چنانكه قبلاً اشاره كرديم، مهدويت و اعتقاد به وجود مهدى - عجل الله عالى فرجه - و ظهور او، اختصاص به مذهب تشيّع ندارد، بلكه محدثان بزرگ اهل سنت نيز احاديث مربوط به آن حضرت از از طريق گروه بسيارى از صحابه و تابعين در كتابهاى خويش نقل كرده‏اند، به طوريكه گذشته از كتب شيعه، كتب و آثار ديگر مذهب اسلامى (حنفى، شافعى، مالكى و حنبلى) نيز از روايات نبوى كه درباره مهدى و ظهور او رسيده، سرشار است.
بر اساس پژوهش برخى از محققان بزرگ، محدثان اهل سنت احاديث مربوط به حضرت مهدى را از 33 نفر از صحابه پيامبر اسلام در كتب خود نقل كرده‏اند (1)؛ تعداد 106 نفر از مشاهير علماى بزرگ اهل سنت، اخبار ظهور امام غايب را در كتابهاى خود آورده‏اند (2)؛ و 32 نفر از آنان مستقلاً درباره حضرت مهدى كتاب نوشته‏اند.(3)
«مسند احمد حنبل»(متوفاى 241 هجرى) و «صحيح بخارى» (متوفاى 256 هجرى) از جمله كتب مشهور اهل سنت است كه قبل از تولد امام قائم - عجل الله تعالى فرجه - نوشته شده و احاديث مربوط به آن حضرت در آنها نقل شده است.(4)
از جمله احاديثى كه «احمد حنبل» نقل كرده اين حديث است: پيامبر اسلام (ص) فرمود: «اگر از عمر جهان جز يك روز باقى نماند، خداوند حتماً در آن روز شخصى از ما - خاندان - را بر مى‏انگيزدو او جهان را پر از عدل و داد مى‏كند همچنانكه پر از ظلم شده باشد.(5)
احاديث نبوى پيرامون حضرت مهدى - عجل الله تعالى فرجه - و صفات و علائم ايشان در كتابها و منابع قديم اهل سنت به قدرى زياد است كه دانشمندان علم حديث و حافظان بزرگ سنّى، احاديث مربوطبه مهدى را «متواتر» دانسته‏اند.(6)
بر اساس يك بررسى اجمالى، تعداد 17 نفر از دانشمندان بزرگ اهل سنت، به «متواتر» بودن احاديث مهدى در كتابهاى خود، تصريح كرده‏اند.(7) علامه «شوكانى» در خصوص اثبات تواتر اين روايات، كتابى به نام «التوضيح فى تواتر ما جأ فى المنتظر والدّجال و المسبح» تأليف كرده است.(8)
بى مناسبت نيست در اينجا، به عنوان نمونه، سخنان چند تن از مشاهير علماى سنّى را در اين زمينه از نظر خوانندگان محترم بگذارانيم:
1 - «شوكانى» در كتاب ياد شده، پس از نقل احاديث مربوط به حضرت مهدى مى‏گويد: همه احاديثى كه آورديم، به حدّ تواتر مى‏رسد، چنانكه بر مطلّعان پوشيده نيست. بنابر اين با توجه به همه احاديثى كه نقل كرديم، مسلّم شد كه احاديث منقول درباره مهدى منتظر، متواتر است... آنچه گفته شد براى كسانيكه ذره‏اى ايمان و اندكى انصاف دارند، كافى به نظر مى‏رسد!(9)
2 - حافظ (10) ابو عبد الله گنجى شافعى (متوفاى 658 ه'. ق) در كتاب «البيان فى أخبار صاحب الزمان» (باب 11) مى‏گويد:
«احديث پيامبر اكرم (ص) درباره مهدى، به دليل راويان بسيارى كه دارد، به حدّ تواتر رسيده است». (11)
3 - حافظ مشهور «ابن حجر عسقلانى شافعى» (متوفاى 852 ه'. ق) در كتاب «فتح البارى‏99 كه در شرح «صحيح بخارى» نوشته است، مى‏گويد:
«احاديث متواترى وجود دارد حاكى از اينكه: مهدى، از اين امّت است و عيسى - عليه السلام - از آسمان فرود آمده و پشت سر وى نماز خواهد گزارد».(12)
4 - «مؤمن شبلنجى» مى‏نويسد:
«اخبار متواترى از پيامبر رسيده كه نشان مى‏دهد مهدى از خاندان اوست و او زمين را پر از عدل و داد مى‏كند».(13)
5 - «شيخ محمد صبّان» مى‏نويسد:
«اخبار متواترى از پيامبر نقل شده مبنى بر اينكه مهدى (سرانجام) قيام مى‏كند و اينكه او از خاندان پيامبر است و زمين را پر از عدل و داد خواهد كرد...».(14)
6 - شيخ منصور على ناصف، از علماى بزرگ و معاصر «الأزهر» و مؤلف كتاب «التاج الجامع للأُصول» (15)، مى‏نويسد:
در ميان دانشمندان گذشته و امروز مشهور است كه در آخر الزمان به حتم و يقيم مردى از اهل بيت پيامبر كه نام او مهدى است، ظهور خواهد كرد. او بر همه كشورهاى اسلامى تسلّط خواهد يافت. مسلمانان، همه پيرو او خواهند شد، او در ميان آنان به عدالت رفتار مى‏كند، و دين را قوّ مى‏بخشد. آنگاه دجّال پيدا مى‏شود. عيساى مسيح از آسمان فرود مى‏آيد و دجّال را مى‏كشد، يا با مهدى در كشتن دجّال همكارى مى‏كند.
سخنان و احاديث پيامبر را درباره مهدى، جماعتى از نيكان اصحاب پيامبر روايت كرده‏اند. محدّثان بزرگى مانند: ابو داود، ترمذى، ابن ماجه، طبرانى، ابو يعلى، بزّاز، امام احمد حنبل و حاكم نيشابورى آن احاديث را در كتابهاى خود نقل كرده‏اند.(16)
ابن ابى الحديد يكى از متتبع‏ترين علماى اهل سنت، در اين زمنيه مى‏نويسد:
«تمامى فرق اسلامى، اتفاق نظر دارند كه عمر دنيا و تكليف (بشر به اجرا احكام الهى)، پايان نمى‏پذيرد مگر پس از ظهور مهدى».(17)
----------------------------
1-صافى، لطف ا-لله، نويد امن و امان، تهران، دار الكتب الاسلامية، ص 91 - .92
2-صافى، همان كتاب، ص 92 - .95
3-صافى، همان كتاب، ص 95 - .99
4-ر.ك به: صحيح بخارى، ط 1، با شرح و تحقيق شيخ قاسم شمّاعى رفاعى، بيروت، دار القلم، 1407 ه'. ق، ج 4، باب 945 (نزول عيسى بن مريم)، ص 633 و مسند احمد حنبل ،بيروت، دار الفكر (بى تا) ج 1، ص 84 و 99 و 448 و ج 3، ص 27 و .37 ور.ك به: سنن ابن ماجه (207 - 275 ه'. ق) تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقى،، بيروت، دار احيأ التراث العربى،، ج 2، ص 1366 - 1368، كتاب الفتن، باب 34، باب خروج المهدى،، حديث 4082 - .4088
5-لو لم يبق من الدنيا الا يوم لبعث الله عزّوجلّ رجلاً منژا يملأها عدلاً كما ملئت جوراً (مسند احمد حنبل، بيروت، دار الفكر (بى تا)، ج 1، ص 99).
6-تواتر و متواتر، از اصطلاحات علم الحديث است و منظور از خبر متواتر، خبر جماعتى است كه (فى حدّ نفسه، نه به ضميمه قرائن) اتفاق آنان بر كذب، محال و در نتيجه موجب علم به مضمون خبر باشد. (ر.ك‏به: مدير شانه چى، كاظم، علم الحديث، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ 3، 1362 -. ش، ص 144) بدين گونه «تواتر» را مى‏توان «ثبوت قطعى» تعبير كرده و «حديث متواتر» را «حديث ثابت و قطعى» خواند؛ حديثى كه راويان بسيار داشته، و در كتابهاى بسيار روايت شده است و به وسيله محدثان و مشايخ روايت، سينهبه سينه، و ضبط به ضبط، از نسلى به نسل ديگر رسيده است و ثبوت و صدور آن از پيامبر اكرم، با ائمه طاهرين - عليهم السلام - قطعى است (حكيمى، محمد رضا، خورشيد مغرب، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1360 ه'. ش، ص 99).
7-صافى، همان كتاب، ص 90 - .91
8-صافى، همان كتاب، ص .91
9-وجميع ما سقناه بالغ حدّ التواتر كما لايخفى على من له فضل اطّلاع. فتقّرر بجميع ما سقناه أنّ الأحاديث الواردة فى المهدى المنتظر متواترة... و هذا يكفى لمن كان عنده ذرّة من أيمان و قليل من انصاف. (نقل از غاية المأمول فى شرح التاج الجامع للأصول، تأليف شيخ منصور على ناصف، در حاشية التاج، ط 2، قاهره، دار احيأ الكتب العربية، ج 5، ص 327).
10-حافظ، كسى است كه بر سنن رسول اكرم احاطه داشته باشد و موارد اتفاق و اختلاف آن را بدان د و به احوال راويان و طبقات مشايخ حديث كاملاً مطلّع باشد (مدير شانه چى، همان كتاب، ج 2، ص 22).
11-تواترت الأخبار و استفاضت بكثرة رواتها عن المصطفى(ص)فى أمر المهدى (منتختب الأثر، ص، پاورقى).
12-تواترت الأخبار بأنّ المهدى من هذه الامه وانّ عيسى - عليه السلام - سينزل و يصلّى خلفه (فتح البارى بشرح صحيح البخارى،، بيروت، دار المعرفة، ج 6، ص 493 - 494).
13-تواترت الأخبار عن النبى (ص)انّه من أهل بيته وانّه يملأ الأرض عدلاً (نور الأبصار، قاهره، مكتبة المشهد الحسينى،، ص 171).
14-تواترت الأخبار عن النبى (ص)بخروجه و انّه من أهل بيته وانّه يملأ الارض عدلاً (اسعاف الراغبين، در حاشيه نور الأبصار، ص 140).
15-اين كتاب، چنانكه در مقدمه‏اش ذكر شده است، به منظور جمع آورى مجموعه قابل اطمينانى از «اصول پنجگانه» حديث كه مهمترين كتب حديث اهل سنت است، تأليف گرديده و در پنج جلد چاپ شده است. مؤلف كتاب شرحى به نام «غاية المأمول» در شرح آن نوشته كه در حاشيه‏اش چاپ شده است.
16-التاج الجامع للأصول، قاهره، ط 2، دار احيأ الكتب العربية، ج 5، ص .310
17-قد وقع اتفاق الفرق من المسلمين أجمعين على انّ الدنيا و التكليف لاينقضى الاّ عليه (المهدى)) (شرح نهج البلاغه، قاهره، دار احيأ الكتب العربية، 1960 م، ج 10 ص 96).
--------------------
مهدى پيشوايى

نوشتن دیدگاه