به محض اين كه خبر رحلت پيامبر به گوش انصار رسيد، مثل اين كه قبلاً مجهّز بودند در محلى از شهر مدينه موسوم به «سقيفه ى بنى ساعده» جمع شدند و «سعد بن عباده» را كه از بزرگان انصار و رئيس قبيله ى خزرج و در آن هنگام بيمار و بسترى بود، با آن حالت به آنجا بردند تا درباره ى جانشينى پيامبر مشورت كنند و تصميم بگيرند و رهبرى از ميان خودشان انتخاب نمايند.
از سوى ديگر مهاجران از تصميم و اقدام انصار مطلع شدند و «عمر و ابوبكر» و «ابوعُبيده ى جرّاح» از بزرگان مهاجر با عجله به سقيفه ى بنى ساعده شتافتند و جمعى از مهاجران هم از پى آنها رفتند و على عليه السلام و تنى چند از صحابه و بستگان رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله به امر غسل و تدفين پرداختند و به احترام رحلت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله آن وقايع را ناديده گرفتند، در سقيفه ى بنى ساعده چند نفر از انصار و چند نفر از مهاجران حرفهائى زدند و خطابه هائى خواندند و هر كدام فضائل خودشان را برشمردند و از كمكهائى كه به پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله كرده بودند و سختيهائى كه در راه دين كشيده بودند، سخن گفتند. ميان انصار اختلاف پيدا شده بود چون قبيله ى «اوس» از قبيله ى «خزرج» رشگ مى بردند و از رهبرى سعد بن عباده راضى نبودند روش قبيله ى اوس در آن جمع به احوال مهاجران كمك كرد سعد بن عباده كه بى حال و ناتوان افتاده بود و قدرت ايراد خطابه نداشت، پسرش «قيس» را مأمور كرد به جاى او سخنرانى بكند و از فضائل و مكارم شان و محبتهاى پيغمبر به آنان و كمكهائى كه آنها به مهاجران كردند و سرانجام با كمك آنها اسلام نيرو گرفت و پيروز شد، سخن گفت.
از طرف مهاجران هم «ابوبكر» صحبت كرد و پس از مجادلاتى كه ميان چند تن از مهاجران و انصار شد، بر اثر اختلافى كه در ميان انصار پيدا شده بود، توجه به مهاجران كه از قبيله ى قريش بودند، زياد شد عمر فرصت را از دست نداد و دست ابوبكر را گرفت و با صداى بلند با ا و بيعت كرد حضّار هم دسته اى متمايل و جمعى مأخوذ به حيا با ابوبكر بيعت كردند هنوز غسل و تدفين پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله انجام نگرفته بود كه خليفه تعيين شد. به اتفاق مورخان على عليه السلام و عده اى بزرگان صحابه در آن محفل حضور نداشتند و غسل و تدفين پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را مقدم بر آن كارها مى دانستند.
غرض پس از آن كه بازيگران سقيفه هر يك رُل خود را با مهارت و زبر دستى ايفاء نموده و خلافت را به نفع خود تمام كردند و سعد بن عباده رئيس قبيله ى خزرج در مبارزه ى سياسى خود از ابوبكر و هوا دارانش شكست خورد و خلافت ابوبكر را نپذيرفت و به نشانه ى مخالفت، مدينه را ترك گفت و به قصد شام بيرون رفت، ناگهان خبر رسيد كه در نيمه ى راه به «تير غيب گرفتار شده» و جنّيان او را ترور كرده اند. بدين ترتيب جان خود را هم در اين راه از دست داد، ابوبكر و عمر و ابوعُبيده ى جرّاح و پيروان آنها پيروزمندانه به مسجد پيغمبر مراجعت كردند.
گروهى از بنى هاشم و زُبير بن عوام در خانه ى على عليه السلام اجتماع نمودند، بنى اميه نزد عثمان بن عفّان رفتند و بنى زهره اطراف سعد و عبدالرحمان را گرفتند و عمر به همراه ابوعبيده نزد آنان آمد و گفت: چه شده است كه شما را فريب خورده و سرگردان مى بينم؟! حركت كنيد و با ابوبكر بيعت نمائيد كه مردم با او بيعت كرده و انصار نيز او را پذيرفتند. عثمان و طرفدارانش از جا حركت كردند. سعد و عبدالرحمان و پيروانش نيز برخاستند و دست بيعت به ابوبكر دادند، ولى على عليه السلام و عباس و زبير و بنى هاشم بيعت نكرده مراجعت نمودند. [ دينورى، الإمامة والسياسة: ص 17 و 18. ] كسانى كه با انتخاب ابوبكر مخالف بودند، در خانه ى فاطمه عليهاالسلام تشكيل جلسه دادند. [ ابن هشام، السيرة النبوية، ج 4، ص 306. ] ابن عبدالبرّ در كتاب «الإستيعاب» مى نويسد:
«همانا على عليه السلام و زبير در زمانى كه براى ابوبكر بيعت مى گرفتند در خانه ى فاطمه عليهاالسلام وارد شده و با فاطمه در مورد اين امر به مشورت و نظرخواهى پرداخته بودند». [ ابن عبدالبرّ، الإستيعاب فى معرفة الأصحاب: ج 3، ص 975 چاپ قاهره. ] اينجا بود كه خليفه ى جديد دچار موقعيت سخت و باريكى شده بود او اگر چه در سقيفه پيروزى يافت و سعد بن عباده حريف نيرومند خود را از ميان برد ولى اينجا بيش از هر چيز از طرف دختر محبوب پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نگران شد و شايد آنقدر كه از مخالفت فاطمه وحشت داشت، به مخالفت على عليه السلام اهميت نمى داد چون فاطمه حتى نزد اشخاصى هم كه به جهاتى از على عليه السلام رنجيده خاطر بودند، محبوبيت فوق العاده داشت.
علاوه بر اين، اگر حضرت فاطمه بر ابوبكر خشمناك مى شد، خيلى براى او گران تمام مى شد زيرا كه پيغمبر بارها فرموده بود:
«هر كس فاطمه را خشمناك كند، مرا به خشم آورده».
ساعاتى را كه در آن بحران بر ابوبكر تازه خليفه مى گذشت بسيار طولانى و ناگوار بود او كه تمام حواسش در اطراف مخالفان دور مى زد كه به هر قيمت هست، هر چه زودتر بيعت كنند.
بلاذرى مى نويسد:
«زمانى كه على عليه السلام از بيعت با ابوبكر خوددارى نمود و در خانه كناره گيرى كرده بود، ابوبكر عمر را به سوى على عليه السلام فرستاد و به وى دستور داد (على را با بدترين صورت نزد من حاضر كن) پس چون عمر نزد على عليه السلام آمد، بين آن دو سخنانى رد و بدل شد. على عليه السلام فرمود:
«اى عمر بدوش كه نيمى از آن مال توست. به خدا قسم آنچه امروز تو را چنين بر امارت و حكومت ابوبكر حريص كرده، چيزى نيست جز آن كه فردا حكومت را به تو بسپارد». [ بلاذرى، أنساب الأشراف: ج 1، ص 587 شماره ى حديث 1188. ] به گفته ى «ابن عبدربّه» ابوبكر به عمر خشن تر از اين دستور داد و گفت:
«اگر از خارج شدن از خانه خوددارى كردند با آنها به جنگ بپرداز». [ ابن عبدربّه، عِقدالفريد: ج 5، ص 14. ] عمر كه ذاتاً مردى تندخو و خشن و عجول بود، و مى خواست در هر جا با خشونت و درشتى كار را از پيش ببرد، خدا مى داند با اين دستور خشن و تند ابوبكر چه معركه اى بپا و چه رسوائى به بار آورد؟ و به همين جهت بعضى از دانشمندان سنى وقتى به اين داستان مى رسند، خيلى دست و پا مى كنند و اغلب وقوع حادثه را به شدت انكار مى نمايند ما اين حادثه ى دردناك را نخست از منابع اهل سنت نقل مى كنيم:

نوشتن دیدگاه