پاسخ به نيكى هاى ديگران ، خصلت نيك مردان است . آنها بر اساس تربيت قرآنى ، هر هديه و خدمتى را با چيزى بزرگتر از آن پاسخ مى دهند. اساسا از انسان هاى بزرگ ، جز اين هم نمى توان انتظار داشت و پيامبر گرامى اسلام كه اشرف مخلوقات است ، در اين ميان ، سرآمدترين آنهاست .
حليمه سعديه ، مادر رضاعى پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) از طايفه بنى سعد، تيره اى از قبيله هوازن بود. اين طايفه در جنگ جزو سپاه شرك بودند و افراد بسيارى از آنها به اسارت سپاه اسلام درآمده بودند. از جمله خواهران رضاعى ، عمه ها و خاله هاى رضاعى پيامبر و خدمت كاران دوران كودكى آن حضرت در ميان اسيران بودند.
يكى از صفات برجسته پيامبر آن بود كه خدمات افراد را هر چند كوچك بوده و ده ها سال از آن گذشته باشد، ناديده نمى گرفت . در ميان مسلمانان ، چهارده تن از طايفه بنى سعد مسلمان شده بودند و در ميانشان زهير بن صرد و عموى رضاعى پيامبر حضور داشتند. اين دو نفر از حضرت آزادى اسيران بنى سعد را درخواست كردند و يادآور شدند كه آنها از خاندان حليمه سعديه (مادر رضاعى شما) هستند.
پيامبر فرمود: من سهميه خود و فرزندان عبدالمطلب را حاضرم ببخشم ، ولى سهميه ديگر مسلمانان از مهاجر و انصار به خودشان مربوط است و بايد آنها تصميم بگيرند. پس از آنكه من نماز ظهر را خواندم ، شما در ميان مردم برخيزيد و از آنها تقاضا كنيد كه سهم خود را ببخشند. طايفه بنى سعد بنابر راهنمايى پيامبر، پس از نماز ظهر، از مردم تقاضاى بخشودگى سهم خود را كردند. آنها به پيروى از پيامبر حاضر شدند كه سهم خود را ببخشند. تنها چند نفر مانند حابس و عينيه سهميه خود را نبخشيدند. پيامبر، اسيران آنها را در برابر هر يك ، با شش اسير ديگر عوض كرد و در نتيجه ، همه اسيران هوازن جز يك پيرزن كه عينيه از بخشيدن او خوددارى ورزيد، آزاد شدند(677).
اين كار نشان دهنده اوج وفادارى پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) به خدمات حليمه سعديه و خواهران و برادران رضاعى خود بود. نكته جالب توجه اينكه يكى از افرادى كه در ميان اسيران جنگى وجود داشت ، شيماء، خواهر رضاعى پيامبر بود. وقتى وى به حضور رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) رسيد و عرض كرد من خواهر رضاعى تو (دختر حليمه سعديه ) هستم كه اسير شده ام ، پيامبر عباى خود را روى زمين پهن كرد و او را روى آن نشاند. پس با احترام خاص به او نگريست و با محبت سرشارى از او احوالپرسى كرد و فرمود: من وقتى كه كودك بودم ، تو از من نگهدارى كردى و مدتى كه مادرت به من شير داد، با هم بوديم . اينك اگر مى خواهى ، نزد ما بمان كه با كمال احترام شما را حفظ مى كنيم و اگر مى خواهى ، به سوى قومت برگرد(678). شيماء با تشكر از محبت هاى پيامبر، درخواست آزادى اسيران طايفه خود را مطرح و بازگشت به وطن را انتخاب كرد.
رسول الله (صلى الله عليه و آله ) در حق خواهر رضاعى خود احترام فراوان كرد و در مورد سهم مسلمانان نيز كارى كرد كه آنها با خشنودى و رضايت خاطر، سهمشان را بخشيدند. اين بخشش بزرگوارانه ، موجب برانگيختن انگيزه هاى انسانى آنها گشت و فطرت خفته آنها را بيدار كرد، به گونه اى كه همگى از صميم دل مسلمان شدند و راه گشاى اسلام آوردن تيره هاى ديگرى از قبيله هوازن گرديدند.
روزى هيئتى از طرف نجاشى ، پادشاه حبشه بر پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) وارد شد. آن حضرت بلند شد و از آنان پذيرايى كرد. اصحاب عرض ‍ كردند كه يا رسول الله (صلى الله عليه و آله ) شما بفرماييد، ما از آنان پذيرايى مى كنيم . پيامبر فرمود: اين جماعت به اصحاب ما در حبشه احترام گذاشته اند و من دوست دارم كه محبت آنان را تلافى كنم (679).
پيامبر خواست در چاهى غسل كند. حذيفه كه همراه حضرت بود، پيراهنى را جلوى او گرفت تا پوشيده باشد. بعد از پيامبر، حذيفه خواست غسل كند. حضرت نيز مانند حذيفه پيراهن را جلوى او گرفت . حذيفه نپذيرفت و گفت : اى پيامبر خدا، پدر و مادرم فداى شما باد، اين كار را نكنيد. پيامبر اصرار كرد و تا پايان غسل ، پيراهن را جلو حذيفه گرفت و فرمود: از دو نفرى كه با يكديگر همراهند، هر كدامشان كه با رفيقش مهربان تر باشد، نزد خداوند محبوب تر است (680).

- پینوشتها -

677- سيره ابن هشام ، ج 2، ص 49.
678- كامل ابن اثير، ج 2، ص 266.
679- سفينه البحار، ج 1، ص 417.
680- همان ، ص 416.

نوشتن دیدگاه