111 «قالُوا أَ نُوْمِنُ لَکَ وَ اتَّبَعَکَ الاَْرْذَلُونَ»
 
ترجمه :
گفتند: آيا ما به تو ايمان بياوريم و حال آنكه يك دسته فقرا و اراذل را دنبال خود انداخته‌اى؟[1]  ما با اين شأن و مقام و بزرگى كه داريم بياييم با اين‌ها هم مجلس شويم.

تفسير :
[فقرا معمولاً دين‌دارتر از اغنيا هستند]
نظر به اينكه كسانى كه ايمان آوردند فقرا بودند، لكن اعيان و اغنيا و ثروتمندان به واسطه كبر و نخوت زير بار نرفتند و گفتند ما با اين فقرا و اين لباس‌هاى مندرس نشست و برخاست نمى‌كنيم، چنانچه در تمام ادوار هميشه فقرا پيش قدم بودند. امروز هم مشاهده مى‌كنيد در مجالس دينى، در مساجد و مجالس سوگوارى و محال وعظ و خطابه و مدارس علوم دينى نوعاً فقرا و متوسطين هستند و اعيان و اشراف و اغنيا در ميان آن‌ها بسيار كم است و نوعاً در اين نوع مجالس حاضر نمى‌شوند. بلى در سينماها و تفريح‌گاه‌ها و جشن‌ها و اعراس[2]  و مجالس لهو و لعب و فسق و فجور نوعاً اغنيا و اعيان هستند و هميشه ترويج دين به دست فقرا بوده. ببينيد در جنگ بدر و حنين و اُحد و احزاب فقرا بودند. بسا بيش از شش اسب يا شمشير نداشتند. به اندازه‌اى كه پيغمبر مى‌فرمايد :
«الفَقْرُ فَخْرِي»[3] .
 [عذرخواهى خداوند از فقرا در روز قيامت]
و خداوند در قيامت از فقرا عذرخواهى مى‌كند به اينكه من [در] دنيا به شما مال ندادم، نه براى بى‌اعتنايى به شما بوده، بلكه قابل شما نبود و فعلاً در عوض ببينيد چه اندازه به شما نعمت مى‌دهم[4] .
          
[اقسام فقرا]
و مخفى نماند كه فقرا دو دسته‌اند: يك دسته كه عفت مى‌ورزند و اظهار نمى‌كنند. اين فقر ممدوح است كه مى‌فرمايد: (لِلْفُقَراءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِى سَبِيلِ اللهِ لا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْباً فِى الاَْرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِياءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيماهُمْ لا يَسْئَلُونَ النّاسَ إِلْحافاً)[5]  و دسته ديگر اهل سؤال و كلّاش، كه فقر مذموم است :   
«الفَقْرُ سَوَادُ الوَجْهِ فِي الدَارَينِ»[6] .
  كه چه بسيار سؤال آن‌ها حرام است و كسب حرام و اشتغال ذمه. بلى اگر واقعاً از بيچارگى و اضطرار باشد مانعى ندارد.

__________________________________________________________________________________

[1] .  ترجمه ديگر: گفتند: آيا به تو ايمان بياوريم وحال آنكه فرومايگان از تو پيروى كرده‌اند؟
[2] .  اعراس (جمع عُرس): جشن‌هاى عروسى.
[3] .  فقر افتخار من است. تفسير ابن عربى: ج2، ص412؛ عدّة الداعى: ص113؛ عوالى اللالى :ج1، ص39، ح38 و بحار الأنوار: ج69، ص30، ضمن ح26.
[4] .  حديثى از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده كه فرمود: «إِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ يَلْتَفِتُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلى فُقَرَاءِ الْمُوْمِنِينَ شَبِيهاً بِالْمُعْتَذِرِ إِلَيْهِمْ فَيَقُولُ: وَعِزَّتِي وَجَلالِي مَا أَفْقَرْتُكُمْ فِي الدُّنْيَا مِنْ هَوَانٍ بِكُمْ عَلَيّ َوَ لَتَرَوُنَّ مَا أَصْنَعُ بِكُمُ الْيَوْمَ، فَمَنْ زَوَّدَ أَحَداً مِنْكُمْ فِي دَارِ الدُّنْيَا مَعْرُوفاً فَخُذُوا بِيَدِهِ فَأَدْخِلُوهُ الْجَنَّة ...؛به راستى خداوند عزوجل در روز قيامت به فقراى مؤمنين مى‌فرمايد شبيه حالت عذرخواهى از آنان: به عزت وجلالم سوگند من براى خوار داشتن شما در دنيا ندارتان نكردم وهرآينه امروز خواهيد ديد كه با شما چه مى‌كنم، هر كه در دار دنيا احسانى به شما كرده است دست او را بگيريد و او را به بهشت بريد.... [در ادامه حديث، امام(علیه السّلام) ] فرمود كه يكى از آن‌ها گويد: پروردگارا، دنيا خواهان در دنيا برخود رقابت‌ها وخوشى‌ها كردند،وزنان را نكاح كردند وجامه‌هاى نرم پوشيدند وخوراك‌ها خوردند وبه كاخ‌ها نشستند ومركب‌هاى مشهور را سوار شدند، به من هم بده مانند آنچه به آن‌ها دادى. خداى تبارك وتعالى مى‌فرمايد: براى تو وهر يك از شما بنده‌ها است هر آنچه به همه اهل دنيا دادم ازروزى كه دنيا بوده تا روزى كه به پايان رسيده هفتاد برابر آن». ر. ك: كافى: ج2، ص261،ح9؛ الجواهر السنيّة: ص341؛ بحار الأنوار: ج7، ص200، ح76 و جامع السعادات: ج2، ص66.
[5] .  اين صدقات براى آن دسته از نيازمندانى است كه در راه خدا فرومانده‌اند، و نمى‌توانند براى تأمين هزينه زندگى در زمين سفر كنند. از شدّت خويشتن‌دارى، فرد بى‌اطّلاع، آنان را توانگر مى‌پندارد. آن‌ها را از سيمايشان مى‌شناسى. با اصرار، چيزى از مردم نمى‌خواهند. سوره بقره: آيه 273.
[6] .  فقر روسياهى در دنيا و آخرت است. تفسير ابن عربى: ج2، ص411؛ عوالى اللالى: ج1،ص40، ح41؛ بحار الأنوار: ج69، ص30 و كشف الخفاء «العجلونى»: ج2، ص87،ح1837.

نوشتن دیدگاه