شده است که به بیان برخی از آن ها می پردازیم:
1- حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها برای ایراد خطبه فدکیه در مسجد با تعدادی از کنیزان از منزل خارج شدند به طوری که ایشان در بین آن کنیزان قرار گرفتند تا از دید اغیار در امان باشند[4].
2- حضرت زینب (سلام الله علیها) شبانه به زیارت قبر مطهر جدشان می رفتند به صورتی که حضرت امیرالمؤمنین در جلو و  ایشان در میان امام حسن و امام حسین علیهم السلام قرار می گرفتند و زمانی که کنار قبر می نشستند مشعل ها را خاموش می کردند تا کسی ایشان را نبیند[5].
3- یحیی مازنی می گوید: من سالیان سال همسایه امیرالمومنین علی (علیه السلام ) بودمو در این مدت حتی یک بار قامت دخترش را ندیدم[6].
4- خطبه حضرت زینب (سلام الله علیها) در مجلس یزید لعین که در بندی از آن خطبه حضرت می فرمایند: "أبدیت وجوههن" چهره های آن ها[نوامیس حضرت سیدالشهدا علیه السلام ] را آشکار ساختی[7]، خود نشانگر این واقعیت است که نه تنها بدن بلکه چهره و گردی صورت دختران و نوامیس حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) هم از دیدگان مخفی بوده است.
شاید این سبک از حجاب را هم بتوان از کلام نورانی قرآن کریم بدست آورد .خداوند تعالی خطاب به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) می فرماید : اى پيامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوششهاى خود را بر خود فروتر گيرند ،اين براى آنكه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند [به احتياط] نزديكتر است[8].چه بسا این فرو گرفتن پوشش برای شناخته نشدن، تعبیری دیگر برای پوشاندن تمام بدن حتی صورت باشد.
امیرالمومنین علی (علیه السلام) در روایتی اختلاط زنان و مردان را مذمت کرده اند و فرموده اند: اختلاط و گفتگو مردان با زنان نامحرم سبب نزول بلا و بدبختی خواهد شد، و دل‌ها را منحرف می‌سازد[9]. این روایت هم می تواند دلالتی بر این مفهوم داشته باشد که "حجاب باید مانند پرده ای باشد که نامحرم ها را از هم جدا کند ". چرا که اختلاط به معنای در هم آمیخته شدن است ، اما در جایی که پرده ای وجود داشته باشد مفهوم اختلاط تحقق پیدا نمی کند.

حجاب در گفتار و رفتار؛
حجاب فقط در پوشاندن و مخفی کردن مو و بدن از نامحرمان خلاصه نمی شود ، بلکه بانوان در گفتار و رفتار خود باید موازینی را رعایت کنند که می توان رعایت آن موازین را حجاب در گفتار و رفتار نامید.
خداوند در قرآن می فرماید:فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا:پس به ناز سخن نگوييد تا آنكه در دلش بيمارى است طمع ورزد و گفتارى شايسته گوييد[10].
باید توجه داشت که سخن گفتن با جنس مخالف ـ نامحرم ـ تحت ضابطه و شرایط مشخصی پذیرفته است و اگر شرایط در آن مراعات نشود،دیگر آن سخن وری مورد قبول شرع نخواهد بود. برخی از این شرایط عبارت اند از :
1-کوتاهی سخن[11].
2-ایراد سخن در موارد ضروری[12].
3-ساده و بدون عشوه(بنابر آیه فوق).
4-پرهیز از بذله گویی و شوخی[13] .
شرع مقدس اسلام برای رفتارهای بانوان نیز چارچوب خاصی را تعریف کرده است که تعدٌی از آن صحیح نمی باشد.یکی از مواردی که بانوان در رفتار خود باید به آن توجه داشته باشند ، عدم جلوه گری در برابر نامحرمان است. جلوه گری بانوان به چند صورت می تواند تحقق یابد که به بیان آن می پردازیم:
1-نمایش و جلوه گری به وسیله پوشش و لباس : مانند پوشیدن لباس های تنگ ، کوتاه ، براق ، رنگی و طرح دار (که در بالا به آن اشاره شد).
2-جلوه گری در راه رفتن :خداوند تعالی در قرآن می فرماید : زنان زینت های خود را باید از نامحرم بپوشانند و هنگامی که قدم برمی دارنند پاهای خود را به آرامی بر زمین بگذارند تا از آن صدایی بلند نشود و باعث جلب نظر نامحرم بشود[14].
3-جلوه گری به وسیله سخن وری ( که بیان آن در قبل گذشت).
4-استفاده از عطر در بین نامحرمان:عَن وَلِيدِ بْنِ صَبِيحٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ: أَيُّ امْرَأَةٍ تطیبت ثُمَّ خَرَجَتْ مِنْ بَيْتِهَا فَهِيَ تُلْعَنُ حَتَّى تَرْجِعَ إِلَى بَيْتِهَا مَتَى مَا رَجَعَتْ.
" رسول خدا (صلّي الله عليه و آله) فرمودند: هر زني كه خود را خوشبو نمايد و از منزل خارج شود تا زماني كه بر مي گردد مورد لعنتِ (خدا و ملائكه) قرار مي گيرد.[15] "
5-جلوه گری به وسیله حرکات و سکنات : بانوان در حرکت دادن اعضای بدن خود در مقابل نامحرمان باید کمال توجه را به خرج دهند و حرکت بدن ها از حد متعارف خارج نشود. مثلا پاها و دستان خود را بالا نیاورند (مانند حرکاتی که در ورزش های رزمی و دیگر ورزش ها رایج است). در مقابل نامحرمان خم و راست نشوند. راه رفتنشان به صورتی نباشد که جلب نظر کند و... . از آنجا که حرکات بانوان در جلب نظر کردن نامحرمان بسیار موثر است، خداوند تعالی در نماز برای نحوه خاصی از نشست و برخواست را برای آن ها مستحب گردانیده است[16].
بنابر آنچه که بیان شد اگر کسی تمام بدن و حتی صورت و دست های خود را هم پوشانده باشد ولی در رفتار و گفتار خود چارچوب ها را مراعات نکند ، دیگر بین او و زن بی حجابی که مو و بدن خود را از نامحرم نمی پوشاند تفاوتی وجود ندارد. ای بسا گناه اینگونه افراد از بی حجاب ها هم بیشتر باشد، چرا که آن ها با این کار خود تمام زنان باحجاب و مقام و شأن حجاب را زیر سوال می برند و این خود گناه بزرگی است.
موسسه جهانی سبطین علیهماالسلام
سید رضا موسوی

منابع :
[1]- فرهنگ لغت دکتر حسن انوری مدخل حجاب.
[2]- احزاب33
[3]- این حدیث از پیامبر عظیم الشأن اسلام و امام صادق عليهمالسلام نقل شده است.مراجعه شود به: بحارالأنوار ج 43 ،ص 84 و 54 ،وج 100 ص 239 ،وج 101ص 36 .وسائل الشيعة،ج 20 ،ص 232 و 67 . إحقاق الحق،ج 9 ،ص 202 و 203. همچنین مصادر غیر شیعی: مجمع الزوائد،ج 4 ،ص 255 ،وج 9 ،ص 203 . كشف الأستار عن مسندالبزار،ج 3 ،ص 235 . فضائل الخمسة من الصحاح الستة،ج 3 ،ص 153 و 54 .كنزالعمال،ج 8 ،ص 315 .
[4]- كشف الغمة،ج1،ص454
[5]- زینب کبری، ص22
[6]- همان
[7]-احتجاج ،ج2،ص35
[8]- احزاب 59
[9]- بحارالانوار، ج74،ص291
[10]- احزاب 32
[11]- وسائل الشیعه ،ج20،ص 197
[12]- من لايحضره الفقيه، ج4،ص6
[13]- ثواب الاعمال ص ۲۸۳ . بحار الانوار،ج46،ص247
[14]- نور 31
[15]- بحارالانوار، ج 100، ص 247
[16]- النهایة في مجرد الفقه ، شیخ طوسی،ص 73

نوشتن دیدگاه