19. فارسى ‏نويسى مجلسى
نثر فارسى مجلسى به دو صورت رخ مى‏ نمايد: اول؛ نثر ساده و روان دوران صفوى: اين نثر را مجلسى تقريبا در متن و بدنه همه نوشته‏ هايش محفوظ نگه داشته است. نثرى است يكنواخت، يكدست، روان، ساده، گيرا و شيرين كه خواننده را به دنبال خويش مى‏ كشد.
اين نثر، خالى از فنون ادبى و الفاظ اضافى است و مجلسى اغلب، آن را در ترجمه آيات و روايات به كار مى‏ گيرد.
دوم؛ نثر مكلف و مسجع دوران صفوى: اين نثر را مجلسى در مقدمه و مؤخره آثار خويش به كار مى‏ برد و گاه در لابه‏ لاى آثار، آن‏گاه كه شور عرفان و عشق و احساس و زيبايى، عنان اختيار از وى مى‏ ربايد.
نثرى است آكنده از تشبيه، استعاره، تمثيل، واژه‏ ها و تعابير مترادف و تا حدى برخوردار از آرايه‏ هاى ادبى و سجع و قافيه و اطناب غير ممل و توصيف كه گاه از تخيل‏ آفرينى به شعر پهلو مى‏ زند. با اين حال، نثر مكلف مجلسى روان و خالى از تعقيد است.
در كنار اين ويژگي ها، نبايد از خواننده اهل فضل امروزين توقع داشت كه از نثر مكلف مجلسى ملول نشود، يا از خواننده متوسط امروزين، كه همه واژه‏ ها را در نثر ساده مجلسى دريابد.
هدف مجلسى از فارسى نويسى در يك كلام، انتقال مفاهيم عقيدتى، علمى و دينى به عامه مردمى است كه اولا، امكان يادگيرى زبان عربى ندارند؛ ثانيا چنين تكليفى از آنها خواسته نشده است؛ ثالثا رسالت عالمان دين ارتباط با مردم است و عالِم شدن آنها به بركت اين مردم و به خاطر آنهاست. البته اين عيب در برخى آثار فارسى مجلسى هست كه او گاه مخاطب خود را دست بالا مى‏ گيرد، روايات متناقض را بدون توضيح در پيش روى او مى‏ گذارد يا رواياتى از برخى راويان غيرقابل اعتماد نقل مى‏ كند و تنها نام راوى را مى‏ برد بى‏ آن‏كه به مشكل روايت يا راوى اشاره داشته باشد.
در هر حال، اين فارسى نويسىِ مجلسى بود كه توانست قرنها مردم فارسى زبان را ـ اعم از عالم و غيرعالم ـ به متن و بطن مذهب ببرد و فاصله عالم و عامى را از نظر درك مفاهيم دينى بكاهد.

نوشتن دیدگاه