خانواده

باسمه تعالی
1- با آن که می دانم بحمدالله در دهه ی اخیر بسیاری از اندیشمندان، متوجه بحران خانواده و جایگاه واقعی زن در کشور عزیزمان شده اند و هر کدام به سهم خود تلاش های مؤثری نموده اند؛ ولی از آنجایی که باید قبل از نظر به آرمان ها، بستر تحقق آنها را شناخت و تحلیل نمود، من نیز بر آن شدم که مباحث مربوط به زن و خانواده را از زاویه ای خاص خدمت عزیزان عرض کنم.
با توجه به اینکه نباید در مقابل سؤال های جدید، جواب های کهنه را تکرار کرد، باید عرض کنم فرهنگ مدرنیته، عالم جدیدی را برای ما پیش آورده که در ظلمات آن همه چیز گم شده است.
قصه ی ما قصه ی آن روستایی در مثنوی است، که در روشنایی روز گاو خود را به طویله برده و شب هنگام در تاریکی رفته است تا آن را بجوید و چون شیر، گاو را خورده و به جای آن نشسته، روستایی بدون آنکه بداند دست به پشت و پهلوی شیر میکشد، به تصور اینکه گاو خود را نوازش می کند.
دست می مالید بر اعضای شیر
پشت و پهلو، گاه بالا، گاه زیر
گفت شیر اَر روشنی افزون شدی
زهره اش بِدریدی و دل خون شدی
ما نیز پدیده ها را در شرایط جدید نمی بینیم و برنامه های خود را برای پدیده هایی پیشنهاد می کنیم که به آن شکل وجود خارجی ندارند.
فکر می کنیم ماشین سواری همان اسب است که کمی تندتر می رود و یا بیل مکانیکی همان بیل است که با حجم بیشتری خاک ها را جابه جا می کند؛ غافل از اینکه اینها تمام زمین را در اختیار خود قرار می دهند و چهره ی زندگی را به کلی نسبت به گذشته تغییر داده اند.
در مباحث کتاب روشن خواهد شد در دنیای جدید انسان، تعریف دیگری از خود دارد و به تبع آن زن نیز معنی دیگری به خود گرفته که اگر بستر مناسبی برای ارتباط با او فراهم نشود؛ با نگاه های گذشته و در بسترهای گذشته نمی ماند و موجب بحران خانواده و جامعه می شود، و این در حالی است که بهشت زیر پای مادران است. و اگر مادران جامعه درست عمل نکنند، جامعه به جهنمی تبدیل می شود که نه مرد می تواند ادامه ی حیات دهد و نه زن.
2- همان طور که زنان با مبانی دینی در شرایط گذشته توانستند تعریف صحیحی برای خود تدوین کنند و زندگی انسان را رونق بخشند، در شرایط جدید نیز باید تلاش کنند بر مبنای نگاه الهی به زن، تعریف مناسبی از خود داشته باشند، تا بتوانند نقش هایی که همیشه در تاریخ اسلامی ما آفریده اند، ادامه دهند. چاره ی کار نه ماندن در زندگی گذشته است در حالی که شرایط، شرایط گذشته نیست؛ و نه تسلیم شدن به آن نوع زندگی که فرهنگ مدرنیته به زنان پیشنهاد می کند؛ که بیشتر زنان عضوی مزاحمند و باید کاری کرد که از شرّ آنها آزاد شد؛ و یا اسباب دست کمپانی های بزرگ خواهند شد و عامل هر چه بیشتر سقوط جامعه.
با حساسیت به موضوع فوق است که در مباحث کتاب سعی شده موضوع زن و خانواده طرح شود و در حدی که بضاعت بنده اجازه می داده، افق حرکت روشن گردد. آنچه بر آن تأکید دارم این است که اگر خانواده کنونی دچار پریشانی است، ای پریشانی امری عارضی نیست که بر اثر عوامل خارجی به وجود آمده باشد تا عواملی از همان نوع بتواند آن را مرتفع کند، این پریشانی به تعریفی بر می گردد که در شرایط جدید برای عالم و آدم می شود. باید علت گسستگی از زندگی دینی گذشته پیدا شود تا درمان ها مؤثر افتد و این بدون شناخت تمدن جدید که علت این گسست است امکان ندارد.
3- همه ی ما معتقدیم وقتی ارزش خانواده را شناختیم، می فهمیم باید در مراقبت از آن سخت کوشا بود. ولی حرف ما این است که:
آه زندانی این دام بسی بشنیدم
حال مرغی که رهیده است از این دام بگو
راه حلی نیاز است که در شرایط جدید حیات توحیدی خانواده حفظ شود و آزاد از روحیه ی غربزدگی بتوان از طریق خانواده به سکنی گزیدن روحی رسید. لازم است همه تلاش کنیم تا بیش از آنکه هنوز پدیده ی زن و خانواده را در گذشته بنگریم و افسوس رفتن آن شرایط را بخوریم- در حالی که به گذشته برگشتن محال است- واقعیت را درست بنگریم و امکان تحقق آرمان ها در شرایط جدید را برنامه ریزی کنیم، کاری که از طریق انقلاب اسلامی انجام دادیم، درست در شرایطی که نظام های سیاسی کشورها تماماً سکولار بوده و همه می گفتند دوره دین گذشته - چون برگشت به گذشته را محال می دانستند- انقلاب اسلامی نشان داد در شرایط جدید نیز می توان نظامی سیاسی بر مبنای تفکر دینی پدید آورد، که در عین مترقی بودن و قدم به جلو برداشتن، تعریفی از انسان دارد که بندگی انسان و معبودیت خدا در آن محفوظ خواهد ماند.
4- شاید اگر کسی بخواهد یکی از خطرات بزرگی که آینده ی کشور ما را تهدید می کند بشناسد و پیشاپیش از آن خطر عبور کند و خدمت بزرگی به جامعه بنماید، باید در رابطه با خطر فروپاشی خانواده فکر کند و راه حلی مطابق روح زمانه ارائه نماید. و متوجه باشد هرچند کار، کار مشکلی است ولی اولاً: مبانی فطری و تکوینی خانواده ی در جان انسان ها نهفته است. ثانیاً: سرمایه ی بزرگی چون قرآن و سنت و عترت در دست ماست. ثالثاً: بحران غرب که به اذعان همه ی کارشناسان مربوطه با بحران خانواده شروع شد، پدیده ی عبرت آموزی است که زمینه را برای به خود آمدن نسل موجود آماده می کند.
5- ریشه ی فرو ریختن خانواده در دوره ی مدرنیته را باید در امانیسم یا خود بنیادی بشر-که اصالت نفسانیات است- جستجو نمود. آیا جمع اصالت نفسانیات با هر عنوان، با حفظ خانواده ممکن است؟ خانواده ای که شرط بنایش عدم حاکمیت نفسانیات است. زیرا در حاکمیت نفسانیات هیچ جمعی به عنوان جمع همدلی موجود نمی شود، یا همه پراکنده اند و یا همه مقهور قدرت یک فرد، که هیچ کدام از این دو حالت، خانواده نیست.
6- خانواده مرکب از اجزای پراکنده ای نیست که در کنار هم آمده اند، بلکه جمع یگانه ای است که همه سعی دارند برای هدف توحیدی آن جمع، منیت و انانیت خود را نفی کنند، و لذا هرگز با پذیرش تمدن غربی خانواده باقی نمی ماند. و نیز متوجه باشیم جمعی که طبق جمعی که طبق عادت خشک و خالی کنار هم آمده اند خانواده نیست و اصرار برای حفظ این خانواده دور شدن از مطلب و باقی ماندن در سرگردانی است.
7- پند و اندرز در یک جمع متذکر هدف پذیرنده ای است که مورد غفلت قرار می گیرد و لذا مؤثر هم خواهد بود، ولی در شرایط حاضر با پند و اندرز نمی توان خانواده ای را که به جهت اومانیسم فرو ریخته است برپا نگه داشت.
تا حدی که برای بنده ممکن بوده سعی شده است براساس نکته ی فوق روشن شود عامل برپا داشتن خانواده، برگشت به روح بندگی است و موضوع از این زاویه پیگیری می شود.
8- اومانیسم به معنی تصرف نفس اماره انسان در همه چیز، حتی در انسان است و این با استیلا همراه است، بشر در این فرهنگ معنی اش عوض می شود و انانیت محور می گردد، در چنین فرهنگی نمی توان به خانواده ای نظر کردکه نمایش وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت است، و همه در عین اینکه هر کدام خودشان هستند، مستغرق در آرمان توحیدی حاکم بر خانواده اند.
9- با فروپاشیدن خانواده در غرب، مأواهای دروغینی جایگزین شد که هرگز روح انسان را ارضا نمی کند، کاباره های نیمه شب و عشرتکده های زنان هر جایی چگونه می تواند جایگزین خانواده باشد و روح بشر را به آرامشی برساند که از این همه خشونت رهایی یابد.
انقلاب دینی تنها راه امید برای احیاء خانواده است تا بشر از خشونت پیش آمده دست بردارد و به بقای خود در آینده امیدوار گردد. زیرا شهر خدا در زمین با خانواده توحیدی شروع می شود وگرنه شیطان زمین را اشغال می کند.
10- سال های سال در هسته توحیدی خانواده زندگی کردیم و بالیدیم و آنطور که باید و شاید متوجه نقش اساسی آن نبودیم، اما با حضور فرهنگ مدرنیته و تضعیف نقش خانواده، تازه بشر فهمید در چه شرایط مبارکی زندگی می کرده، باید بیماری هایی که خانواده را گرفتار کرده شناخت و استبدادهای جزئی بعضی پدران در گذشته را بهانه نکرد و به راحتی دست از خانواده ی دینی برداشت، مگر با استبداد حاکمان در جامعه از جامعه باید صرف نظر کرد؟ خانواده ای که به جای مسئولیت الهی پدر، گرفتار پدرسالاری شود، محکوم است ولی راه حل آن انصراف از خانواده ی دینی نیست، زیرا در آن صورت به سرنوشتی دچار می شویم که امروز غرب دچار آن شده است.
اصغر طاهرزاده

نوشتن دیدگاه