85  «قالَ فَإِنّا قَدْ فَتَنّا قَوْمَکَ مِنْ بَعْدِکَ وَ أَضَلَّهُمُ السّامِرِىُّ»
 
ترجمه  :
85. فرمود خداوند تبارك و تعالى به موسى: پس به درستى كه ما به تحقيق امتحان كرديم قوم تو را از بعد از تو و گمراه كرد آن‌ها را سامرى ملعون.
 
تفسير :
[انواع امتحانات الهى وبيان يكى از انحرافات بنى اسرائيل]
اين آيه مربوط به آيه قبل نيست و مُواعده مذكوره، بلكه مربوط است به آيه شريفه: (وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَ قالَ مُوسى لاَِخِيهِ هارُونَ اخْلُفْنِى فِى قَوْمِى وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ) (1) ، زيرا در مُواعده سابقه حضرت موسى با قوم مُواعده شده بود كه مى‌فرمايد: (وَ واعَدْناكُمْ جانِبَ الطُّورِ الاَْيْمَنَ) و قضيه سامرى در مُواعده موسى تنها بود چهل شب، چون ابتداى سى شبِ مُواعده شده بود و حضرت موسى به قوم فرموده بود و خداوند براى امتحان بنى اسرائيل ده شب اضافه فرمود و در اين ده شب قضيه سامرى اتفاق افتاد، لذا (قالَ فَإِنّا قَدْ فَتَنّا قَوْمَکَ مِنْ بَعْدِکَ)، يعنى بعد از آمدن تو در ميقات براى اخذ الواح تورات. و امتحانات الهى بسيار است و تمام بندگان خود را امتحان مى‌كند، چنانچه مى‌فرمايد: (أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ * وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ) (2) . و امتحانات الهى نه براى اين است كه امرى بر او مخفى باشد و به امتحان كشف شود، بلكه براى خودِ مُمْتَحَن به فتح است كه درجه ايمان او بر خود او كشف شود و امتحانات الهى بسيار است. يكى را به غِنا امتحان مى‌كند، يكى را به فقر. يكى به عزّت، ديگرى به ذلّت. يكى به صحت، ديگرى به مرض و بنى اسرائيل در جميع اعصار، معرفت آن‌ها در حق خداوند بسيار ناقص بود، برداريد اين تورات رايج را مطالعه كنيد در قضيه حضرت آدم و نوح و لوط و عُزَير اين‌ها كه خدا را جسم مى‌دانند و العياذ بالله نسبت جهل و عجز به او مى‌دهند و توليد و تولّد و شرك و ساير كفريّات و شرح آن‌ها را حقير در كلم الطيّب داده‌ام مراجعه كنيد (3) .
(وَ أَضَلَّهُمُ السّامِرِىُّ) كه شرحش در چند آيه بعد مى‌آيد و از رسول محترم مروى است كه فرمود: آنچه در اُمم سابقه واقع شده در اين امّت واقع مى‌شود (4)  سامرى اين امّت دومى و گوساله اولى (5) .

__________________________________________________________

  1.  و ما با موسى، سى شب وعده كرديم و تمام كرديم آن را به ده شب. پس موسى تمام نمودميقات پروردگار خود را چهل شب و موسى به برادرش هارون فرمود جانشين من باش درقوم من و اصلاح كن و راه اهل فساد را متابعت نكن. سوره اعراف: آيه 142.
  2.  آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم، رها مى‌شوند وآزمايش نمى‌شوند؟ و بهيقين، كسانى را كه پيش از اينان بودند آزموديم، تا خدا آنان را كه راست گفته‌اند، معلومدارد و دروغگويان را هم معلوم كند. سوره عنكبوت: آيات 2ـ3.
  3.  الكلم الطيب: ج1، ص178 ـ 179.
  4.  ر. ك : كمال الدين: ج2، ب54، ص 576؛ إعلام الورى: ص476؛ كشف الغمّة: ج2،ص545؛ بحار الأنوار: ج53، ب29، ص59، ح45؛ المعجم الكبير: ج17، ص13، ح3؛المستدرك (حاكم): ج1، ص129، سنن ترمذى: ج4، ص135، ح2779؛ شرح نهج البلاغة :ج9، ص286 و الدر المنثور: ج2، ص62.
  5.  يعنى خليفه دوم به سان سامرى، گوساله‌اى چون خليفه اول را عَلَم كرد و مردم را بهاطاعت و پرستش او واداشت. از اين رو، به حضرت على  7 مشرك شدند و در نتيجه، بهخداوند و خليفه بر حقش شرك ورزيدند.

نوشتن دیدگاه