22. شيوه مجلسى در بررسى حديث
روش مجلسى در بررسى حديث، همان شيوه معمول در روش ‏شناسى حديث‏ پژوهى است. اين روش به ترتيب عبارت است از:
1. بررسى سند روايت (سلسله راويان)، نحوه تشكيل سند و ارتباط راويان با يكديگر، شناخت راويان و ميزان اعتمادى كه به نقل آنها مى ‏توان داشت. در نتيجه دستيابى به اين‏كه تا چه حد مى ‏توان از نظر سند، اطمينان داشت كه حديث، روايتگر قول، فعل يا تقرير معصوم است.
2. بررسى متن حديث، گستره شمول چيزى كه حديث از آن سخن مى‏ گويد، بررسى مشكلات احتمالى حديث در لفظ يا معنى و مفهوم، و شرح و توضيح آنها.
3. ارائه احتمالاتى كه در سند يا متن حديث براى درستى (صحت انتساب آن به معصوم) يا نادرستى (غيرممكن بودن ارتباط آن با معصوم) مى‏رود به اين منظور كه حكم نهايى، مبادا به رد چيزى بينجامد كه احتمال صحت آن مى ‏رود يا قبول چيزى كه پذيرش آن از هر حيث با مشكل روبه‏ روست.
در اين بخش، مجلسى با كوشش خود در تبيين، توجيه و برشمارى احتمال هاى گوناگون براى احاديثى كه پذيرش آنها دشوار است، هم آگاهي هاى گسترده و ذهن فعال و پوياى خود را به نمايش گذاشته است و هم توانسته است مجرى خوبى براى اين دستور علمى و عملى ابن سينا باشد كه: هرچه از شگفتيها و عجايب عالم طبيعت شنيدى، آن را در جايگاه امكان بگذار تا آن‏گاه كه برهان قاطع، رأى تو را از آن بگرداند.
در اينجا نبايد از اين حقيقت غافل بود كه برخى از اين احتمالهاى حديث‏ پژوهان پيشين مى‏ توانند از نگاه امروزى ما غلط باشند از آن رو كه ـ به ويژه در بخش علوم طبيعى ـ نه تنها دانش امروز ما بيش از دانش پيشينيان است بلكه گاه يافته‏ هاى ما نادرستى سخن دانشمندان پيشين را به اثبات رسانده است.
با همه توضيحاتى كه در اين بند و بند پيشين آورديم، از نظر علمى و روش ‏شناختى، اين معقول است كه مجلسى در رد حديث احتياط كند و در ميان پذيرش بى ‏دليل و انكار بى‏ دليل، راه اعتدال در پيش گيرد.

نوشتن دیدگاه