در شهر مکه جوانى بود به نام خباب که به عنوان بردگى در خانه زنى از قبیله خزاعه یا بنى زهره به سر مى‏برد و کار او نیز آهنگرى و اصلاح شمشیرها بود،رسول خدا(ص)با این جوان الفت و انسى داشت و نزد او رفت و آمد مى‏کرد،خباب نیزروى صفاى باطن و پاکى طینت در همان اوایل بعثت رسول خدا(ص)به وى ایمان آورد و گویند:ششمین مردى بود که مسلمان گردید و در ایمان خود نیز محکم و پر استقامت بود و به هر اندازه که او را شکنجه کردند دست از آیین خود برنداشت.
مشرکان مکه او را مى‏گرفتند و مانند بسیارى دیگر زره آهنین بر تنش کرده در آفتاب داغ و روى ریگهاى مکه مى‏نشاندند تا بلکه از فشار حرارت هوا و آهن و ریگها به ستوه بیاید و از دین اسلام دست بردارد و چون دیدند این عمل در خباب اثرى ندارد هیزمى افروخته و چون هیزمها سوخت و به صورت آتش سرخ درآمد،بدن خباب را برهنه کرده و از پشت روى آن آتشها خواباندند،خباب گوید:در این موقع مردى از قریش نیز پیش آمد و پاى خود را روى سینه من گذارد و آن قدر نگهداشت تا گوشت بدن من آتش را خاموش کرد و تا پایان عمر جاى سوختگى آن آتشها در پشت خباب به صورت برص و پیسى نمودار بود،و چون عمر به خلافت رسید روزى خباب را دیدار کرد و از شکنجه‏هایى که در صدر اسلام از دست مشرکان قریش دیده بود سؤال کرد،خباب گفت:به پشت من نگاه کن،و چون عمر پشت او را دید گفت:تاکنون چنین چیزى ندیده بودم.
و از شعبى نقل شده که گوید:خباب از کسانى بود که در برابر شکنجه مشرکین بردبارى مى‏کرد و حاضر نبود از ایمان به خداى تعالى دست بردارد،مشرکان که چنان دیدند سنگهایى را داغ کرده و پشت او را آن قدر به آن سنگها فشار دادند تا آنکه گوشتهاى پشت بدنش آب شد.
مشرکین،گذشته از آزارهاى بدنى از نظر مالى هم تا آنجا که مى‏توانستند تازه مسلمانان را در مضیقه قرار داده و زیان مالى به آنها مى‏زدند.
درباره همین خباب،طبرسى مفسر مشهور و دیگران مى‏نویسند:خباب از عاص بن وائل پولى طلبکار بود،و پس از آنکه مسلمان شد به نزد وى آمده مطالبه حق خود را کرد،عاص بدو گفت:طلب تو را نمى‏دهم تا دست از دین محمد بردارى و بدو کافر شوى،و خباب با کمال شهامت و ایمان و مردانگى گفت:من هرگز بدو کافر نمى‏شوم‏تا هنگامى که تو بمیرى و در روز قیامت مبعوث گردى،عاص گفت:باشد تا آن وقت که من محشور شدم و به مال و فرزندى رسیدم طلب تو را مى‏پردازم !به دنبال این گفتگو خداى تعالى این آیات را نازل فرمود:
«أ فرأیت الذى کفر بآیاتنا و قال لأوتین مالا و ولدا،اطلع الغیب أم اتخذ عند الرحمن عهدا،کلا سنکتب ما یقول و نمد له من العذاب مدا،و نرثه ما یقول و یأتینا فردا» (8)
ابن اثیر و دیگران از شعبى نقل کرده‏اند که چون شکنجه مشرکان به خباب زیاد شد به نزد رسول خدا(ص)آمده عرض کرد:آیا از خدا براى ما درخواست یارى و نصرت نمى‏کنى؟خباب گوید :در این هنگام رسول خدا(ص)که صورتش برافروخته و سرخ شده بود رو به من کرده فرمود:آنها که پیش از شما بودند به اندازه‏اى بردبار و شکیبا بودند که گاهى مردى را مى‏گرفتند و زمین را حفر کرده او را در زمین مى‏کردند آن گاه اره برنده روى سرش مى‏گذاردند و با شانه‏هاى آهنین گوشت و استخوان و رگهاى بدنش را شانه مى‏کردند ولى آنها دست از دین خود برنمى‏داشتند...
و از داستانهاى جالبى که در این باره نقل کرده این است که مى‏نویسد:کار خباب این بود که شمشیر مى‏ساخت.و رسول خدا(ص)با وى الفت و آمیزش داشت و پیش او مى‏آمد،خباب که برده زنى به نام ام انمار بود ماجرا را به آن زن خبر داد،آن زن که این سخن را شنید از آن پس آهن را داغ مى‏کرد و روى سر خباب مى‏گذارد و بدین ترتیب مى‏خواست تا خباب را از آمیزش با پیغمبر اسلام و پذیرفتن آیین وى باز دارد، خباب شکایت حال خود را به رسول خدا(ص)کرد و پیغمبر(ص)درباره او دعا کرده گفت:«اللهم انصر خبابا»[خدایا خباب را یارى کن‏]پس از این دعا ام انمار به دردسرى مبتلا شد که از شدت درد همچون سگان فریاد مى‏زد و در آخر،کارش به جایى رسید که بدو گفتند:باید براى آرام شدن این درد،آهن را داغ کرده بر سرت‏بگذارى و از آن پس خباب پاره آهن داغ مى‏کرد و بر سر او مى‏گذارد.
امیر المؤمنین(ع)در مرگ خباب سخنانى فرموده که از آن سخنان شدت آزار و شکنجه‏هایى را که در اسلام کشیده بخوبى معلوم مى‏گردد،خباب بنا بر مشهور در سال 37 هجرى در کوفه از دنیا رفت و طبق وصیتى که کرده بود بدنش را در خارج شهر کوفه دفن کردند، (9) و در آن هنگام على(ع)در صفین بود و خباب که هنگام رفتن آن حضرت به صفین بیمار بود و به خاطر همان بیمارى نتوانسته بود در جنگ شرکت کند در غیاب آن بزرگوار از دنیا رفت و چون على(ع)مراجعت کرد و از مرگ وى مطلع شد درباره‏اش فرمود:
«یرحم الله خباب بن الارت فقد اسلم راغبا،و هاجر طائعا،و قنع بالکفاف،و رضى عن الله،و عاش مجاهدا» (10)
[خدا رحمت کند خباب بن ارت را که از روى رغبت و میل اسلام آورد و مطیعانه(و سر به فرمان)هجرت کرد و به مقدار کفایت(زندگى)قناعت کرد و از خداوند(در هر حال)خوشنود و راضى بود،و مجاهد زندگى کرد.]
و در نقل ابن اثیر و دیگران است که به دنبال این جملات فرمود:و به بلاى بدنى مبتلا گردید،و خدا پاداش کسى را که کار نیک کند تباه نخواهد کرد.
این بود شمه‏اى از آزار و شکنجه افراد تازه مسلمان که از دست مشرکین و کفار مکه دیدند،و ما به عنوان نمونه ذکر کردیم و در تاریخ زندگى بسیارى از مسلمانان صدر اسلام مانند عبد الله بن مسعود و صهیب و دیگران نمونه‏هاى فراوانى از این گونه‏آزارهاى بدنى و زیانهاى مالى که به جرم پیروى از حق از سوى مشرکین دیدند در تاریخ به چشم مى‏خورد،و به نوشته اهل تاریخ تدریجا کار به جایى رسید که ابو جهل و جمعى از مردمان قریش دست از کار و زندگى کشیده و جستجو مى‏کردند تا ببینند چه کسى به دین اسلام درآمده و چون مطلع مى‏شدند که شخصى تازه مسلمان شده به نزدش مى‏رفتند،اگر شخص محترم و قبیله‏دارى بود و از ترس قوم و قبیله‏اش نمى‏توانستند او را به قتل رسانده یا بیازارند،زبان به ملامت وى گشوده سرزنشش مى‏کردند مثل آنکه مى‏گفتند:آیا دین پدرت را که بهتر از این دین و آیین بود رها ساخته‏اى !از این پس ما تو را نزد مردم به بى خردى و نادانى معرفى خواهیم کرد و قدر و شوکتت را بى ارزش خواهیم ساخت.و اگر مرد تاجر و پیشه‏ورى بود او را تهدید به کسادى بازار و نخریدن جنس و ورشکستگى و امثال اینها مى‏کردند،و اگر از مردمان فقیر و مهاجران و بردگان بودند به انواع آزارها دچار مى‏ساختند،تا آنجا که گاهى دست از دین برمى‏داشتند.
از سعید بن جبیر نقل شده که گوید:به ابن عباس گفتم:براستى کار زجر و شکنجه مشرکین نسبت به اصحاب رسول خدا(ص)بدان حد بود که ناچار مى‏شدند از دین خود دست بردارند؟پاسخ داد :آرى به خدا سوگند گاهى آنها را چنان آزار و شکنجه مى‏دادند و گرسنه و تشنه نگاه مى‏داشتند که قادر نبودند سرپا بایستند و ناچار مى‏شدند براى رهایى خود هر چه را مشرکین مى‏خواستند بر زبان جارى سازند،که اگر به آنها مى‏گفتند:مگر لات و عزى خداى شما نیستند؟مى‏گفتند :چرا.و حتى گاهى اتفاق مى‏افتاد که حیواناتى چون«جعل»(سرگین غلطان)و یا حشرات دیگرى را که روى زمین راه مى‏رفتند به آنها نشان داده مى‏گفتند:مگر این خداى تو نیست؟جواب مى‏دادند :چرا!.

- پینوشتها -

8.[«آیا دیدى آن کس را که به آیات ما کافر شد و گفت:مال و فرزند بسیارى به من خواهند داد،مگر از غیب خبر یافته یا از خداى رحمان پیمانى گرفته،هرگز چنین نخواهد بود ما آنچه را گوید ثبت خواهیم کرد و عذاب او را افزون مى‏کنیم،و آنچه را گوید بدو مى‏دهیم ولى نزد ما بتنهایى خواهد آمد]سوره مریم،آیه .77
9.گویند:خباب نخستین کسى بود که جنازه‏اش را در خارج شهر کوفه دفن کردند،و تا به آن روز هر یک از مسلمانان در کوفه از دنیا مى‏رفت در خانه خود یا در کنار کوچه بدنش را دفن مى‏کردند،و پس از آنکه خباب از دنیا رفت و طبق وصیتى که کرده بود بدنش را در خارج شهر دفن کردند مسلمانان دیگر نیز از او پیروى کرده و بدن مردگان را در خارج شهر دفن کردند.
10.نهج البلاغه،فیض،ص 1098.و به دنبال آن فرمود:«طوبى لمن ذکر المعاد و عمل للحساب و قنع بالکفاف،و رضى عن الله»[خوشا به حال کسى که در یاد معاد(و روز جزا)باشد و براى حساب کار کند و به اندازه کفایت قانع باشد و از خداى(خود)راضى و خوشنود باشد.]

نوشتن دیدگاه