86  «فَرَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً قالَ يا قَوْمِ أَ لَمْ يَعِدْكُمْ رَبُّكُمْ وَعْداً حَسَناً أَ فَطالَ عَلَيْكُمُ الْعَهْدُ أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ يَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَخْلَفْتُمْ مَوْعِدِى»
 
ترجمه  :
86. پس موقعى كه موسى الواح تورات را در ميقات گرفت و بر بنى اسرائيل رجوع كرده و اين وضع آن‌ها را مشاهده كرد، بسيار غضبناك شد و تأسف خورد و گفت: اى قوم من، آيا وعده نداده بود شما را پروردگار شما وعده نيك، آيا پس از اين وعده طول كشيده بود عهدى كه قرار داد يا آنكه اراده كرديد اينكه به شما متوجه شود غضبى از پروردگار شما؟ پس مخالفت كرديد وعده مرا كه داده بودم.
 
تفسير :
[غضب موسى  (علیه السلام) وتطبيق آن با غضب حضرت فاطمه  (سلام الله علیها) ]
(فَرَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً) به اندازه[اى] غضب كرد كه مى‌فرمايد در سوره اعراف: (وَ لَمّا رَجَعَ مُوسى إِلى قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً قالَ بِئْسَما خَلَفْتُمُونِى مِنْ بَعْدِى أَ عَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ وَ أَلْقَى الاَْلْواحَ وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِى وَ كادُوا يَقْتُلُونَنِى فَلا تُشْمِتْ بِىَ الاَْعْداءَ وَ لا تَجْعَلْنِى مَعَ الْقَوْمِ الظّالِمِينَ)  (1) كه شرحش گذشت (2) . و چه اندازه مشابه است با كلام منسوب به صديقه طاهره كه به پدر بزرگوارش عرض كرد :
«أبَتَاه، هَذَا السّامِريُّ وَ عِجْلُهُ تَبَعاً وَ مَالَ النّاسُ عَنْ هارونَ» (3) .
   (قالَ يا قَوْمِ أَ لَمْ يَعِدْكُمْ رَبُّكُمْ وَعْداً حَسَناً)، بعضى گفتند: وعده حَسَن آوردن تورات بود (4) ، و بعضى گفتند: نجات از فرعونيان (5) ، و بعضى گفتند :
سعادت دنيا و آخرت و مغفرت از ذنوب (6)  وعده‌هاى الهى تماماً حَسَن است.
لكن به قرينه جمله بعد.
(أَ فَطالَ عَلَيْكُمُ الْعَهْدُ) همان احتمال اول اقرب است، زيرا مدت ده روز بيشتر طول نكشيده بود، چون ابتدا فرموده بود سى شب، خداوند وعده فرموده بروم در ميقات پس از انقضاى سى شب وحى رسيد، ده شب اضافه كند و در اين ده شب چون بنى اسرائيل ديدند كه حضرتش نيامد، سامرى فرصت را غنيمت شمرد و دستگاه عِجل را فراهم كرد.
(أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ يَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّكُمْ)، گذشت كه «غضبِ» پروردگار عذاب اوست، نه آنكه حالت او تغيير كند، چنانچه محبّت او هم تفضّلات او است. تغيير در ساحت قدسش روا نيست و محل حوادث واقع نمى‌شود.
(فَأَخْلَفْتُمْ مَوْعِدِى)، بعضى نظر به اينكه اين آيه را مربوط به آيه قبل دانستند، اين جمله را تفسير كردند به مخالفت بنى اسرائيل در رفتن به ميقات، و لكن هيچ گونه مناسبت ندارد، زيرا غضب موسى براى اين نبوده، بلكه براى قضيّه سامرى بوده، چنانچه گذشت. پس خُلف وعده بنى اسرائيل اين بود كه موسى هارون را خليفه خود قرار داده بود و بر بنى اسرائيل واجب فرمود اطاعت هارون را و متابعت او را و بنى اسرائيل مخالفت كردند. حتّى اراده قتل او را كردند، بلكه آيه بعد هم شاهدى قوى است بر اين تفسير.

__________________________________________________________

  1.  و زمانى كه موسى از مناجات به سوى قوم خود برگشت با حال غضب و تأسف، به آن‌هافرمود: در نبودن من بدعملى انجام داديد آيا پيش از آنكه دستور الهى بيايد عجله كرديد والواح تورات را انداخت و سرِ برادرش هارون را گرفت و رو به خود كشيد هارون گفت اىپسر مادر، اين قوم مرا تضعيف كردند و نزديك بود مرا بكشند پس مرا مورد شماتتدشمن‌ها قرار نده و مرا در مؤاخذه كردن با گروه ظالمان همراه نكن. سوره اعراف :آيه 150.
  2.  ر. ك : همين تفسير: ج8، ص277 ـ 282، ذيل تفسير آيه 150 سوره اعراف.
  3.  اى پدر، اين سامرى و گوساله‌اش پيروى شدند و مردم از هارون [=على  (علیه السلام)] رخبرتابيدند. مجمع النورين: ص83 و بيت الاحزان (شيخ عباس قمى): ص129. اين عبارتپاره‌اى از قصيده شيخ صالح كوّاز حلّى است كه در رثاى حضرت فاطمه 3 سروده استو تلميحى از گله‌هاى آن حضرت در اواخر عمر مباركشان است.
  4.  تفسير التبيان: ج7، ص198 و جوامع الجامع: ج2، ص495.
  5.  تفسير التبيان: ج7، ص197 و مجمع البيان: ج7، ص39.
  6.  تفسير الطبرى: ج8، ص443 و تفسير التبيان: ج7، ص198.

نوشتن دیدگاه