بسم الله الرحمن الرحيم‏
مؤلف كتاب روضة الشهدا كمال الدين حسين بن على واعظ كاشفى از بزرگان علم دين و اركان مؤلفين و اساتيد ادب و نثرنويسان فارسى است و نظير او را روزگار كمتر به ياد دارد در مائه نهم مى‏زيست و گويند شوهر خواهر ملاعبدالرحمن جامى است.
اصلا از مردم سبزوار است و در اين شهر به وعظ مى‏پرداخت پس از آن چندى به نيشابور و از آن جا به مشهد مقدس رفت و در آن جا نيز به وعظ اشتغال داشت پس از آن به هرات رفت و در عهد سلطنت سلطان حسين ميرزا بايقرا (883 - 911) و در دربار او نهايت اعزاز و احترام ديد. وزير دانش‏پرور او امير على‏شير نوايى او را تشويق بسيار مى‏كرد و به تاليف و تصنيف ترغيب مى‏فرمود چون هم در علوم دينى و انواع آن به حد كمال بود و هم در نويسندگى و ادب از بزرگترين اساتيد فن خويش و كمتر اين دو كمال در كسى مجتمع باشد و آن كه جمع دارد بايد قدر خويش بداند وقت بيهوده از دست ندهد كه مردم از او فائده بسيار برند و اتفاقا امير على‏شير نوايى ارزش او را دانست و قدر او را شناخت.
صبح روز جمعه در دارالسياده سلطانى هرات موعظه مى‏كرد و خطبه نماز جمعه را در مسجد امير على‏شير مى‏خواند.
سه‏شنبه و چهارشنبه در مدرسه سلطانيه هرات وعظ ميكرد و روزهاى پنجشنبه در حظيره سلطان احمد براى ديدار مردم مقيم مى‏ماند و يكشنبه را كارى نمى‏كرد چنان كه در روضات‏الجنات آورده است.
از تتبع فهرست و مضامين كتاب او بر مى‏آيد او با آن كه جامع فنون دينى بوده در ساير علوم زمان خويش هم مهارت داشت و اكثر كتب خود را به فارسى نوشته بلكه به زبان عربى كتابى از او به ياد نداريم:
1 - از جمله كتاب جواهر التفسير است بسيار بزرگ و مفصل در روضات الجنات گويد مقدمات تفسير فوائد بسيار دارد كه در جاى ديگر يافت نمى‏شود و مقاصد بلند و احاديث كمياب و نكات لطيف كه دل اهل دل را به خود مى‏كشاند و مجلد اول آن كه مشتمل بر پنجاه هزار بيت است از جزء پنجم قرآن نگذشته است و اگر به پايان مى‏رسيد سيصدهزار مى‏گشت اما در دست ما بيش از همان جزء اول نيست و ديگرى نوشته است از 890 تا 892 به نوشتن اين جزء مشغول بود والله العالم.
2 - و از جمله كتب او مختصر تفسير جواهر است تا آخر قرآن مشتمل بر بيست‏هزار بيت.
3 - تفسير ديگرى معروف به مواهب العليه كه مشهور و متداول است.
4 - كتاب تفسير سوره يوسف تفسيرى است به زبان عرفا و اصطلاح آنان.
5 - ديگر از كتب وى انوار سهيلى است و آن تصرفى در كليله و دمنه معروف است و پاره حكايات ديگر بر آن افزوده است اگر چه غرضش تسهيل عبارت و كاستن لغات عربى و جمل و امثال غير مأنوس ادبى است ولى اهل سخن دانند و كليله اصلى با همه لغات عربى و عبارات معقد بر انوار سهيلى ترجيح دارد بارى انوار سهيلى را براى مردى به نام امير احمد سهيلى نوشته است.
6 - اخلاق محسنى به نام ابوالمحسن فرزند سلطان حسين ميرزا بايقرا نوشته است به سال 900.
7 - مخزن الانشاء روش نامه‏نگارى است در آن عهد كه هر كس را به چه عنوان ياد كنند و ختم و ابتدا و ساير محاسن نامه چيست.
8 - كتاب در فضيلت صلوات بر رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم.
9 - كتاب در اختيارات نجوم.
10 - كتاب الاربعين در احاديث موعظه.
11 - كتاب شرح الاسماء الله الحسنى.
12 - كتاب در ادعيه و اورادى كه از بزرگان دين روايت شده است.
13 - كتاب در علم حروف.
14 - كتاب اسرار قاسمى در طلسمات و امثال آن.
15 - كتاب السبعه الكاشفيه مشتمل بر هفت رساله در علم نجوم.
16 - كتاب بدايع الافكار فى صنائع الاشعار.
17 - كتاب شرح مثنوى.
18 - كتاب لب مثنوى.
19 - كتاب لب لب آن.
20 - كتاب روضة الشهداء.
و غير از اين‏ها كتب ديگر در غير روضات به او نسبت دادند مانند مرآت‏الصفا فى صفات المصطفى صلى الله عليه و آله و سلم.
تحفة الصلوة.
ما لا بد منه فى المذهب.
رساله علويه.
رساله حاتميه.
ميامن الاكتساب فى قواعد الاحتساب.
رساله در علم اعداد.
رساله فيض النوال فى بيان الزوال.
مواهب زحل.
ميامن مشترى.
قواعد مريخ.
لوامع الشمس.
مباهج الزهرة.
مناهح عطارد.
لوائح قمر:
دور نيست كه اين هفت رساله همان السبعة الكاشفيه باشد كه از روضات نقل كرديم.
كتاب روضة الشهدا از بلايا و مصائب انبيا آغاز كرده تا به حضرت خاتم انبيا عليه‏السلام و پس از آن مصائب اهل بيت و تاريخ وفات آنان آورده است و در اين معانى مبتكر است و بيشتر آن چه در اين السنه و افواه مشهور است از آن كتاب است با اين كه گاهى در تاريخ و پاره مطالب با روايات ديگر اختلاف دارد.
وفات كاشفى به اتفاق مورخين سال 910 بود در هرات اما تاريخ ولادتش در سبزوار معلوم نيست و يقينا از خاندان علم بوده است و از پدر خويش روايت دارد و مدت عمر وى را نيز نمى‏دانيم اما ظاهرا عمر طولانى يافت و هنگام تاليف روضةالشهدا چنان كه خود گويد پير فرتوت بود و نمى‏توانست رايت فصاحت در ميدان بلاغت بر افرازد والله العالم.

نوشتن دیدگاه