خانواده

خداوند در قرآن در مورد خانواده و تعریف صحیح آن و این که جایگاه زن و مرد در خانواده جایگاه خاصی است، می فرماید: «وَلاَ تَتَمَنَّوا مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعضَکُم عَلَی بَعضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکتَسَبُوا وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا اکتَسَبنَ وَاسألُوا اللّهَ مِن فَضلِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُلِّ شَیءٍ عَلِیمً»(19) و آنچه را خداوند به سبب آن بعضی از شما را به بعضی دیگر برتری داده آرزو مکنید. برای مردان است آنچه کسب کرده اند، و برای زنان است آنچه کسب کرده اند، و از فضل خدا درخواست کنید که خدا به هر چیزی داناست.
می فرماید ای آدم ها، چه زن و چه مرد، هیچ کدام آرزوی چیزی که خدا به دیگری داده نداشته باشید، هر کدام از زن و مرد بهره ای از آن چیزی که به کسب کرده اند می توانند ببرند، به جای آنکه امتیازهای همدیگر را بخواهید، «وَاسألُوا اللّهَ مِن فَضلِهِ»؛ از فضل خدا چیزی بخواهید که شما را از بهره بردن در آن چه به شما داده است موفق گرداند. همین طور که مثلاً به جناب عالی یک هوش بیشتری از بقیه داده، و به آن دیگری قدرت بدنی بیشتر داده است، می فرماید آرزوی قدرت بدنی او را نکن بلکه از خداوند بخواه که بتوانی از هوش خود بهره برداری درست بکنی. می فرماید: «لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکتَسَبُوا»؛ هر مردی یک نصیبی و یک نتیجه ای دارد از آن چه که کسب می کند «وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا اکتَسَبنَ»؛ هر زنی هم از آنچه که کسب کرده یک نصیبی دارد. مرد در مردبودنش اگر فعالیت کند در همان راستا نتایجی به دست می آورد و از زندگی بهره اش همان است که با مرد بودنش و براساس تلاش به دست می آورد. زن هم در زن بودنش اگر تحرک و تلاش بکند در همان راستا از زن بودنش بهره لازم را می برد. لذا می فرماید: «وَلاَ تَتَمَنَّوا مَافَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعضَکُم عَلَی بَعضٍ»؛ آن چیزی را که خداوند به دیگری بخشیده برای خود آرزو نکنید. خداوند کمالاتی به مرد داده است که مرد از طریق همین کمالات می تواند از زندگی اش نتیجه بگیرد. یک کمالاتی را هم به زن داده است که او هم از همان طریق می تواند کمالات مخصوص به خودش را به دست آورد. اگر مردان کمالاتی را آرزو کنند که زنان با زن بودنشان به دست می آورند به مشکل می افتند. اگر زنان هم کمالاتی را بخواهند که مردان با مرد بودنشان می توانند به دست آورند، به مشکل می افتند، چون آنچه برای مردان کمال است معلوم نیست برای زنان کمال باشد. اگر کسی بتواند کمی در فضای معنوی این آیه زندگی کند، به راحتی می فهمد خطر بعضی از شعارهایی که در مورد زنان می دهند چه اندازه با ساختار روحی و جسمی زنان در تضاد است. آیه می فرماید هر کدام از زن و مرد سعی کنند خودشان باشند و در همان بستری که هستند حرکت به سوی کمال را شروع کنند. «وَاسألُوا اللّهَ مِن فَضلِهِ» به همین معنی است، که ای زنها شما مرد بودن را نخواهید و ای مردها شما زن بودن را نخواهید. شما «وَاسألُوا اللّهَ مِن فَضلِهِ»؛ از خدا کمالات متناسب با خودتان را بخواهید، ابتدای آیه فرمود: آرزو نکنید آنچه را که خداوند به هر کدام از شما به عنوان زن و مرد داده، شما از خدا کمالات خود را آرزو کن. میل کامل شدن در بستری را که خداوند برایت قرار داده است داشته باش، ولی میل مردشدن یا زن شدن را نداشته باش، به طوری که زن کمالاتی که مربوط به مردان است دنبال کند و برعکس. در آخر آیه علت اینکه باید این نوع توفیق را از خداوند بخواهد روشن می کند و می فرماید: «إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُلِّ شَیءٍ عَلِیمًا»؛ خداوند به هر چیزی دانا است، و لذا کمال هر چیزی را می داند. او داناست به اینکه زن اگر چه چیزی به دست بیاورد برای او کمال است و احساس می کند به مقصد رسیده است و چه چیزی را اگر به دست بیاورد برای او کمال نیست و احساس می کند به مقصد نرسیده است. پس کمال خود را از خدا بخواه، چون کمال هر کس در رسیدن او به مقصدی است که خدا در جلوی پای او قرار داده است. خداوند حقیقت هر فردی و اینکه نیاز و کمالش به چیست را می شناسد، پس همان را از خدا بخواه.
نگاه قرآن را مقایسه کنید با آن بینشی که در نهضت های به اصطلاح احقاق حقوق زنان می خواهد به اسم تساوی زن و مرد عملاً زنان را با ارزش ها و اعمال مردان ارزیابی کند، در حالی که نه نیازهای واقعی زنان را می شناسد و نه نیازهای واقعی مردان را. خداوند است که می داند کمال واقعی زن و مرد کدام است و بر همان اساس بستر رسیدن به آن کمال را تعیین می کند. آیا به قول غربی ها خِرد بشری برای به کمال رساندن بشر کافی است؟ و یا آنطور که ما معتقدیم خرد بشری آن است که بفهمد دین خدا راه رسیدن به سعادت است و عقل و خرد بشر برای تدبّر در دین است. در سمینار زنان جهان در فرانسه دغدغه آن سمینار این بوده که چرا مردها می توانند چند زن بگیرند ولی زنان نمی توانند چند تا شوهر بکنند؟ ما فعلاً بحث در خوبی و بدی موضوع نداریم، بحث ما این است که اگر زن بتواند چند شوهر بکند آیا آن وقت به کمال مربوطه اش دست می یابد؟ آیا خداوند چون ابعاد روحی زن را می شناخته و می خواسته است به کمال مربوطه اش دست یابد می فرماید چند شوهر نکند یا اینکه خدا می خواسته زن را محدود نماید؟ این اشکال علاوه بر موضوع گم شدن نسل هاست که دیگر در چند شوهری زنان، هیچ کس نمی داند پدرش چه کسی است. دین با علم الهی به ابعاد کمالی زن، موضوع را بررسی می کند، ولی نهضت زنان جهان با خرد و عقل بشری مرد و زن را بررسی می کند، آن هم از دید میل های سطحی و احساسی.
مگر کار مردان درست است که هر طور و هرچند همسر که خواستند اختیار کنند، یا اسلام برای موضوع چند همسری شرایط خاص گذاشته است؟ به قول علامه طباطبایی«رحمه الله علیه»وقتی در جامعه زنان بی شوهر زیاد باشند در آن شرایط است که اسلام اجازه می دهد مرد با آن زنان ازدواج کند تا علاوه بر سرپرستی آنها، از خطر به فساد افتادن آنها در جامعه جلوگیری نماید. وقتی زنانِ بی شوهر در تحت سرپرستی مرد خاص قرار نگیرند خطر به انحراف کشیدن مردان زیادی نیز هست و لذا همان خانمی که مانع همسر دوم شوهرش می شود زمینه آلوده کردن شوهر خود و شوهر بقیه زنان را از جهتی فراهم کرده است. آیا جواز ازدواج با بیش از یک همسر در شرایط خاص، به نفع مردهاست یا به نفع زنان؟ وقتی معلوم نباشد این کودک فرزند کدام مرد است، علاوه بر عقده روانی که برای آن کودک پیش می آید، این فرزند را چه کسی نگهداری کند؟ باید طلبکار کدام مرد شد که خرج زندگی او را بدهد؟
نکات فوق از آن جهت مطرح شد تا معلوم شود گاهی خرد و عقل بشری بدون هدایت شریعت الهی چه راه های خطرناکی را مطرح می کند، وگرنه بحث چند همسری باید در جای خود بحث شود. مگر دین اجازه می دهد که همین طور هر کس خواست هر تعداد زن که بخواهد بگیرد. این ها سوء استفاده کردن از آیات الهی و احکام پروردگار است. رسول خدا می فرمایند: «تزوّجوا و لا تطلّقوا فإنّ اللَّه لا یحبّ الذّوّاقین و لا الذّوّاقات».(20) زن بگیرید و طلاق مدهید زیرا خداوند مردانی را که مکرر زن گیرند و زنانی را که مکرر شوهر کنند دوست ندارد.

  - پینوشتها -

19 - سوره نساء، آیه 32 .
20 - نهج الفصاحه، حدیث شماره 1146 .

نوشتن دیدگاه