در كتاب وقايع الايام، آمده است: شخصى از اميرالمؤ منين عليه السلام درخواست كرد، مكارم اخلاقى رسول خدا را براى او برشمارد. آنحضرت فرمود: تو ابتدا نعمت هاى دنيا را براى من بشمار تا من نيز اخلاق محسنه آن حضرت براى تو بشمارم. او عرض كرد: چگونه ممكن است نعمت هاى دنيا را شمرد؟ زيرا خداوند فرموده است (و ان تعدوا نعمة الله لاتحصوها) (1) اگر نعمت هاى الهى را بخواهيد بشماريد نمى توانيد آنها را به پايان برسانيد.
حضرت در پاسخ فرمود: خداوند تمام نعمتهاى دنيا را قليل و كم دانسته و مى فرمايد:
(قل متاع الدنيا قليل) (2) بگو اى رسول گرامى متاع دنيا اندك است ولى درباره اخلاق رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرموده: (و انك لعلى خلق عظيم)؛ به درستى كه تو داراى خلق بسيار نيكويى هستى. اينك نعمات و متاع دنيا را تو مى توانى بشمارى و از من مى خواهى چيزى كه عظيم و مهم است برشمارم.
وليكن همين قدر بدان كه اخلاق تمام پيامبران به وسيله رسول اكرم صلى الله عليه و آله به اتمام رسيده است. هر يك از آن ها مظهر يك اخلاق پسنديده بوده اند، و چون نوبت به آن جناب رسيد، تمام صفات اخلاقى پسنديده را جمع كرد. بنابر آن حضرت فرمود: انما بعثت لاتمم مكارم الاخلاق؛ من برانگيخته شدم، تا اخلاق نيكو را كامل كنم (3).
در بحارالانوار از كافى از بحرالسقاء چنين نقل مى كند:
قال لى ابوعبدالله عليه السلام يا بحر حسن الخلق يسر ثم قال الا اخبرك بحديث ماهو فى يدى احد من اهل المدينة قلت بلى قال بينما رسول الله صلى الله عليه و آله ذات يوم جالس فى المسجد اذ جاءت جارية لبعض الانصار و هو قائم فاخذت بطرف ثوبة فقام لها النبى صلى الله عليه و آله فلم تقل شيئا و لم يقل لها النبى صلى الله عليه و آله شيئا حتى فعلت ذلك ثلاث مرات فقام لها النبى فى الرابعة و هى خلفه فاخذت هدبة من ثوبه ثم رجعت فقال لها الناس فعل الله بك و فعل حبست رسول الله صلى الله عليه و آله ثلاث مرات لاتقولين له شيئا و لاهو يقول لك شيئا ما كانت حاجتك اليه قالت ان لنا مريضا فارسلنى اهلى لاخذ هدبة من ثوبه ليستشفى بهالفما اردت اخذها رآنى فقام فاستحييت منه ان آخذها و هو يرانى و اكره ان استاءمره فى اخذها فاءخذتها (4).
امام صادق عليه السلام فرمود: اى بحر! حسن خلق، موجب آسانى كارها و با خوشحالى مى شود بعد فرمود: آيا براى تو حديثى نقل كنم كه نزد هيچ يك از اهل مدينه نيست؟ گفتم: بلى فرمود: يك روز رسول خدا صلى الله عليه و آله در مسجد نشسته بود دختر بچه اى از انصار (كه خودش حاضر بود) آمد واز پشت سر، لباس حضرت را گرفت و كشيد. رسول خدا صلى الله عليه و آله به تصور اينكه كارى دارد، از جا بلند شد ولى دختر بچه چيزى نگفت. پيغمبر هم چيزى به او نفرمود بعد بار دوم و سوم به همين كار ادامه داد و پيغمبر برمى خواست و مى نشست تا در مرتبه چهارم كه پيغمبر صلى الله عليه و آله برخاست دختر بچه از پشت سر او، قطعه اى از لباس حضرت را پاره كرد و برد. مردم او را سرزنش كردند و گفتند: خدا با تو چنين چنان كند، سه مرتبه رسول خدا را از جا بلند كردى و تو هيچ نگفتى، منظورت چه بود؟ گفت: ما در خانه مريضى داريم، كسانم مرا فرستادند، تا قطعه اى از لباس رسول خدا را بگيرم تا همراه او باشد و شفا يابد. من خواستم مخفيانه و آهسته از پشت سر اين كار را بكنم ولى خجالت مى كشيدم كه شايد حضرت مرا ببيند. ولى حضرت متوجه شدند، و من نخواستم كه به حضرت بگويم و بگيرم و اين كار را كردم.
قرآن مى فرمايد (و لكم فى رسول الله اسوة حسنه) (5) رفتار حضرت، براى شما و الگو و سرمشق است ما بين خود و خدا ببينيم اگر كسى اين رفتار را ما با داشته باشد، عكس العمل ما چه خواهد بود آيا همان مرتبه اول با او دعوا نمى كنيم؟ و داد سر او نمى كشيد كه بچه آرام باش اين چه كارى بود كردى، دفعه دوم و سوم حتما دنبال او دويده و كتك خواهيم زد؟ چه خوب است كه رفتار آن حضرت را در زندگى الگوى خود قرار دهيم.
در حديث ديگرى چنين آمده است:
و عن انس بن مالك قال: خدمت النبى صلى الله عليه و آله تسع سنين، فما اعلمه قال لى قط هلا فعلت كذا و كذا، ولاعاب على شيئا قط (6).
يعنى: انس بن مالك - خادم حضرت - مى گويد: نه سال تمام، خدمتگزار رسول خدا بودم و به خاطر ندارم كه او هيچ وقت فرموده باشد چرا فلان كار را انجام دادى و يا چرا فلان كار را انجام ندادى! و در هيچ موردى بر من ايراد نگرفت.
در جاى ديگر او مى گويد:
رسول خدا صلى الله عليه و آله هميشه به عيادت مريض مى رفت و تشييع جنازه مى كرد، اگر عبدى هم از حضرت دعوتى مى كرد مى پذيرفت و سوار الاغ ميشد در جنگ خيبر و قريضه و نضير سوار الاغى شده بود كه افسارش از ليف خرما بود(7).
در حديث ديگرى انس بن مالك مى گويد:
قال: كانت الرسول الله صلى الله عليه و آله شربة يفطر عليها و شربة للسحر و ربما كانت و احدة و ربما كانت لبنا و ربما كانت الشربة خبزا يماث فهياتها له ذات ليلة فاحتبس النبى صلى الله عليه و آله فظننت ان بعض اصحابه دعاه فشربتها حين احتبس فجاءص بعد العشاء بساعة فساءلت بعض من كان معه هل كان النبى صلى الله عليه و آله افطر فى مكان او دعاه احد فقال لافبت بليلة لايعلمها الا الله من غم ان يطلبها منى النبى صلى الله عليه و آله و لايجدها فيبيت جائعا صبح صائما و ما ساءلنى عنها و لاذكرها حتى الساعة (8).
انس بن مالك مى گويد: برنامه رسول اكرم صلى الله عليه و آله اين بود كه شب ها با نوشيدنى مثل شير افطار مى كرد و همچنين سحرها. گاهى هم، همراه آن نان مى خورد، يك شب، افطارى حضرت را آماده كردم ولى بعد از نماز مغرب حضرت دير كرد. من فكر كردم كه بعضى از ياران و اصحاب او را براى افطار دعوت كرده اند، بنابراين من آن نوشيدنى را خودم خوردم؛ ولى بعد از گذشت يك ساعت حضرت آمدند. من از بعضى كسانى كه همراه حضرت بودند سؤ ال كردم: آيا رسول خدا در جايى افطار خورده يا كسى او را دعوت نموده؟ گفتند: نه، پس آن شب بر من خيلى سخت گذشت كه جز خدا كسى نمى داند - و از اين بيم داشتم كه اگر حضرت افطار را بخواهد، چه بگويم. ولى بالاخره حضرت آن شب را گرسنه به سر برده و روز هم روزه گرفتند و هيچ از من نپرسيدند، و اصلا صحبتى نكردند و تا كنون هم نفرموده اند.
----------------------------------------------
1-سوره ابراهيم، آيه 34
2-سوره نساء آيه 77
3-وقايع الايام ج صيام، ص 529
4-بحارالانوار، ج 71، ص 379
5-سوره احزاب، ايه 21
6-همان، ج 16، ص 330
7-همان، صل ص 229 بنى قريضه، و بنى نضير از طوائف يهود بودند كه با حضرت جنگيدند.
8-همان، ص 16 ص 247
------------------------------------------
سيد محمد على جزايرى (آل غفور)

نوشتن دیدگاه