بعد از خانواده دوستان و همسالان و همبازى ها و هم كلاسى هاى يك كودك مى تواند به عنوان عامل محيطى موثر در تربيت و خلق و خوى كودكان و نوجوانان تاثيرگذار باشد. كودك و نوجوان فطر تا گرايش زيادى به دوستان هم سن خود دارد، زيرا كودك يك انسان است و انسان يك موجود اجتماعى و از ماده انس است و بايد براى خود انيس و مونس داشته باشد. با او درددل كند، مشورت نمايد و لحظاتى را سرگرم شده و از تنهايى به درآيد. پس پركردن اين خلا يك نياز طبيعى است و مى توان گفت : خوشترين و لذت بخش ترين لحظات زندگى يك كودك و نوجوان دقايقى است كه با دوستانش به سر مى برد. بدون ترديد اين همگرايى و هم نشينى با دوستان يكديگر موثر خواهد افتاد و در اين تعامل خلق و خوى و افكار آنان به همديگر مستقل خواهد شد.
در مبانى دينى ما، به اين نياز طبيعى و هدايت صحيح آن توجه خاصى شده است . پيشوايان معصوم عليهم السلام در يافتن و نگهدارى از دوستان خوب و مفيد تشويق نموده اند، آنان ضمن بيان اثرات مثبت و منفى رفاقت و مصاحبت ، پيروان خود را به همراهى و همنشينى با افراد شايسته ، دلسوز، امين ، و صبور و مهربان راهنمايى نموده اند. حضرت مجتبى عليه السلام نيز در تربيت فرزندان خويش به نقش حساس دوست و همبازى هاى كودك عنايت ويژه اى مبذول داشته و به فرزندش مى فرمايد: يا بنى لا تواخ احدا حتى تعرف موارده و مصادره فاذا استنبطت الخبره و رضيت العشره فاخه على اقاله العثره و المواسات فى العسره (15)
فرزندم ! با هيچ كس دوستى مكن ، مگر اين كه از رفت و آمد (و ويژگى هاى روحى و اخلاقى و رفتارى ) او آگاه كردى ، هنگامى كه دقيقا بررسى و تحقيق نمودى و معاشرت و دوستى با او را برگزيدى ، آن گاه با او بر اساس گذشت و چشم پوشى از لغزش ها و يارى كردن در سختى ها همراه باش .
همچنين آن حضرت در بخشى از سخنانش كه به جناده بن ابى اميه در آخرين روزهاى زندگى با بركت خويش بيان كرد، به نشانه ها و علائم دوست خوب و شايسته اشاره نموده و مى فرمايد:
و اذا نازعتك الى صحبه الرجال حاجه فاصحب من اذا صحبته زانك و اذا خدمته صانك و اذا اردت منه معونه اعانك و ان قلت صدق قولك و ان صلت شدصئولتك و ان مددت يدك بفضل مدها و ان بدت منك ثلمه سدها و ان راى منك حسنه عدها و ان سئلته اعطاك و ان سكت عنه ابتداك ... (16)؛ اى جناده ! اگر خواستى با كسى رفاقت كنى و احتياج به مونس تو را به رفاقت واداشت ، با كسى دوستى كن كه رفاقت او زينت و آرايش براى شخصيت تو بوده و پاسدار خدمات تو باشد. هرگاه از او يارى طلبيدى ياريت كند، هرگاه سخنى گفتى تو را تصديق نمايد، اگر به او نزديك شدى تو را محترم شمرده و مقامت را گرامى دارد، اگر دست نياز به سويش ‍ دراز كردى دستت را رد نكند، اگر مشكلى داشتى و گرهى در كارت افتاد آن را بگشايد، اگر از تو نيكى و خوبى ببيند آن را فراموش نكند، اگر خواسته اى داشتى آن را برآورد، هرگاه خاموشى گزيدى ، او با تو آغاز به سخن كند، اگر گرفتارى براى تو پيش آمد با تو همدردى نمايد. از جانب وى به تو رنج و گزندى نرسد، هنگام سختى ها تو را بى ياور نگذارد و اگر در حال تقسيم با هم به اختلاف برخيزيد تو را بر خود مقدم بدارد.

- پاورقی -

 15- تحت العقول ، ص 233.
16- مستدرك الوسائل ، ج 8، ص 211.

نوشتن دیدگاه