«اِنَّ اَوَّلَ شَخْص يَدْخُلُ عَلَيَّ الْجَنَّةَ فاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّد;(1) نخستين كسى كه در بهشت بر من وارد مى شود، فاطمه دختر محمد است».
(پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله))
* * *
در آن روزگار كه مسلمانان دوران آمادگى خود را در مكه مى گذراندند، محيط زندگى آنان سخت طوفانى و شرايط فوق العاده بحرانى بود.
آغاز اسلام بود، مسلمانان در اقليّت قرار داشتند، وتمام قدرت و نيرو و حاكميت و ثروت در دست دشمنان بى رحم و بى منطق اسلام بود و هر كارى مى خواستند، مى كردند.
آزارى نبود كه بر سر مسلمانان نياوردند، و جسارت و توهينى نبود كه نسبت به مقام شامخ پيامبر(صلى الله عليه وآله)روا ندارند.
در اين دوران دو نفر بيش از همه ايثار و فداكارى مى كردند:
از ميان زنان «خديجه» بود كه بر زخم هاى قلب و جسم پيامبر(صلى الله عليه وآله) مرهم مى نهاد، و غبار غم و اندوه را با فداكاريهايش، با محبّت و صفايش، با همدردى و دلسوزى اش، از قلب مبارك پيامبر مى زدود.
و ديگر «ابوطالب» پدر بزرگوار اميرمؤمنان على(عليه السلام) بود كه نفوذ و اعتبارى بسيار در ميان مردم مكه داشت، و از تدبير و هوش و ذكاوت فوق العاده اى برخوردار بود، او خود را سپرى نيرومند در برابر پيامبر(صلى الله عليه وآله) كرده بود و يار و ياور و حامى مهربان پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) بود.
ولى با نهايت تأسف اين هر دو يار وفادار، و دو شخصيت بزرگ و انسان هاى ايثارگر، در سال دهم هجرت به فاصله كمى چشم از جهان پوشيدند، و پيغمبر(صلى الله عليه وآله) را در مرگ خود عزادار ساختند، و رسول خدا(صلى الله عليه وآله) از اين نظر تنها ماند.
شدت اندوه آن حضرت در سوگ اين دو شخصيت ـ كه به حق هر كدام سهم قابل ملاحظه اى در پيشرفت اسلام داشتند ـ از اين جا روشن مى شود كه آن سال را «عام الحزن» يعنى «سال غم و اندوه» نام نهادند.
اما از آن جا كه خداوند هر نعمتى را از بندگان برگزيده اش مى گيرد نعمت ديگرى را جانشين آن مى كند هر كدام از اين دو بزرگوار فرزندى از خود به يادگار گذاشتند كه نقش آنها را ايفا مى كردند.
اميرمؤمنان على(عليه السلام) يادگار «ابوطالب» همانند پدر حامى و مدافع و يار و ياور پيامبر(صلى الله عليه وآله) بود، قبلا نيز چنين بود اما بعد از ابوطالب جاى خالى او را نيز پر كرد.
و خديجه دخترش «فاطمه» را به يادگار گذاشت، دخترى مهربان، فداكار و شجاع و ايثارگر كه همواره در كنار «پدر» بود و گرد و غبار رنج و محنت را از قلب پاك پدر مى زدود.
اميرمؤمنان على(عليه السلام) در آن هنگام نوزده سال داشت در حالى كه فاطمه(عليها السلام) طبق احاديث معروف بيش از پنج سال از سن مباركش نگذشته بود، قابل توجه اين كه هر دو در خانه پيامبر(صلى الله عليه وآله) زندگى مى كردند و مونس ساعت هاى تنهايى او بودند.
هنوز سه سال به هجرت باقى مانده بود، سه سال مملوّ از حوادث سخت و طوفان هاى شديد زندگى، مملوّ از مرارت ها و ملالت ها، مملوّ از آزارها و اهانت ها و تلاش هاى مستمر دشمنان براى محو اسلام و مسلمين.
گاه دشمنان سنگدل، خاك يا خاكستر بر سر پيامبر(صلى الله عليه وآله) مى پاشيدند، هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) به خانه مى آمد، فاطمه(عليها السلام) خاك و خاكستر را از سر و صورت پدر پاك مى كرد، در حالى كه اشك در چشمانش حلقه زده بود، پيامبر(صلى الله عليه وآله)مى فرمود: «دخترم! غمگين مباش و اشك مريز كه خداوند حافظ و نگهبان پدر توست».(2)
گاه دشمنان در حِجْر اسماعيل اجتماع داشتند و به بت ها سوگند مى خوردند كه هر كجا «محمّد» را پيدا كنند، او را به قتل برسانند.
فاطمه(عليها السلام) اين خبر را مى شنيد و به اطلاع پدر مى رسانيد تا مراقبت بيشترى از خود كند(3); و اين نشان مى دهد كه نه تنها در درون خانه كه در بيرون نيز فاطمه(عليها السلام) در فكر دفاع و نجات پدر بود.
در يكى از همان سالها، ابوجهل مشتى از اراذل مكه را تحريك كرد كه به هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) در مسجدالحرام به سجده رفته بود، شكمبه گوسفندى را بياورند و بر سر حضرت بيفكنند، هنگامى كه اين عمل انجام شد ابوجهل واطرافيانش صدا به خنده بلند كردند و پيامبر(صلى الله عليه وآله) را به باد مسخره گرفتند.
بعضى از ياران، منظره را ديدند اما دشمن بى رحم چنان آماده بود كه توانايى بر دفاع نداشتند.
اين خبر به گوش دختر كوچكش فاطمه(عليها السلام) رسيد به سرعت به مسجدالحرام آمد و آن را برداشت و با شجاعت مخصوص خودش ابوجهل و يارانش را با شمشير زبان مجازات كرد، و به آنها نفرين فرمود.(4)
آرى، در آن جا كه گاهى مردان دلاور جرأت دفاع از پيامبر(صلى الله عليه وآله) را نداشتند، اين دختر شجاع و خردسال حضور داشت و به دفاع از آن حضرت مى پرداخت.
اين دوران هر چه بود، سپرى شد. پيامبر(صلى الله عليه وآله) عازم هجرت به مدينه گشت. فاطمه(عليها السلام) بايد موقتاً از پدر جدا شود و در خانه تنها بماند، تا زمانى كه اجازه هجرت به او داده شود، در حالى كه هشت سال بيشتر از سن مباركش نمى گذاشت. ولى همان گونه كه اميرمؤمنان على(عليه السلام)در لحظات حساس و بحرانى هجرت با خوابيدن در بستر پيامبر(صلى الله عليه وآله) امتحان ايثار و فداكارى خود را داد و بدن خويش را در معرض شمشيرهاى دشمن گذارد، فاطمه(عليها السلام) نيز بدون جزع و بى تابى آمادگى خود را براى پذيرش اين رسالت جديد اعلام داشت.
ولى دوران جدايى او نمى توانست زياد طولانى باشد، و بايد در كنار پدر همچنان بماند. و در محيط مدينه همچون مكه به دفاع خود ادامه دهد، و گرد و غبار اندوه و حوادث سخت را از قلب نورانى پدر بشويد، لذا بعد از چند روز به اتفاق چند نفر از همسران پيامبر(صلى الله عليه وآله) به همراهى اميرمؤمنان على(عليه السلام) به مدينه آمد.
فاطمه نه تنها در روزهاى عادى ـ هر چند پيامبر(صلى الله عليه وآله) روز عادى نداشت ـ بلكه در روزهاى جنگ و طوفانى نيز همچون يك مرد شجاع در شعاعى كه مأموريت داشت، از پيامبر(صلى الله عليه وآله) دفاع مى كرد.
هنگامى كه جنگ «احد» پايان گرفت و تازه لشكر دشمن صحنه را ترك گفته بود و پيامبر(صلى الله عليه وآله) با دندان شكسته و پيشانى مجروح هنوز در ميدان احد بود، فاطمه(عليها السلام) با سرعت به «احد» آمد و با اين كه هنوز نوجوان كم سن و سالى بود فاصله ميان «مدينه» و «احد» را با پاى پياده و با شوق زياد طى كرد، صورت پدر را با آب شستشو داد، خون را از چهره اش زدود، اما زخم پيشانى همچنان خونريزى مى كرد.
قطعه حصيرى را سوزاند، و خاكستر آن را بر جاى زخم ريخت و مانع خونريزى شد، و عجيب تر اين كه براى جنگى كه در روز بعد اتفاق مى افتاد، اسلحه براى پدر فراهم مى كرد.(5)
در جنگ احزاب كه از پر رنج ترين غزوات اسلامى بود، و در ماجراى فتح مكه در آن روز كه سپاه پيروزمند اسلام با احتياط هاى لازم آخرين سنگر شرك را از دست مشركان گرفت و خانه را از لوث وجود بت ها پاك كرد، باز مى بينيم فاطمه(عليها السلام) در كنار پيامبر قرار گرفته، و به كنار خندق مى آيد و براى پيامبر(صلى الله عليه وآله)كه چند روز گرسنه مانده، غذاى ساده اى ـ كه از قرص نانى تجاوز نمى كرد ـ تهيه مى كند، و به هنگام فتح مكه براى او خيمه مى زند، آب براى شستشو و غسل آماده مى كند تا گرد و غبار را از تنش بشويد و لباس پاكيزه اى بپوشد و رهسپار مسجد الحرام شود.

پاورقی
1 . اين حديث را «كلينى» در «كافى» و جمعى از علماى اهل سنّت در كتب خود مانند «كنزالعمال» و «ميزان الاعتدال» و غير آن نقل كرده اند.
2 . سيره ابن هشام، جلد 1، صفحه 416 .
3 . مناقب ابن شهر آشوب، جلد 1، صفحه 71 .
4 . صحيح بخارى، جلد 5، صفحه 8 .
5 . اين غزوه «حمراء الاسد» بود كه مشركان از نيمه راه به سوى مدينه بازگشتند تا ضربه اى را كه در «احد» زده بودند تكميل كنند، اما خدا مى خواست مأيوس و نوميد بازگردند، امّا وقتى خود را با مسلمانان شجاع و حتى كسانى كه در «احد» مجروح شده بودند، مواجه ديدند، ترسيدند و بازگشتند.

نوشتن دیدگاه