صحابه

زندگى‏نامه محمد بن ابى‏بكر

محمد بن ابى‏بكر در روز 25 ذيقعده سال دهم هجرى، در سفر حجة‏الوداع، ميان راه مكه و مدينه، در مكانى به نام ذوالحليفه، محل احرام بستن اهل مدينه به دنيا آمد. پس از ولادتش، نام محمد و كنيه ابوالقاسم را بر او نهادند. پدرش ابوبكر، خليفه اول و مادرش اسماء دختر عُميس است كه نخست همسر جعفر بن ابى‏طالب بود و پس از شهادت وى به عقد ابوبكر در آمد. او پس از درگذشت ابوبكر، همسر امام على عليه‏السلام شد. به اين ترتيب، محمد بن ابى‏بكر در خانه امام على عليه‏السلام پرورش يافت و به يكى از ياران وفادار حضرت تبديل شد.
محمد بن ابى‏بكر در خانه امام على عليه‏السلام
پس از ازدواج اسماء، مادر محمد بن ابى‏بكر با امام على عليه‏السلام ، محمد، سعادت يافت تا در سايه تعليم و تربيت وصى پيامبر رشد كند. او در چنين خانه‏اى تربيت يافت تا خود را براى عبادت‏هاى طولانى شبانه در محضر پروردگار و رزم‏آورى در كنار امام على عليه‏السلام آماده سازد. بدين ترتيب، محمد نوجوانى برومند، مؤمن، عاشق اهل‏بيت عليهم‏السلام و پيرو ولايت لقب گرفت. مقام او به حدى است كه امام على عليه‏السلام درباره‏اش مى‏فرمايد: «محمد بن ابى‏بكر مانند فرزندى براى من و برادرى براى فرزندان من و فرزندان برادرم جعفر بود».
محمد بن ابى‏بكر در جنگ جمل
محمد بن ابى‏بكر در جنگ جمل، به فرمان اميرمؤمنان على عليه‏السلام ، فرمانده پياده‏نظام لشكر بود. وى در اين جنگ رشادت‏هاى فراوانى از خود نشان داد. پس از پايان نبرد، امام على عليه‏السلام از وى خواست به سوى خواهر خود، عايشه برود و مراقبت از او را به عهده بگيرد. محمد اين كار را كرد و چند روز بعد، عايشه را به همراهى چهل زن به مدينه بازگرداند.
محمد بن ابى‏بكر استاندار مصر
پس از جنگ جمل، در رمضان سال 36، امام على عليه‏السلام ، محمد بن ابى‏بكر را براى حكومت بر مصر به آن ديار فرستاد. البته علاقه مردم مصر به محمد بن ابى‏بكر كه پيش‏تر وى را به عنوان استاندار مصر به خليفه سوم پيشنهاد كرده بودند، در اين انتخاب بى‏تأثير نبود.
امام على عليه‏السلام در فرمان برگزيدن محمد بن ابى‏بكر به حكومت مصر چنين نوشت: «بسم الله الرحمن الرحيم. اين فرمانى است كه بنده خدا على، اميرمؤمنان، به محمد بن ابى‏بكر داده است وقتى او را به حكومت مصر گماشت. به او فرمان داده كه تقواى الهى را پيشه سازد و از خداوند در نهان و آشكار و در خلوت و جلوت فرمان برد، و با مسلمانان به نرمى رفتار كند و بر بدكاران خشونت ورزد. با اهل كتاب به عدالت رفتار كند و مدافع حقوق ستم‏ديدگان و مخالف سرسخت ستم‏كاران باشد. از مردم گذشت نمايد و تا آنجا كه مى‏تواند، به آنها نيكى كند؛ چون خداوند نيكوكاران را دوست دارد و بزه‏كاران را كيفر مى‏دهد».
معاويه و شهادت محمد بن ابى‏بكر
پس از آنكه جنگ صفين با مسئله حكميت، به سود معاويه به پايان رسيد، وى به فكر تصرف مصر افتاد. معاويه هميشه چشم طمع به مصر داشت و معتقد بود با تصرف آنجا، قدرت لازم را براى مبارزه با امام على عليه‏السلام و نابودى حكومت عدل او به دست خواهد آورد. بدين ترتيب، سپاهى به فرماندهى عمروعاص به سوى مصر روانه كرد. محمد بن ابى‏بكر، فرماندار مصر با شنيدن خبر حمله عمروعاص، از امام على عليه‏السلام كمك خواست. امام نيز مردم را براى يارى محمد و نجات سرزمين مصر برانگيخت، ولى با گذشت يك ماه، فقط دو هزار نفر جنگاور داوطلب اعزام به مصر شدند كه در اين ميان، خبر شهادت محمد بن ابى‏بكر را شنيدند.
شهادت
پس از حمله عمروعاص به مصر، محمد بن ابى‏بكر كَنانة بن بشر را با سپاهى دو هزار نفره به طرف عمروعاص فرستاد و خود نيز به دنبال آنان حركت كرد. در اين جنگ، لشكر كنانه شكست خورد. ياران محمد كه از كشته شدن كنانه آگاهى يافتند، از اطراف او پراكنده شدند. محمد كه تشنه و تنها بود، به خرابه‏اى در كنار جاده پناه برد. در اين هنگام، معاوية بن حَديج كه به دنبال محمد بود، او را به شهادت رساند و پيكر پاكش را به آتش كشيد.
تجليل امام على عليه‏السلام از محمد بن ابى‏بكر
پس از شهادت محمد بن ابى‏بكر، امام على عليه‏السلام ، نامه‏اى به ابن عباس نوشت و در آن نامه، از محمد بن ابى‏بكر به بزرگى ياد كرد: «نيروى متجاوز شام بر مصر چيره شد و محمد بن ابى‏بكر به سعادت شهادت رسيد. من در سوگوارى محمد، سخت آزرده خاطرم و در برابر اين فاجعه، از خداوند متعالى اجر جَزيل تمنا دارم. محمد فرزند من و فرزندى رشيد و سعيد و محبوب بود. محمد فرماندار من بر مصر و فرماندارى پاك‏دامن و پرهيزكار بود. محمد شمشيرى برنده، تيرى شكافنده و شخصيتى باكفايت و برجسته بود».
سخنان امام على عليه‏السلام پس از شهادت محمد بن ابى‏بكر
هنگامى كه خبر شهادت محمد بن ابى‏بكر و شادى معاويه به امام على عليه‏السلام رسيد، فرمود: «بى‏تابى ما به اندازه شادى آنهاست. من در تمام جنگ‏هايم براى شهيدى مانند محمد بى‏تابى نداشته‏ام. او فرزند همسر من بود. من او را فرزند خود مى‏دانستم و او مرا به نيكى دوست مى‏داشت. به خاطر اينهاست كه محزون هستيم.» امام على عليه‏السلام در جاى ديگر چنين مى‏فرمايد: «همانا اندوه ما بر شهادت محمد، به اندازه شادى شاميان است، جز آنكه از آنان يك دشمن و از ما يك دوست كم شد».

پیوندها

نوشتن دیدگاه