سوره مائده آخرين سوره مفصلى است كه بر پيامبر صلىاللهعليهوآله نازل شده و در بردارنده آيه إكمال و آيه تبليغ و آيه ولايت مىباشد كه بعد از حجةالوداع نازل شده است. مرحوم علامه طباطبائى مىنويسد: «اهل حديث اتفاقنظر دارند بر اينكه سوره مائده آخرين سوره مفصلى است كه در اواخر عمر رسول خدا بر وى نازل شده است.»(93) و عياشى در تفسير خود از على عليهالسلام روايت مىكندكه فرمود: «آخرين سورهاى كهبررسولخدا نازل شد، سوره مائده بود.(94) و ازامامباقر عليهالسلام ازامامعلى عليهالسلام روايتكرده است كه: سورهمائده سهماهپيش از رحلت پيامبراكرم صلىاللهعليهوآله نازل شد.(95)
اگر ما به اين قسمت از آيه سوم سوره مائده دقت كنيم كه مىفرمايد: «ذلكم فسقٌ... فمن اضطرّ... فان الله غفورٌ رحيم»، متوجه مىشويم كه اين قسمت يك جمله كامل است و معناى خود را به خوبى مىرساند و براى افاده معنا به آن قسمتى كه در وسط كلام آمده است، احتياجى ندارد. در وسط اين آيه، آيه اكمال آمده است كه مىفرمايد: «اليوم يئس الّذين كفروا من دينكم...»؛ امروز كسانى كه كافر شدهاند از كارشكنى در دين شما نوميد گرديدهاند. پس از ايشان نترسيد و از من بترسيد. امروز دين شما را برايتان كامل ونعمت خود را بر شما تمام گردانيدم. و اسلام را براى شما به عنوان آيين برگزيدم.
بنابراين، فهميده مىشود كه اين كلام، جمله معترضهاى است كه در وسط اين آيه قرار داده شده است و آيه براى رساندن معنا و دلالت خود هيچ احتياجى به آن ندارد. البته فرقى نمىكند كه بگوييم: آيه از همان ابتدا به همين صورت نازل شده و اين جمله معترضه در آن قرار داشته و يا اينكه بگوييم: اين قسمت در زمان ديگرى نازل شده و هنگام تأليف در وسط اين آيه قرار داده شده است. يا اينكه بگوييم خود پيامبراكرم صلىاللهعليهوآله به كاتبان وحى دستور داده است كه اين جمله معترضه را در وسط اين آيه قرار دهند، اگرچه از جهت معنا و زمان نزول باهم اختلاف دارند. چنانكه سيوطى اين مطلب را در الدر المنثور به نقل از شعبى روايت كرده است: وقتى آيه «اليوم اكملت لكم دينكم» نازل شد، رسول خدا صلىاللهعليهوآله در عرفه بود و از آنجا كه اين آيه اعجاب حضرت صلىاللهعليهوآله را برانگيخت، دستور داد كه آن را در ابتداى سوره قرار دهند.»(96) چنانكه قبلاً بيان كرديم، روز عرفه مصادف با شنبه بوده است، نه با پنجشنبه و جمعه، كه غالبا آن را مىگويند و به روايتى كه از عمربن خطاب در جواب يك يهودى نقل شده، استناد مىكنند.(97)
نزول سوره مائده
- بازدید: 1699