آثار پرارزش او در رشته هاى مختلفى همچون حديث ، اعتقادات ، دعا و زيارات ، تاريخ ، رجال ، ادبيات و اخلاق همگى بر مقام شامخ علمى ، اطلاع وسيع ، تلاش و كوشش مداوم و بهره گيرى از فيوضات و بركات الاهى دلالت دارد. محدث قمى آثارش را به عربى و فارسى مى نوشت و اغلب آنها را با استفاده از كتابخانه آستان قدس رضوى و كتابخانه مرحوم محدث نورى (12) اعلى الله مقامه - كه هر دو محتوى تعداد زيادى از ذخائر و نفائس و كتب خطى بود - تصنيف و تاءليف نمود و با قلم شيرين و همه فهم و روانش آثار پرارج و ارزشمندى تحويل داد.
فهرست آثار پربركت او از اين قرار است :
1- الآيات البينات فى اءخبار اءمير المؤمنين عليه السلام عن الملاحم و الغائبات :
( اين كتاب در زمان مرحوم مؤلف مفقود شده است .)
2- الاءنوار البهية فى تواريخ الحجج الالهية : در يك جلد و به عربى است و در سال 1344 با مقدمه استاد محمد كاظم خراسانى شانه چى در مشهد مقدس به چاپ رسده است . اين كتاب به نام (( زندگانى رهبران اسلام )) توسط آقاى سيد محمد صحفى به فارسى ترجمه و به وسيله كتابفروشى اسلاميه منتشر شده است .
3- الباقيات الصالحات :
در حاشيه مفاتيح الجنان به چاپ رسيده و اخيرا به طور مستقل در بيروت نيز انتشار يافته است .
4- بيت الاحزان فى مصائب سيدة النسوان عليها السلام :
به عربى نوشته شده و در سال 1379 در ايران به چاپ رسيده و توسط آقاى محمد باقر محبوب القلوب و آقاى سيد محمود زرندى و آقاى محمد محمدى اشتهاردى ، سه بار به فارسى ترجمه گرديده است .
5- تتمة المنتهى فى وقايع اءيام الخلفاء:
به زبان فارسى و در حقيقت مجلد سوم منتهى الآمال است .
6- تتميم (( تحية الزائر )) :
اثر محدث نورى رضوان الله عليه .
7- تحفة الاحباب فى نوادر آثار الاصحاب :
در شرح حال صحابه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله و اصحاب ائمه عليهم السلام توسط دارالكتب الاسلاميه به چاپ رسيده است .
8- تحفه طوسيه و نفحه قدسيه يا رساله مشهدنامه :
فارسى و مختصر شرح بناء حرم رضوى و ذكر ابنيه و اماكن وابسته به آن همراه با زيارات مهم و معتبر.
9- ترجمه اعتقادات علامه مجلسى :
در شماره 5 كيهان انديشه ( فروردين و ارديبهشت 1365 ش ) به كوشش رضا استادى چاپ شده است .
10- ترجمه (( جمال الاسبوع بكمال العمل المشروع )) :
به فارسى و در حاشيه (( جمال الاسبوع )) سيد ابن طاووس .
11- ترجمه مسلك دوم (( ملهوف )) .
12- ترجمه (( مصباح المتهجد )) :
به فارسى و در حاشيه (( مصباح المتهجد )) شيخ طوسى .
13- تعريب (( تحفة الزائر )) :
( دو اثر اخير از علامه محمد باقر مجلسى است ).
14- تعريب (( زاد المعاد )) .
15- چهل حديث :
به فارسى و چندين بار به چاپ رسيده است .
16- حكمة بالغة و ماءة كلمة جامعة :
شرح فارسى صد كلمه از كلمات امير مؤمنان عليه السلام در سالهاى 1331 و 1353 چاپ شده است .
17- خير الوسائل الى تحصيل مطالب الوسائل يا فهرست مطالب الوسائل :
شبيه (( سفينة البحار )) است بر روى (( وسائل الشيعه )) و در 1334 ق در مشهد به انجام رسيده است .
18- الدر النظيم فى لغات القرآن العظيم : تاءليف سال 1321 در نجف اشرف .
19- الدرة اليتيمة فى تتمات الدرة الثمينة : شرح (( نصاب الصبيان )) است و تتميم شرح نصاب فاضل يزدى است .
20- دوازده ادعيه ماءثوره : به همراه (( چهل حديث )) مكررا چاپ شده است .
21- ذخيرة الابرار فى منتخب (( اءنيس التجار )) : به فارسى . انيس التجار از ملا مهدى نراقى است .
22- ذخيرة العقبى فى مثالب اءعداء الزهراء عليها السلام .
23- رساله اخلاقيه .
24- رساله دستور العمل : اعمال سال به فارسى .
25- رساله اى در احوال فضل بن شاذان و بكير و احمد بن اسحاق قمى . (13)
26- رساله اى در گناهان كبيره و صغيره : فارسى و در پايان (( الغاية القصوى )) به چاپ رسيده است .
27- سبيل الرشاد: در اصول دين با چاپ سنگى در ايران در سال 1330 چاپ شده است .
28- سفينة بحار الاءنوار و مدينة الحكم و الآثار: در دو مجلد و به منزله فهرست موضوعى و مختصر مجلدات بحار است . به زبان عربى نوشته شده و تاءليف آن سالهاى سال طول كشيده است و به واقع سفينه اى است كه بحار علامه مجلسى به وسيله آن پيموده شده و نه تنها كتاب حديث ، كه كتاب لغت ، كتاب رجال و... است . چاپ اول آن در نجف اشرف به سال 1355 بود و در ايران به سال 1368 افست شد. اين كتاب از باارزشترين و مشهورترين آثار محدث قمى است .
29- شرح اربعين حديث .
30- شرح صحيفه سجاديه .
31- شرح كلمات قصار حضرت امير عليه السلام : به ترتيب حروف الفبا و عربى است .
32- شرح وجيزه شيخ بهائى : وجيزه ، كوتاهترين كتاب در علم درايت است .
33- صحائف النور فى عمل الايام و السنة و الشهور.
34- ضيافة الاخوان .
35- علم اليقين : مختصر (( حق اليقين )) علامه مجلسى است .
36- الغاية القصوى : ترجمه (( العروة الوثقى )) به فارسى است . از كتاب طهارت تا احكام اموات و از كتاب صلاة تا مبحث ستر و ساتر. در 1339 در بغداد و 1336 در تبريز و 1339 در نجف به چاپ رسيده است .
37- غاية المرام فى تلخيص (( دارالسلام )) .
38- غاية المنى فى ذكر المعروفين بالالقاب و الكنى .
39- الفصل و الوصل : استدراك (( بداية الهداية )) شيخ حر عاملى .
40- الفصول العليه فى المناقب المرتضويه : به فارسى چاپ 1332 ايران و 1365.
41- الفوائد الرجبية فيما يتعلق بالشهور العربيه : در سال 1315 در ايران به چاپ رسيده و اولين كتاب آن مرحوم است . آن را قبل از بيست سالگى نوشته است .
42- الفوائد الرضويه فى اءحوال علماء المذهب الجعفريه : زندگى نامه گروه بسيارى از علماى اماميه است در دوران اقامت در مشهد و با بهره گيرى از كتابخانه آستان قدس رضوى تاءليف شده و در سال 1327 در تهران به چاپ رسيده است .
43- الفوائد الطوسيه .
44- فيض العلام فى عمل الشهور و وقايع الايام : چاپ دوم آن در 1365 در ايران انجام شده است . كتابى است در اعمال ايام و ليالى دوازده ماه سال ، مشتمل بر جميع آنچه در كتب مصابيح و اقبال است به نحو اجمال و هم متضمن وقايع ايام .
45- فيض القدير فيما يتعلق بحديث الغدير: مختصر مجلدات غدير (( عبقات الاءنوار )) ميرحامد حسين نيشابورى هندى اعلى الله مقامه است كه در سال 1365 به چاپ رسيده است .
46- قرة الباصرة فى تاريخ الحجج الطاهره : به فارسى . چاپ سال 1365 در ايران .
47- كتاب طبقات خلفا و اصحاب ائمه و علما و شعرا.
48- كتاب كشكول .
49- كحل البصر فى سيرة سيد البشر صلى الله عليه و آله : در سال 1337 در قم و در 1404 در بيروت به چاپ رسيده است . اكنون كتاب حاضر ترجمه همين كتاب است كه به همراه ترجمه (( مختصر الشمايل المحمديه )) با تحقيق و تصحيح و ويراستارى كامل آن به زيور طبع آراسته شده و مرهون تتبع و تحقيق مداوم صديق ارجمند و پژوهشگر فرهيخته ام جناب آقاى سيد على رضوى است كه جاى تشكر و قدردانى فراوان دارد. اميد آنكه ، مشمول الطاف و عنايات صاحب اثر: جد بزرگوار و كريمش حضرت ختمى مرتبت صلى الله عليه و آله قرار گيرد.
50- كلمات لطيفه : در سال 1329 با (( نزهة النواظر )) و در سال 1365 مستقل چاپ شده است .
51- الكنى و الالقاب : در سه جلد ، در صيدا و نجف و تهران به چاپ رسيده است .
52- اللئالى المنثورة فى الاحراز و الاذكار الماءثورة .
53- مختصر الابواب فى السنن و الآداب : به فارسى و مختصر (( حلية المتقين )) است .
54- مختصر الشمايل المحمدية : اصل كتاب از محمد بن عيسى ترمذى صاحب (( السنن )) است . تلخيص مرحوم محدث قمى از آن در سال 1365 در ايران چاپ و منتشر شده است . ترجمه آن هم اكنون به همراه ترجمه (( كحل البصر )) تقديم مى گردد.
55- مختصر مجلد يازدهم (( بحارالاءنوار )) .
56- مسلى المصاب بفقد الاعزة و الاحباب . ( اين كتاب در زمان مرحوم مؤلف مفقود شده است .)
57- مفاتيح الجنان : يكى از بهترين حسنات جاريه او كه در بين آثارش بيشترين تيراژ را به خود اختصاص داده و به زبان عربى و اردو نيز ترجمه شده است و از عمومى ترين كتابهاى محدث قمى مى باشد ، همين كتاب (( مفاتيح الجنان )) است .
در جامعه ما كمتر كسى است كه (( مفاتيح )) را نشناسد و از اين كتاب پرارج و ارزشمند بهره نجسته و از محدث قمى به نيكى ياد نكرده باشد. و براستى كه مفاتيح او: (( كليد فتح ابواب الجنان و جنة الواقيه عذاب نيران است . مصباح متهجدين و مقباس عابدين است ، بلد الامين مسافران اعتاب مقدسه و هدية الزائرين و مجاوران بقاع متبركه است ، زاد المعادى است كامل و مهج الدعواتى است براى فلاح . )) (14) و از چنين كتابى نيز - كه مؤلفش : محدث قمى رضوان الله عليه و محتوايش : مفاهيم و جملاتى كه خداوند بى نياز بدانها حمد و ستوده مى گردد و ثوابش : به ساحت مقدس حضرت صديقه كبرى فاطمه زهرا سلام الله عليها هديه شود - جز اين انتظارى نمى توان داشت كه اين چنين پربركت و قابل استفاده باشد.
58- مقاليد الفلاح فى عمل اليوم و الليلة .
59- المقامات العلية فى مراتب السعادة الانسانية : مختصر (( معراج السعادة )) ملا احمد نراقى است .
60- مقلاد النجاح فى موجبات الفوز و الفلاح : اين كتاب مختصر (( مقاليد الفلاح )) است .
61- منازل الاخرة و مطالب الفاخرة فى احوال البرزخ و مواقف القيامة : به فارسى .
62- منتهى الآمال فى ذكر مصائب النبى و الآل عليهم السلام : در دو جلد و به فارسى است . در ايران چندين بار به چاپ رسيده است .
63- نزهة النواظر: ترجمه (( معدن الجواهر )) شيخ كراجكى .
64- نفثة المصدور فى تجديد احزان يوم العاشور: تتميم كتاب نفس المهموم است .
65- نفس المهموم : در مقتل حضرت امام حسين عليه السلام . در ايران در سالهاى 1342 و 1344 و 1369 ق چاپ سنگى شده و توسط آية الله ميرزا ابوالحسن شعرانى در سال 1374 ق به نام (( دمع السجوم )) ترجمه شده است . ترجمه ديگرى از اين كتاب به نام (( رموز شهادت )) به قلم دانشمند محترم مرحوم ميرزا محمد باقر كمره اى به چاپ رسيده است .
66- نقد الوسائل : چكيده (( وسائل الشيعه )) است .
67- هداية الانام الى وقايع الايام : مختصر (( فيض العلام )) و به فارسى است . در 1351 و 1356 و 1365 و 1367 به چاپ رسيده است .
68- هدية الاحباب فى ذكر المعروفين بالكنى و الالقاب و الانساب : منتخبى از (( غاية المنى )) و (( الفوائد الرضويه )) است .
69- هدية الزائرين و بهجة الناظرين : مشتمل بر زيارات حجج طاهره است و مقامات شريفه و قبور علما كه در آن مشاهد مقدسه مى باشد و اعمال شهور و اعمال اسبوع و اعمال شبانه روز.
وفات او
شب سه شنبه 23 ذى الحجه سال 1359 پس از آنكه نمازهايش را به جا آورد ، نام ائمه عليهم السلام را با احترام و اظهار ادب و ارادت فراوان تكرار مى نمود. تا آنكه نيمه هاى شب روح پرفتوحش به سوى ملكوت پرواز نمود.
در ماده تاريخ وفات او شيخ محمد سماوى چنين سروده است :
و الشيخ عباس الرضى القمى قد جاور النورى بين الجم
الف و التاليف در منتظم فارخوا: (( بفقد عباس ختم )) (15)
سن شريفش در هنگام مرگ شصت و پنج سال بود. مرحوم آية الله سيد ابوالحسن اصفهانى بر جنازه اش نماز گزارد و اين شاگرد خلف در صحن مبارك حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در ايوان سوم از ايوانهاى شرقى باب القبله در كنار استادش مرحوم حاج ميرزا حسين نورى اعلى الله مقامه به خاك سپرده شد. حوزه علميه نجف يكپارچه در مراسم تشييع او همراه با عموم بزرگان و مراجع و عامه مردم از عرب و عجم شركت جسته و با خواندن اين شعر كه در همان روز مرحوم شيخ محمد على اردوبادى سرود:
اصبح الاسلام يبكى و الرشاد لفقيد كان للدين عماد
از عالمى كه مجسمه علم و عمل و تقوا و فضيلت بود ، به شايستگى تجليل نمود. يادش گرامى و رحمت خداوندى شامل حالش باد.
و لا حول و لا قوة الا بالله
و السلام على عباد الله الذين اصطفى
ناشر
- پینوشتها -
12- اين كتابخانه از بزرگترين كتابخانه هاى نجف است . كتابهاى بسيارى در حديث و رجال دارد و تصنيفات ارزنده اى در ديگر علوم . برخى از اصول اربعماءه دانشمندان ما نيز در اين كتابخانه هست كه پيش از محدث نورى كسى آن را كشف نكرده بود.
او ولعى فراوان به جمع آورى كتاب داشت چندانكه در اين مورد داستانها نقل شده ؛ از جمله گويند: روزى در بازار مى گذشت . يكى از اصول اربعمائه را در دست زنى ديد كه مى خواست آن را بفروشد! اتفاقا هيچ پول نداشت . لباسى از لباسهاى خود را در همانجا فروخت و با پول آن كتاب را خريد.
به بركت اين گنجينه ، آثار فراوانى تاءليف كرد كه بيشتر آنها چاپ شده است . ( ترجمه از ماضى النجف و حاضرها، شيخ جعفر آل محبوبة 1: 159 160.)
13- در ابتداى اين رساله آمده است : (( چون اين داعى ، عباس قمى ، در سنه 1340 از ارض اقدس خراسان به عتبات عاليات مشرف گشتم ، در دامغان به زيارت جناب بكير بن اعين مشرف شدم ؛ ديدم قبرش مهجور و متروك است . با خود قرار دادم كه هر گاه از سفر مراجعت كردم ، مختصرى در حال او بنويسم كه مردم مطلع به حال او شوند و به زيارتش مشرف شوند و چون خواستم شروع در آن كنم ، به خاطرم رسيد كه مختصرى نيز از حال جناب فضل بن شاذان كه قبرش نزديك نيشابور است و هم مختصرى از حال جناب احمد بن اسحاق قمى نگاشته شود كه قبرش در پل ذهاب است كه اين دو بزرگوار نيز قبرشان مهجور است . ))
14- از مقدمه مرحوم ميرزا على اكبر نوغانى بر مفاتيح الجنان . به نقل از حاج شيخ عباس قمى مرد تقوا و فضيلت ، ص 102.
15- شادروان ميرزا محمد على انصارى نيز ماده تاريخ وفات آن مرحوم ( 1319 ش ) را در پايان قصيده اى چنين به نظم آورده است :
سرود منطق (( انصارى )) از پى تاريخ : مهين محدث اسلام شد مكين بجنان
