آیا صحیح است كه نظر احناف این است: اگر چند امام جماعت حاضر بودند ترجیح با كسى است كه همسرش زیباتر و یا آلت مردانگى او كوتاه تر باشد؟ چنانچه شرنبلالى حنفى متوفاى «691» در كتاب خود این فتوى را داده است. راستى در یك چنین موقعیتى وظیفه مأمومین كشف عورت هر دو امام جماعت براى اطمینان از كوتاه بودن عورت آنان است؟ و یا فقط به گفته خود امام جماعت اكتفا مى شود؟ و آیا دو امام جماعت باید همسران خود را به مردم نشان بدهند تا خودشان تشخیص بدهند كدام یك برترى در جمال و زیبایى دارد؟ و یا باز هم، گفته خود دو امام جماعت كافى است؟ و آیا راه علم دو امام جماعت از كجاست؟ آیا خودشان به عورت یكدیگر نگاه مى كنند و یا اندازه تقریبى كافى است؟ و یا باید از متر و واحد اندازه گیرى استفاده كرد؟
شرنبلالى حنفى مى گوید: «اذا اجتمع قوم ولم یكن بین الحاضرین صاحب منزل اجتمعوا فیه.. فالأحسن زوجة لشدة عفته، فأكبرهم رأساً، وأصغرهم عضواً، فأكثرهم مالا فأكبرهم جاهاً...». مراقی الفلاح شرح نور الایضاح ص 7 دار الإیمان تاریخ 814تألیف حسن بن عمار بن على الشرنبلالى شیخ «عیسی بن صالح» مفتی سرشناس سعودی در جدید ترین فتوای خود اعلام کرد: جایز است افرادی که از ناتوانی جنسی رنج می برند، فیلم های غیراخلاقی مشاهده کنند، به شرط اینکه بازیگران آن مسلمان باشند!!!! از سوی دیگر شیخ «جاسم السعیدی» مفتی سرشناس وهابیون بحرین نیز در فتوایی نسبتا مشابه گفت: همان طور که قبلا هم اعلام کرده بودم، اگر هدف بر طرف کردن کمبود بودجه و ناتوانی اقتصادی بحرین باشد، فروش مشروبات الکلی و تجارت جنسی به اندازه مورد نیاز، البته با اجازه ولی أمر، جایز است. شرایط امام جماعت از دیدگاه اهل سنت مذاهب اهل سنت، براى امام جماعت شرایطى چون بلوغ، عقل، مرد بودن، قرائت و سلامتى از اعذار را لازم مى دانند.[1] بنابراین هر مرد مسلمانى كه عاقل و بالغ و از قرائت و سلامت برخوردار باشد، مى تواند امام جماعت باشد و سایر مردم به او اقتدا نمایند. نویسنده كتاب ردّالمختار مى نویسد: «وَ یَكْرَهُ تَنْزیها إِمامَةُ عَبْدٍ... وَ أعْرابىٍ وَ فاسِقٍ وَ أعْمى وَ مُبتَدَعٍ أَىْ صاحبُ بدعةٍ وَ هِىَ اعتقادُ خِلافُ المعروفِ عن الرسولِ لا بالمُعاندةِ بل بنوَعٍ شُبَهةٌ و كلُّ مَن كانَ مِنْ قبلَتنا یَكْفر بها حتّى الخوارجَ الذین یَستحِلّون دماءَنا و اموالَنا؛[2] امامت چند گروه كراهت تنزیهى دارد نه تحریمى؛ امامت عبد و بنده، اعرابى و بادیه نشین، فاسق، نابینا، و كسانى كه بر خلاف آنچه معروف است، بدعت ایجاد كردند البته در صورتى كه این روش آنان بر اساس معاندت و ضدّیت با اسلام نباشد؛ بلكه طبق شبهه اى كه نزد آنان وجود داشته، باعث شده تا آن را انتخاب نمایند، از این رو هر كسى كه قبله اش با ما یكى باشد، با بدعت تكفیر نمى شود، حتى خوارج كه خون ها و مال ها را مباح و حلال دانسته اند.» ابن عابدین نیز مى نویسد: «وَ الَّذى یَمیلُ الیه القَلبُ عدمُ كراهةِ الإقتداء بالمخالَفِ ما لَمْ یَكُن غیرَ مراعٍ فى الفرائضِ لانَّ كثیرا مِنَ الصحابةِ و التابعینَ كانوا ائمةَ مجتهدینَ و هُمْ یُصَلُّونَ خلفَ امامِ واحدٍ مع تباینِ مذاهبِهم؛[3] آنچه دل بدان كشش دارد این است كه بگوییم اقتدا كردن به مخالف كراهت ندارد البته مادامى كه مراعات كننده واجبات نماز باشد، زیرا بسیارى از صحابه و تابعین از رؤسا و مجتهدین بوده و در عین حال پشت سر یك امام نماز مى خواندند. از روایات و گفتار گروه دیگرى از اهل سنت نیز همین مطلب استفاده مى شود كه به پاره اى از آن ها اشاره مى شود:
به نظر مشهور فقهای حنفی [۴]و امامی، هر مرد بالغ، عاقل و حلال زاده‌ای که نماز را به شکل درست و با قرائت صحیح ادا کند و واجد صفت تقوا و دوری از گناهان کبیره(به‌اصطلاح فقهی، شرط«عدالت») باشد، دارای شرایط امامت نماز است. [۵][۶] در مواردی که افراد متعددی حائز این شروط باشند، ملاک هایی مانند میزان تقوا، علم، سن و داشتن روی نکو، برای گزینش فرد برتر مطرح شده است. [۷][۸][۹] همچنین این شرط مطرح شده که امام جماعت نباید برای امامت خود مزدی دریافت کند، [۱۰] و این شرط نشان دهنده اهمیت مقام معنوی امام جماعت در اسلام است. اختلاف نظر مذاهب در شرط عدالت امام جماعت نکته مهم درباره شروط مذکور، اختلاف نظر مذاهب اسلامی درباره شرط عدالت امام جماعت است. فقهای حنفی و شیعه و برخی شافعیان بر این شرط بسیار تأکید کرده و صریحاً نماز جماعت با امام فاسق را باطل دانسته‌اند، اما فقهای دیگر مذاهب اهل سنّت بیشتر بر اصل اقامه نماز جماعت تأکید کرده‌اند. [۱۱] حنبلیان [۱۲][۱۳] و شافعی [۱۴] امامت شخص فاسق را، به ویژه در نماز جمعه و نماز عید، جایز می‌دانند؛ حتی به گفته شافعی جایز است که مسافر به فردی اقتدا کند که در اصلِ مسلمان بودنِ او تردید دارد. [۱۵] البته اگر مسافر بعداً از مسلمان نبودن او اطمینان یابد، باید دوباره نمازش را به جای آورد. [۱۶] مالکیان معتقدند امام نباید مرتکب فسقی شود که به صحت نماز خلل وارد کند، مثلاً نباید نمازش را بدون وضو یا بدون قرائت سوره حمد به جای آورد، اما ارتکاب فسق های خارج نماز، مانند شرابخواری یا زنا، موجب بطلان امامت او نمی‌شود، هر چند اقتدا کردن به چنین شخصی مکروه است. [۱۷]
نكته مهم درباره شروط مذكور، اختلاف نظر مذاهب اسلامی درباره شرط عدالت امام جماعت است. فقهای حنفی و شیعه و برخی شافعیان بر این شرط بسیار تأكید كرده و صریحاً نماز جماعت با امام فاسق را باطل دانسته‌اند، اما فقهای دیگر مذاهب اهل سنّت بیشتر بر اصل اقامه نماز جماعت تأكید كرده‌اند (رجوع کنید به ابن‌قدامه، ج2، ص22). حنبلیان(رجوع کنید به همان، ج2، ص25ـ26؛ قس زحیلی، ج2، ص1200) و شافعی(ج1، ص193) امامت شخص فاسق را، به ویژه در نماز جمعه و نماز عید، جایز می‌دانند؛ حتی به گفته شافعی جایز است كه مسافر به فردی اقتدا كند كه در اصلِ مسلمان بودنِ او تردید دارد (رجوع کنید به ج1، ص190)، البته اگر مسافر بعداً از مسلمان نبودن او اطمینان یابد، باید دوباره نمازش را به جای آورد (خطیب‌شربینی، ج1، ص241). مالكیان معتقدند امام نباید مرتكب فسقی شود كه به صحت نماز خلل وارد كند، مثلاً نباید نمازش را بدون وضو یا بدون قرائت سوره حمد به جای آورد، اما ارتكاب فسق های خارج نماز، مانند شرابخواری یا زنا، موجب بطلان امامت او نمی‌شود، هرچند اقتدا كردن به چنین شخصی مكروه است(زحیلی، همان جا).
****************************
1. حاشیه ردّ المختار، ابن عابدین، ج 1، ص 550، مبحث شروط امامة الكبرى.
2. همان، ص 559 ـ 560.
3. همان، ص 565.
4. الدّر المختار، ج۱، ص۵۵۴-۵۵۵،الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۲، ص۱۲۰۱ـ۱۲۰۲.
۵. رسائل الشریف المرتضی، ج۱، ص۲۷۱۲۷۲.
۶. الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، ج۱، ص۲۱۸.
۷. المقنع، ص۱۱۲.
۸. الدّر المختار، ج۱، ص۵۵۷ ۵۵۸.
۹. الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۲، ص۱۲۰۱ـ۱۲۰۲.
۱۰. شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج۲، ص۲۶۵.
۱۱. المغنی، ج۲، ص۲۲.
۱۲. المغنی، ج۲، ص۲۵ـ۲۶.
۱۳. الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۲، ص۱۲۰۰.
۱۴. الاّم، ج۱، ص۱۹۳.
۱۵. الاّم، ج۱، ص۱۹۰.
۱۶. مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، ج۱، ص۲۴۱.
۱۷. الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۲، ص۱۲۰۰.
