مجلسى رحمه اللَّه و «صاحب مجمع البيان» مى فرمايند كه از طرق عامّه و خاصّه روايت شده كه اين آيات در شأن اهل بيت عصمت (عليهم السلام) وارد شده، به سبب آنكه حسنين (عليهماالسلام) مريض شدند و حضرت رسول (صلى اللَّه عليه و آله) به عيادت تشريف آوردند و امر فرمود كه حضرت امير (عليه السلام) و فاطمه (عليهاالسلام) و حسنين (عليهماالسلام) نذر كنند كه اگر خداوند عافيت مرحمت فرمود سه روز روزه بدارند و چون خداوند عافيت فرمود آن چهار بزرگوار با فضّه روزه گرفتند [ فرائد السمطين: 2/ 54، تفسير مجمع البيان: 10/ 404، بحار: 35/ 237، امالى صدوق: ص 329 ح 390/ 13، تفسير صافى: 5/ 261، تفسير قمى: 2/ 398- 399، معانى الاخبار: ص 107، تأويل الايات: ص 724. ] چه از بازيچه چرخ ستمكار- دو فرزند نبى گشتند بيمار به فرمان پيمبر نذر كردند- سه روز روزه چون بهتر گردند چو به گشتند از الطاف يزدان- بناى روزه بنهادند ايشان و ليكن از براى وقت افطار- نه قوتى بود و نى درهم نه دينار على بگرفت صاعى جو، ز شمعون- كه ريسد پشم، زهراء جگر خون به زحمت ثلث آن را نان نمودند- پى افطار چون سفره گشودند كه ناگه حلقه بر در زد گدايى- يكى مسكين زار بينوايى پس آنگه كرد بر آنها سلامى- طلب بنمود از آنها يك طعامى در احسان به روى او گشودند- يكايك نانهاى خود بدادند شب دوم چو كردند عزم افطار- يتيمى آمدى با حالت زار تمام نانها را جمع كردند- پس آنگه نزد آن سائل ببردند شب سوم چو كردند آل طه- پى افطار نانها را مهيّا اسيرى آمد زد حلقه ى در- طعامى خواست از آل پيمبر چو آل اللَّه كلام او شنيدند- غذا دادند و هم منّت كشيدند سه شب شد كه اهل بيت گرسنه دل- طعام خويش دادندى به سائل به آب نيم گرم افطار كردند- غذاى خويش را ايثار كردند پى تشريف اين ايثار كامل- ز يزدان «هل اتى» گرديد نازل چه شد روز سوم ناگه درآمد- ز در ختم رسل يعنى محمد (ص) پس آمد نزد آن نور دو ديده- سرور سينه و قلب رميده نظر افكند ديد آن نونهالان- بسان جوجه لرزانند و نالان ز بس كه گرسنه بودند آنها- به لبهاشان رسيده بود جانها نبى چون ديد حال زار ايشان- چو ابر نوبهارى گشت نالان نظر افكند بر رخسار زهرا- كه تا بيند ضياء درّ بيضاء بديد او ديده ى زهراء اطهر- فرورفته است اندر كاسه ى سر نشسته بود با حال دگرگون- به محراب عبادت ديده پر خون شكم بر پشت او چسبيده بودى- دمادم ضعف او شدّت نمودى كه ناگاه ز آسمان آمد در آن دم- برايش مائده اى مانند مريم و چيزى كه به آن افطار كنند نداشتند، پس حضرت امير (عليه السلام) قدرى پشم از شمعون يهودى گرفتند با سه صاع جو كه حضرت صدّيقه روزى يك ثلث آن را بريسد و يك صاع جو عوض اجرت بردارد .

آنانكه قرص مه بدشان نان دست پخت     محتاج خلق از چه به يك قرص نان شدند

پس روز اول حضرت صدّيقه يك ثلث از پشم را برداشت و رشت و به مزد آن يك صاع از جو برداشت و آرد كرد و پنج قرص نان پخت. چون حضرت امير (عليه السلام) از مسجد مراجعت فرمود، حضرت صدّيقه پنج قرص نان را حاضر نمود كه افطار كنند، ناگاه مسكينى بر در خانه ندا كرد:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ» من مسكينى هستم از مساكين مسلمانان، مرا طعام دهيد تا خدا شما را از طعامهاى بهشت طعام دهد.
فى «الدّيوان» حضرت (عليه السلام) به صدّيقه فرمود:

فاطِمُ ذاتِ اَلْمجدِ وَ الْيَقينِ     يا بِنْتَ خَيْرِ النَّاسِ اَجْمَعينَ
اَما تَرينَ الْبائِسَ الْمِسْكينِ     قَدْ قامَ بِالْبابِ لَهُ حُنَيْنٌ
يَدْعُوا اِلَى اللَّه وَ يَسْتَكينُ     يَشْكُوا اِلَيْنا جائِعاً حَزينٌ
كُلُّ امْرِءٍ بِكَسْبِهِ رَهينٌ     وَ فاعِلُ الْخَيْراتِ مِنْ يَدينُ
[ ديوان اميرالمؤمنين (عليه السلام): ص 460 بيت 1734- 1737، فرائد السمطين: 2/ 55، امالى صدوق: ص 330 ح 390/ 13، بحار: 35/ 237 باب 6 ح 1، شواهد التنزيل: 2/ 394- 396. ] حضرت امير (عليه السلام) ابتدا فرمود و نان خود را به مسكين داد و ساير اهل بيت و فضّه هم متابعت كردند و نان خود را به مسكين دادند و به آب افطار فرمودند.

برهنه پا و سرانند در ولايت عشق     كه قوتشان همه جوع است و جامه عريانى

چون روز دوّم شد حضرت صدّيقه به همان ترتيب، يك ثلث ديگر پشم را رشت و يك صاع جو برداشت و آرد كرد و پنج قرص نان پخت و چون خواستند افطار كنند سائلى صدا زد:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّة» من يتيمى هستم از اولاد مهاجرين، پدرم در جنگ «عقبه» كشته شده مرا طعام دهيد تا خدا شما را از طعامهاى بهشتى طعام دهد.
در ديوان است كه حضرت امير (عليه السلام) به صدّيقه فرمود:

فاطِمُ بِنْتَ السَّيِدِ الْكَريمِ     بِنْتَ نَبِىٍّ لَيْسَ بالزَّنيمِ
قَدْ جائَنَا اللَّهُ بِذَا الْيَتيمِ     مَنْ يَرْحَمُ الْيَوْمَ فَهُوَ رَحيمٌ
مَوْعِدهُ فى جَنَّةِ النَّعيمِ     حَرَّمَهَا اللَّهُ عَلَى اللَّئيمِ
مَنْ يَسْلِمَ الْبُخْلَ يَعِشْ سَليمٌ     وَ صاحِبُ البُخْلِ يَقِفْ ذَميمٌ

[ ديوان اميرالمؤمنين (عليه السلام): ص 412 بيت 1517 ] 1521، فرائد السمطين: 2/ 56، امالى صدوق: ص 331 ح 390/ 13، بحار: 35/ 238 باب 6 ح 1.
حضرت امير (عليه السلام) فرمود من نان خود را به يتيم مى دهم. پس ساير اهل بيت (عليهم السلام) با فضّه متابعت آن حضرت كرده و به آب افطار فرمودند.
چون روز سوم شد به همان ترتيب حضرت صدّيقه، ثلث آخر پشم را رشت و يك صاع باقى مانده ى جو را آرد كرد و پنج قرص نان پخت، چون خواستند افطار كنند، اسيرى از اسيران كافر ندا كرد:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَهْلَ بَيَْتِ النُّبُوَّة» ما را اسير مى كنيد و مى بنديد و طعام نمى دهيد؟! در ديوان است كه حضرت امير (عليه السلام) به صدّيقه (عليهاالسلام) فرمود:

فاطِمُ يا بِنْتَ النَبِىِّ اَحْمَدَ     بِنْتَ نَبِىِّ سَيِّدٍ مُسَوَّدٍ
قَدْ زانَهُ اللَّهُ بِجيد اَغْيَدٍ     هذا اَسيرٌ لِلنَّبِىّ الْمُهْتَدِ
مُكَبَّلٌ فى غُلَّةٍ مُقيَّد     يَشْكُوا اِلَيْنَا الْجُوعَ قَدْ تَمَدَّدَ
مَنْ يُطْعِمِ الْيَوْمَ يَجِدْهُ فى غَدٍ     عِنْدَ الْعَلِىِّ الْواحِدِ الْمُوَحِّدِ

[ ديوان اميرالمؤمنين (عليه السلام): ص 158، بيت 527- 530، فرائد السمطين: 2/ 56، امالى صدوق: ص 332 ح 390/ 13، بحار: 35/ 239 ح 1. ] پس حضرت امير و ساير اهل بيت (عليهم السلام) و فضّه مثل شبهاى سابقه نانها را به اسير دادند و به آب افطار فرمودند. [ ] آدم بهشت را به دو گندم اگر فروخت- حقّا كه اين گروه به يك جو نمى خرند امروز از نعيم جهان گشود چشم دوختند- فردا خود از كرشمه به فردوس ننگرند .

هيچ سائل به خوشدلى و به خشم     لا در ابرويشان نديد به چشم
كف گوهرفشانشان به سخا     بحر افضال حق و ابر عطا
از پى سائلى به يك دور غيف     سوره ى هل اتى يشان شريف

خلاصه چون روز سوّم شد و «هل اتى» نازل شد حضرت رسول (صلى اللَّه عليه و آله) به خانه ى اهل بيت (عليهم السلام) تشريف آوردند و آنها را با آن حالت گرسنگى و غربت مشاهده فرمودند، گريستند و فرمودند: اين چه حالت است كه در شما مشاهده مى نمايم؟! و حسنين را ديدند كه مانند جوجه كه از تخم بيرون آيد مى لرزند [ اهل بيت شهسوار عرصه ى كون و مكان- سيّد امّى لقب پيغمبر آخر زمان رنجها بردند و محنتها در اين دار فنا- كه زبان عاجز بود از وصف و تقرير بيان گر بگويم شمّه اى از رنجهاى اهل بيت- از ثريا تا ثرى پر گردد از آه و فغان قصّه ى ايثار آنها و نزول «هل اتى»- زد شرر بر خرمن عمر تمام انس و جان اى عجب آنان كه مهر و ماه چرخ نيلگون- قرص نان دست پختى بود از آنها در جهان كى روا باشد كه از جور سپهر كج مدار- جانهاشان بر لب آيد از پى يك قرص نان آنقدر اطفالشان لرزان شدند از فرط جوع- كه تو گوئى جوجه مرغى است لرزد آن چنان ] و حضرت صدّيقه (عليهاالسلام) در محراب عبادت ايستاده و از گرسنگى شكم مباركش به پشت چسبيده و چشمهايش فرورفته و مشغول نماز است.
بود بحرى هميشه محرابش     آتش عشق لم يزل آبش
چون دم از حضرت ودود زدى     آتش اندر همه وجود زدى
قامتش چون ز خم ركوع آورد     عرش در پيش او خشوع آورد
به تشهد دمى كه بنشستى     كمر كوه قاف بشكستى
گر ز جوعش دمى سخن رانم     آتش اندر جهان برافشانم
سير بود و گرسنه در يك آن     سير از جان بد و گرسنه ى نان

نوشتن دیدگاه